บทความน ย งต องการเพ มแหล งอ างอ งเพ อพ ส จน ความถ กต องค ณสามารถพ ฒนาบทความน ได โดยเพ มแหล งอ างอ งตามสมควร เน อหาท ขาด

เลขประจำตัวในบัตรประชาชนของคนไทย มีด้วยกัน 13 หลัก โดยแต่ละหลัก มีความหมายแตกต่างกันไป ทั้งนี้ ผู้อำนวยการสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย มีหน้าที่ในการกำหนดเลขประจำตัว แก่บุคคลที่อยู่ในราชอาณาจักร คนละหนึ่งเลขโดยไม่ซ้ำกัน และอาจยกเว้นแก่บุคคลบางจำพวก เช่นสมเด็จพระราชินี และพระบรมวงศานุวงศ์ชั้นพระองค์เจ้า เป็นต้น ซึ่งจะสงวนเลขประจำตัวที่ขึ้นต้นเป็นเลข 9

โดยเมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2527 กรมการปกครอง ซึ่งเป็นหน่วยงานที่รับผิดชอบทะเบียนราษฎร ประกาศกำหนดให้บุคคลภายในประเทศไทย ต้องมีเลขประจำตัวประชาชน ปรากฏในทะเบียนบ้านและบัตรประจำตัวประชาชน และกำหนดให้ต้องดำเนินการจนเสร็จสิ้นทั้งหมด ภายในวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2547 เนื่องจากก่อนหน้านี้ ประเทศไทยยังไม่เคยกำหนดเลขประจำตัวเช่นนี้มาก่อน ดังนั้นจึงกำหนดระยะเวลาดังกล่าว เพื่อจัดระบบทะเบียนราษฎรให้เทียบเท่านานาประเทศ โดยบุคคลภายในประเทศไทยทั้งหมด จะต้องมีเลขประจำตัวประชาชน เพื่อแสดงตนว่าเป็นบุคคลประเภทใด โดยดูตามเงื่อนไขในแต่ละกรณี

ตัวเลขหลักที่ 1

1 2345 67890 12 3

แสดงตัวเลขหลักที่ 1

หมายถึงประเภทบุคคล ซึ่งมีอยู่ 9 ประเภท ได้แก่

ประเภทที่ 1

คือคนที่เกิดและมีสัญชาติไทยและได้แจ้งเกิดภายในกำหนดเวลา หมายความว่า เด็กคนใดก็ตามที่เกิดตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2527 เป็นต้นไป อันเป็นวันเริ่มแรกที่กรมการปกครอง ประกาศให้ประชาชนทุกคนต้องมีเลขประจำตัว 13 หลัก เมื่อพ่อแม่ผู้ปกครองไปแจ้งเกิดที่อำเภอหรือสำนักทะเบียนในเขตที่อยู่ภายใน 15 วัน นับแต่เกิดมาตามที่กฎหมายกำหนด เด็กคนนั้นก็ถือเป็นบุคคลประเภท 1 และจะมีเลขประจำตัวขึ้นต้นด้วยเลข 1 เช่น เด็กชายตู่ โนนสวรรค์ เกิดเมื่อวันที่ 2 มกราคม 2527 และพ่อชื่อ นายเต่า โนนสวรรค์ ได้ไปแจ้งเกิดที่เขตดุสิตภายในวันที่ 17 มกราคม 2527 เด็กชายตู่ ก็จะมีหมายเลขประจำตัวขึ้นต้นด้วยเลข 1 และก็ต่อด้วยเลขหลักอื่นๆ อีก 12 ตัว เป็น 1 1001 01245 29 9 เป็นต้น ซึ่งเลขนี้จะเป็นเลขประจำตัว ปรากฏในทะเบียนบ้าน และจะปรากฏบนบัตรประจำตัวประชาชน เมื่อเด็กชายตู่ไปทำบัตรประชาชนตอนอายุ 15 ปี

