อ กษรมายา อ งกฤษ Maya script หร อ ร ปอ กขระมายา Maya glyphs เป นระบบการเข ยนในอด ตของอารยธรรมมายาในม โซอเมร กาและเป นอ น

อักษรมายา (อังกฤษ: Maya script) หรือ รูปอักขระมายา (Maya glyphs) เป็นระบบการเขียนในอดีตของอารยธรรมมายาในมีโซอเมริกาและเป็นอันเดียวที่มีการถอกรหัสแล้ว จารึกแรกสุดที่ถูกบันทึกเป็นอักษรมายาอยู่ในช่วงศตวรรษที่ 3 ก่อนคริสต์ศักราชที่ ประเทศกัวเตมาลา อักษรมายายังคงมีผู้ใช้งานทั่วมีโซอเมริกาจนกระทั่งในคริสต์ศตวรรษที่ 16 ถึง 17

อักษรมายา
หน้า 6, 7 และ 8 ของ แสดงตัวอักษร ตัวเลข และภาพที่มักมีส่วนกับระบบการเขียนมายา
ชนิด	ตัวหนังสือคำ
ช่วงยุค	ศตวรรษที่ 3 ก่อนคริสต์ศักราช – คริสต์ศตวรรษที่ 16
ทิศทาง	ผสม
ภาษาพูด	ตระกูลภาษามายา
ISO 15924
	Maya (090), Mayan hieroglyphs
ยูนิโคด
ช่วงยูนิโคด	ไม่มี (tentative range U+15500–U+159FF)
บทความนี้ประกอบด้วยในสัทอักษรสากล (IPA) สำหรับคำแนะนำเบื้องต้นเกี่ยวกับสัญลักษณ์ IPA โปรดดู สำหรับความแตกต่างระหว่าง [ ], / / และ ⟨ ⟩ ดูที่ (สัทอักษรสากล § วงเล็บเหลี่ยมและทับ)

อักษรมายาใช้ตัวหนังสือคำที่เติมเต็มด้วยชุดรูปอักขระ พยางค์ ซึ่งคล้ายกับระบบในอักษรญี่ปุ่นสมัยใหม่ นักสำรวจชาวยุโรปยุคแรกในคริสต์ศตวรรษที่ 18 ถึง 19 เคยเรียกอักษรมายาเป็น "" เพราะพบว่ามีรูปร่างทั่วไปที่ทำให้นึกถึงไฮเออโรกลีฟอียิปต์ ถึงแม้ว่าทั้งสองระบบการเขียนจะไม่มีส่วนเกี่ยวข้องใด ๆ ก็ตาม

ถึงแม้ว่าตระกูลภาษามายาสมัยใหม่เกือบทั้งหมดเขียนด้วยอักษรละตินมากกว่าอักษรมายา ในปัจจุบัน มีการพัฒนาและส่งเสริมให้มีการฟื้นฟูรูปอักขระมายาแบบดั้งเดิม

การค้นพบ

อักษรมายารุ่นแรกที่พบอายุราว พ.ศ. 293 แต่อาจพัฒนามาก่อนหน้านี้ การค้นพบของนักโบราณคดีในปัจจุบันพบว่า อารยธรรมมายาน่าจะเริ่มต้นราว 2,457 ปีก่อนพุทธศักราช ราว พ.ศ. 2109 บิช็อปคนแรกแห่งยูกาตัน ดีโก เด ลันดา เรียบเรียงวิธีเขียนภาษามายาด้วยอักษรละตินแบบสเปน 27 ตัว และรูปอักษรมายาที่มีเสียงเดียวกัน เป็นที่รู้จักในเวลาต่อมาว่าอักษรลันดา และช่วยในการถอดความจารึกภาษามายา

นักวิชาการส่วนใหญ่เชื่อว่าอักษรมายาไม่ใช่ระบบการเขียนที่สมบูรณ์ ต่อมา พ.ศ. 2493 นักชาติพันธุ์วิทยาชาวรัสเซีย ยูริ วาเลนติโนวิช คโนโรซอฟ (Yuri Valentinovich Knorosov) เสนอว่า อักษรมายาใช้เขียนภาษามายายูคาแทซ แนวคิดนี้ไม่ได้รับการยอมรับมากนัก จนช่วง พ.ศ. 2513 – 2532 มีความก้าวหน้าในการถอดความมากขึ้น จนส่วนใหญ่สามารถอ่านได้แล้วในปัจจุบัน

ลักษณะ

ข้อความภาษามายาส่วนใหญ่มักเขียนเป็นแนวตั้งกว้างสองรูปอักษร โดยแต่ละคู่แนวตั้งจะอ่านจากซ้ายไปขวา บนลงล่าง

