หม่อมเจ้าอุปลีสาณ ชุมพล

เสวกตรี หม่อมเจ้าอุปลีสาณ ชุมพล (9 กรกฎาคม พ.ศ. 2442 – 17 กันยายน พ.ศ. 2517) เป็นพระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ ประสูติแต่หม่อมเจียงคำ ชุมพล ณ อยุธยา เสกสมรสกับหม่อมเจ้าพวงรัตนประไพ ชุมพล (ราชสกุลเดิม เทวกุล; พระธิดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ กับ หม่อมพุก จันทรเสน) มีโอรสธิดาสามคน คือ

• นายแพทย์ หม่อมราชวงศ์พัชรีสาณ ชุมพล
• หม่อมราชวงศ์หญิงพวงแก้ว ชุมพล
• หม่อมราชวงศ์จาตุรีสาณ ชุมพล

หม่อมเจ้าอุปลีสาณ ชุมพล
หม่อมเจ้า ชั้น 4
ประสูติ	9 กรกฎาคม พ.ศ. 2442
สิ้นชีพตักษัย	17 กันยายน พ.ศ. 2517 (75 ปี)
ชายา	หม่อมเจ้าพวงรัตนประไพ ชุมพล
พระบุตร	3 คน
ราชสกุล	ชุมพล
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์
พระมารดา	หม่อมเจียงคำ ชุมพล ณ อยุธยา

หม่อมเจ้าอุปลีสาน ชุมพล เข้ารับการศึกษาที่โรงเรียนมหาดเล็กหลวง จนสำเร็จการศึกษาระดับชั้นมัธยมศึกษา แล้วได้เข้ารับราชการในกระทรวงวัง สนองพระเดชพระคุณพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ภายหลังสงครามโลกครั้งที่สองจบลง จึงกราบถวายบังคมลาออกจากราชการเพื่อไปศึกษาต่อด้วยทุนส่วนองค์ที่ประเทศอังกฤษ จนสำเร็จการศึกษาในระดับปริญญาตรี สาขาประวัติศาสตร์และกฎหมาย ที่วิทยาลัยเซนต์แมรี มักดาลีนแห่งมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ และเสด็จกลับประเทศสยามเมื่อปี พ.ศ. 2469 หลังจากนั้นได้กลับเข้ารับราชการต่อที่กระทรวงวังในตำแหน่งปลัดกรมในกระทรวงวัง และเป็นปลัดจางวาง กรมมหาดเล็กหลวง จนถึงปี พ.ศ. 2475 จึงได้รับราชการสนองพระเดชพระคุณในสำนักพระราชวัง กระทั่งพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสละราชสมบัติเมื่อปี พ.ศ. 2477

หม่อมเจ้าอุปลีสาณ ชุมพล ทรงร่วมก่อตั้งธนาคารไทยทนุ เมื่อปี พ.ศ. 2492 ทรงดำรงตำแหน่งประธานกรรมการคนแรกของธนาคาร และทรงดำรงตำแหน่งสมาชิกวุฒิสภา ชุดที่ 2 (สมาชิกวุฒิสภา พ.ศ. 2489) แต่งตั้งเมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 สิ้นสุดลงเมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2493

ในปี พ.ศ. 2501 หม่อมเจ้าอุปลีสาน ชุมพล ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นผู้ดูแลรักษาและจัดการผลประโยชน์ทรัพย์สินส่วนพระองค์แทนพระสุทธิอรรถนฤมนตร์ (สุธ เลขยานนท์) ตามประกาศนายกรัฐมนตรี ลงวันที่ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2501 และทรงดำรงตำแหน่งประธานกรรมการผู้อำนวยการทรัพย์สินส่วนพระองค์พระมหากษัตริย์

นอกจากนี้หม่อมเจ้าอุปลีสาน ชุมพล ยังได้ประทานที่ดินส่วนองค์ คือ "สวนโนนดง" ให้เป็นที่ก่อสร้างโรงพยาบาลประจำจังหวัดอุบลราชธานี เพื่อเป็นอนุสรณ์แด่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ พระบิดา ปัจจุบันเป็นที่ตั้งของโรงพยาบาลสรรพสิทธิประสงค์ และวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สรรพสิทธิประสงค์ จังหวัดอุบลราชธานี

หม่อมเจ้าอุปลีสาณ ชุมพล สิ้นชีพตักษัยเมื่อวันที่ 17 กันยายน พ.ศ. 2517 สิริชันษา 75 ปี

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2505 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2473 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 4 จัตุรถาภรณ์ช้างเผือก (จ.ช.)
• พ.ศ. 2474 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 3 (ป.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2514 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 3 (ภ.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2503 – เหรียญราชรุจิทอง รัชกาลที่ 9 (ร.จ.ท.9)

อนุสรณ์

• ถนนอุปลีสาณ เขตเทศบาลนครอุบลราชธานี

พงศาวลี

พงศาวลีของหม่อมเจ้าอุปลีสาณ ชุมพล

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                       17. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. เงิน แซ่ตัน               9. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์               2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์                                   10. พระยาราชสงคราม (อิน อินทรวิมล)                       5. เจ้าจอมมารดาพึ่ง ในรัชกาลที่ 4                             1. หม่อมเจ้าอุปลีสาณ ชุมพล                                         24. ท้าวสีหาราช (พลสุข)               12. เจ้าราชบุตร (สุ่ย บุตโรบล)                       25. อัญญาแม่สุภา               6. ท้าวสุรินทรชมภู (หมั้น บุตโรบล)                             13. อัญญาแม่ทอง บุตโรบล                       3. หม่อมเจียงคำ ชุมพล ณ อยุธยา                                   14. พระศรีโสภา (ชาวจีน)                       7. อัญญาแม่ดวงจันทร์ บุตโรบล                             15. นางทุมมา

อ้างอิง

1. ที่ระลึกครบรอบ 150 ปี พลตรี กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์^[]
2. ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 48 หน้า 4790 วันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2474http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2474/D/4789.PDF
3. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๗๙ ตอนที่ ๔๖ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๑๒๔๙, ๑๕ พฤษภาคม ๒๕๐๕
4. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ, เล่ม ๔๗ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๑๑๕, ๑๖ พฤศจิกายน ๒๔๗๓
5. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ 2019-05-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๔๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๐๙๓, ๑๕ พฤศจิกายน ๒๔๗๔
6. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๘๘ ตอนที่ ๑๒๕ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๑๔, ๑๙ พฤศจิกายน ๒๕๑๔
7. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญราชรุจิ, เล่ม ๗๗ ตอนที่ ๒๒ ง หน้า ๙๓๗, ๒๒ มีนาคม ๒๕๐๓