ปัจจุบัน พระราชบัญญัติบัตรประจำตัวประชาชน (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2554 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา วันที่ 10 พฤษภาคม 2554 กำหนดให้เด็กอายุครบ 7 ปี ต้องยื่นคำขอมีบัตรประชาชนครั้งแรก ภายใน 60 วัน จากเดิมคือต้องเป็นผู้มีอายุครบ 15 ปี ทั้งนี้ คำนำหน้าชื่อบนบัตรของเด็กอายุ 7-14 ปี ยังคงเป็น ด.ช. (มาจากเด็กชาย) หรือ ด.ญ. (มาจากเด็กหญิง) ตามเดิม แต่เมื่ออายุครบ 15 ปีบริบูรณ์แล้ว คำนำหน้าชื่อก็จะเปลี่ยนแปลง เช่น ด.ช. จะเป็น นาย หรือ ด.ญ. เป็น น.ส. (มาจากนางสาว) แต่หากหญิงที่ได้จดทะเบียนสมรสแล้วจะประสงค์จะเปลี่ยนคำนำหน้าชื่อและจะใช้นามสกุลตามสามี ก็จะมีคำนำหน้าชื่อจากเดิมเป็น น.ส. ก็จะเปลี่ยนเป็น นาง แทน อย่างไรก็ตาม เลขประจำตัวประชาชนก็จะเป็นเลขประจำตัวเดิมตลอดชีวิต

ประเภทที่ 2

คือคนที่เกิดและมีสัญชาติไทยได้แจ้งเกิดเกินกำหนดเวลา หมายความว่า เด็กคนใดก็ตามที่เกิดตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2527 เป็นต้นไป แล้วผู้ปกครองลืมหรือติดธุระไม่สามารถไปแจ้งเกิดที่อำเภอหรือเขตภายใน 15 วันตามกำหนด เมื่อไปแจ้งภายหลังเด็กคนนั้นก็จะกลายเป็นบุคคลประเภท 2 มีตัวเลขตัวแรกในทะเบียนบ้านขึ้นต้นด้วยเลข 2 เช่น ในกรณีเด็กชายตู่ หากพ่อไปแจ้งเกิดให้ ในวันที่ 18 มกราคม 2527 หรือเกินกว่านั้น ตู่ก็จะมีเลขประจำตัวเป็น 2 1001 01245 29 9 ในทะเบียนบ้าน และเมื่อไปทำบัตรประชาชนในภายหน้า

ประเภทที่ 3

คือคนไทยและคนต่างด้าวที่มีใบสำคัญประจำตัวคนต่างด้าวและมีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านในสมัยเริ่มแรก (คือตั้งแต่ก่อนวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2527) หมายความว่า บุคคลใดก็ตามไม่ว่าจะเป็นคนไทยหรือคนต่างด้าวที่มีใบสำคัญประจำตัวคนต่างด้าว และมีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้าน ณ ที่ใดที่หนึ่งในประเทศไทยมาตั้งแต่ก่อนวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2527 คนนั้นถือว่าเป็นบุคคลประเภท 3 และก็จะมีเลขประจำตัวขึ้นต้นด้วยเลข 3 เช่น ละออ บันทายมาศ เกิดเมื่อวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2501 และมีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านแล้ว ละออ ก็จะมีเลขประจำตัวในทะเบียนบ้าน และบัตรประชาชนเป็น 3 1001 01245 29 9

ประเภทที่ 4

คือคนไทยและคนต่างด้าวที่มีใบสำคัญคนต่างด้าว แต่แจ้งย้ายเข้าโดยยังไม่มีเลขประจำตัวประชาชนในสมัยเริ่มแรก (คือตั้งแต่ก่อนวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2527) หมายความว่า คนไทยหรือคนต่างด้าวที่มีใบสำคัญคนต่างด้าว ที่อาจจะเป็นบุคคลประเภท 3 คือมีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านเดิมอยู่แล้ว แต่ยังไม่ทันได้เลขประจำตัวก็ขอย้ายบ้านไปเขตหรืออำเภออื่นก่อนช่วง 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2527 ก็จะเป็นบุคคลประเภท 4 ทันที ตัวอย่าง เช่น นที เสรีภาพ มีชื่ออยู่ในสำนักทะเบียนเขตคลองสาน มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2501 ต่อมาในเดือนกุมภาพันธ์ 2527 นทีขอย้ายบ้านไปเขตดุสิต โดยที่นทียังไม่ทันได้เลขประจำตัวจากเขตคลองสาน พอแจ้งย้ายเข้าเขตดุสิต นทีก็จะกลายเป็นบุคคลประเภท 4 มีเลขประจำตัวขึ้นต้นด้วย 4 กลายเป็น 4 1001 01245 29 9 ทันที แต่ถ้านทีย้ายจากเขตคลองสานเดิม ไปเขตดุสิต หลังวันที่ 31 พฤษภาคม 2527 นทีก็ยังเป็นบุคคลประเภท 3 อยู่ เพราะถือว่าจะได้เลขประจำตัวจากเขตคลองสานแล้ว จะย้ายอย่างไรก็ไม่เปลี่ยนแปลง