อักษรมายามี 550 ตัว (แทนคำทั้งคำ) และ 150 ตัวแทนพยางค์ 100 ตัวแทนชื่อสถานที่และชื่อเทพเจ้า ราว 300 ตัวใช้โดยทั่วไป ตัวอย่างของอักษรพบตามจารึกหินและเขียนบนเปลือกไม้ เครื่องปั้นดินเผา และเอกสารบางส่วนในกัวเตมาลา เม็กซิโก และภาคเหนือของเบลีซ หลายพยางค์เขียนด้วยรูปอักษรมากกว่า 1 ตัว เขียนในคอลัมน์คู่ อ่านจากซ้ายไปขวา และบนลงล่างในแนวซิกแซ็ก

พยางค์

พยางค์มักอยู่ในรูปพยัญชนะ + สระ โดยแนวนอนข้างบนประกอบด้วยรูปสระ ส่วนแนวตั้งซ้ายเป็นรูปพยัญชนะที่มีวิธีการออกเสียง รูปอะพอสทรอฟี (') แสดงเป็นเสียงหยุด เส้นเสียง รูปอักขระในช่องตารางเดียวกันมีรูปเขียนแตกต่างกัน ช่องว่างคือส่วนที่ยังไม่ทราบรูปอักขระ

	a	e	i	o	u

b’
ch /tš/
ch’
h /h/
j /x/
k
k’
l
m
n
p
s
t
t’
tz /ts/
tz’
w
x /š/
y /j/
	a	e	i	o	u

ตัวอย่าง

จากสุสานของ:

ทับศัพท์
แถว	รูปอักขระ		เสียงอ่าน
แถว	I	J	I	J
4	ya k’a wa	ʔu(?) K’UH hu lu	yak’aw	ʔuk’uhul
5	PIK	1-WINAAK-ki	pik	juʔn winaak
6	pi xo ma	ʔu SAK hu na la	pixoʔm	ʔusak hunal
7	ʔu-ha	YAX K’AHK’ K’UH?	ʔuʔh	Yax K’ahk’ K’uh?
8	ʔu tu pa	K’UH? ?	ʔutuʔp	k’uh(ul)? ...l
9	ʔu KOʔHAW wa	?[CHAAK] ...m	ʔukoʔhaw	Chaahk (‘GI’)
10	SAK BALUʔN	-	Sak Baluʔn	-

ข้อความ: Yak’aw ʔuk’uhul pik juʔn winaak pixoʔm ʔusak hunal ʔuʔh Yax K’ahk’ K’uh(?) ʔutuʔp k’uh(ul)? ...l ʔukoʔhaw Chaahk (‘GI’) Sak Baluʔn.
แปล: «เขาประทานเครื่องแต่งกายแก่เทพเจ้า [ประกอบด้วย] เครื่องสวมศีรษะยี่สิบเก้าอัน, ริบบิ้นสีขาว, สร้อยคอ, ต่างหูของเทพแห่งไฟองค์แรก และหมวกตราทรงสี่เหลี่ยมของเทพเจ้า ให้แก่ Chaahk Sak-Balun»

ดูเพิ่ม

อ้างอิง

K. Kris Hirst (6 January 2006). "Maya Writing Got Early Start". Science.
"Symbols on the Wall Push Maya Writing Back by Years". The New York Times. 2006-01-10. สืบค้นเมื่อ 2010-05-12.
Breaking the Maya Code 2008.
Pitts, Mark (2008). "Writing in Maya Glyphs: Names, Places, & Simple Sentences : A Non-Technical Introduction to Maya Glyphs" (PDF). FAMSI. pp. s. 16–22.

บรรณานุกรม

Coe, Michael D.; Van Stone, Mark L (2005). Reading the Maya Glyphs. London: Thames & Hudson. ISBN .
Coe, Michael D. (1992). Breaking the Maya Code. London: Thames & Hudson. ISBN .
Gronemeyer, Sven (2012). "Statements of Identity: Emblem Glyphs in the Nexus of Political Relations". ใน Jarosław Źrałka; Wiesław Koszkul; Beata Golińska (บ.ก.). Maya Political Relations and Strategies. Proceedings of the 14th European Maya Conference, Cracow, 2009. Contributions in New World Archaeology. Vol. 4. Cracow: Polska Akademia Umiejętności and Uniwersytet Jagielloński. pp. 13–40.
Guéguen-Leclair, Guy (2012). Écriture maya. L’Alphabet consonantique dans les anciens textes mayas (Research papers).
(1993). Hieroglyphs and History at Dos Pilas: Dynastic Politics of the Classic Maya. Austin: . ISBN .
(1986). . Research Reports on Ancient Maya Writing, 3. (Mesoweb online facsimile ed.). Washington D.C.: Center for Maya Research. B0006EOYNY. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-02-24. สืบค้นเมื่อ 2022-01-15.
Kettunen, Harri; Helmke, Christophe (2020). Introduction to Maya Hieroglyphs (PDF) (ภาษาอังกฤษ, สเปน, ฝรั่งเศส, โปแลนด์, เดนมาร์ก, สโลวัก และ อิตาลี). Wayeb. สืบค้นเมื่อ 2021-11-11.
Lacadena, Alfonso; Wichmann, Søren (2004). "On the Representation of the Glottal Stop in Maya Writing". The Linguistics of Maya Writing. Salt Lake City: University of Utah Press. pp. 103–162.
Lacadena García-Gallo, Alfonso; Ciudad Ruiz, Andrés (1998). "Reflexiones sobre la estructura política maya clásica". ใน Andrés Ciudad Ruiz; Yolanda Fernández Marquínez; José Miguel García Campillo; Maria Josefa Iglesias Ponce de León; Alfonso Lacadena García-Gallo; Luis T. Sanz Castro (บ.ก.). Anatomía de una Civilización: Aproximaciones Interdisciplinarias a la Cultura Maya (ภาษาสเปน). Madrid: Sociedad Española de Estudios Mayas. ISBN .
(1566) [From 1958 Porrua edition, with page numbers in parenthesis]. Prager, Christian (บ.ก.). "Relacion de las Cosas de Yucatán" (PDF) (ตีพิมพ์ 2002) – โดยทาง Wayeb.org.
Lebrun, David (Director) Guthrie, Rosey (producer) (2008). Breaking the Maya Code (Documentary). Night Fire Films. B001B2U1BE.
(1991). "Classic Maya emblem glyphs". ใน Culvert, T. Patrick (บ.ก.). Classic Maya Political History: Hieroglyphic and Archaeological Evidence. School of American Research Advanced Seminars. Cambridge and New York: . pp. 19–29. ISBN .
(1976). Emblem and State in the Classic Maya Lowlands: an Epigraphic Approach to Territorial Organization. Dumbarton Oaks Other Titles in Pre-Columbian Studies. Washington D.C.: , . ISBN .
McKillop, Heather (2004). The ancient Maya : new perspectives. New York, N.Y.: W. W. Norton & Company, Inc. ISBN .
(2004). How to Read Maya Hieroglyphs. Hippocrene Practical Dictionaries. New York: Hippocrene Books. ISBN .
(2002). Dictionary of Maya Hieroglyphs. New York: Hippocrene Books. ISBN .
Saturno, William A.; ; Beltrán, Boris (3 March 2006). "Early Maya writing at San Bartolo, Guatemala" (PDF Science Express republ.). Science. 311 (5765): 1281–3. Bibcode:2006Sci...311.1281S. doi:10.1126/science.1121745. PMID 16400112. S2CID 46351994. สืบค้นเมื่อ 2007-06-15.
; (1992) [1986]. Blood of Kings: Dynasty and Ritual in Maya Art. (photographer) (reprint ed.). New York: George Braziller. ISBN .
; Freidel, David (1990). A Forest of Kings: The Untold Story of the Ancient Maya. New York: William Morrow. ISBN .
(1984). The Olmecs: The Oldest Civilization in Mexico. New York: Doubleday and Co. ISBN .
; (1994). Classic Maya Place Names. Dumbarton Oaks Pre-Columbian Art and Archaeology Series. Vol. 33. Washington D.C.: , . ISBN .
(2010). 2000 Years of Mayan Literature. California: University of California Press. ISBN .
(1978). Maya hieroglyphic writing: An introduction (Civilization of the American Indian series). California: University of Oklahoma Press. ISBN .
(2010). 2012: Science and Prophecy of the Ancient Maya. California: Tlacaelel Press. ISBN .

แหล่งข้อมูลอื่น

The European Association of Mayanists (Wayeb) has resources, including full books, on their Electronic Resources page
A partial transcription, transliteration, and translation of the Temple of Inscriptions text by Michael D. Carrasco 2006-09-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
A Preliminary Classic Maya-English/English-Classic Maya Vocabulary of Hieroglyphic Readings by Erik Boot
FAMSI resources on Maya Hieroglyphic writing
Corpus of Maya Hieroglyphic Inscriptions Program at the Peabody Museum of Archaeology and Ethnology, Harvard University 2011-09-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
Corpus of Maya Hieroglyphic Inscriptions, Volumes 1–9. Published by the Peabody Museum Press and distributed by Harvard University Press
Talakh Viktor (2011-03-19). (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-08-29. สืบค้นเมื่อ 2022-02-05. (in Ukrainian)
Time Line of Decipherment

[1] K. Kris Hirst (6 January 2006). "Maya Writing Got Early Start". Science.

[2] "Symbols on the Wall Push Maya Writing Back by Years". The New York Times. 2006-01-10. สืบค้นเมื่อ 2010-05-12.

[FOOTNOTEBreaking_the_Maya_Code2008-3] Breaking the Maya Code 2008.

[4] Pitts, Mark (2008). "Writing in Maya Glyphs: Names, Places, & Simple Sentences : A Non-Technical Introduction to Maya Glyphs" (PDF). FAMSI. pp. s. 16–22.