การกำหนดให้บุคคลเริ่มมีเลขประจำตัว 13 หลักในทะเบียนบ้านหรือบัตรประชาชน โดยเริ่มตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2527 เป็นต้นไป จนถึงวันที่ 31 พฤษภาคม 2527 อันเป็นวันสุดท้าย ของการดำเนินการให้ประชาชน ที่ไม่มีเลขประจำตัวในบัตรหรือทะเบียนบ้าน ได้มีเลขประจำตัวจนครบแล้วนั้น ก็เพราะก่อนหน้านี้ประเทศไทยยังไม่เคยมีการกำหนดเลขประจำตัวดังกล่าวมาก่อนเลย ดังนั้น ช่วงที่ว่าจึงเป็นระยะเวลาจัดระบบให้เข้าที่เข้าทาง เพราะหลังจากวันที่ 31 พฤษภาคม 2527 แล้ว ทุกคนจะต้องมีเลขประจำตัวเพื่อสำแดงตนว่า เป็นบุคคลประเภทใด โดยดูตามเงื่อนไขในแต่ละกรณี ซึ่งมีอีก 4 ประเภท คือ ประเภทที่ 5-8

ประเภทที่ 5

คือคนไทยที่ได้รับอนุมัติให้เพิ่มชื่อเข้าไปในทะเบียนบ้านในกรณีตกสำรวจหรือกรณีอื่น ๆ เช่น คนที่ถือ 2 สัญชาติ หรือ คนที่อยู่นอกพื้นที่ที่สำรวจ

ในกรณีตกสำรวจจะอธิบายได้ว่า

กรณีที่ 1 พรชัย มั่งมีทรัพย์ เป็นคนเกิดที่จังหวัดลำปางวันที่ 3 มกราคม พ.ศ. 2494 แต่ได้อพยพเพื่ออาศัยอยู่ในจังหวัดเชียงรายตามบิดา-มารดาของตน แต่มี ลุง หรือ อา และ บรรพบุรุษยังอยู่ในพื้นที่บ้านเกิดอยู่เพราะเนื่องจากบรรพบุรุษเป็นต้นตระกูลมั่งมีทรัพย์ ปรากฏในเขตพื้นที่จังหวัดลำปางอยู่ซึ่งเป็นจังหวัดต้นทาง ซึ่งทางจังหวัดลำปางได้สำรวจบุคคลภายในบ้านเป็นอันเสร็จสิ้นแล้ว หลังจากนั้นปรากฏพรชัยว่ามีภรรยาชื่อ จันทร เป็นบุคคลในพื้นที่จังหวัดเชียงรายซึ่งอยู่ในทะเบียนบ้านอยู่แล้วเดิม(บุคคลประเภทที่ 3) ต่อมาวันที่ 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2515 มีบุตรชื่อ พสุธา มั่งมีทรัพย์ แล้วพรชัยได้ตัดสินใจว่าเขาจะไม่อยู่จังหวัดลำปางซึ่งเป็นบ้านเกิดของเขาอีกต่อไป เมื่อพรชัยได้แจ้งกับสำนักงานทะเบียนกลางของจังหวัดเชียงรายว่าพรชัยเป็นบุคคลต่างพื้นที่และทางจังหวัดลำปางได้สำรวจไปเรียบร้อยแล้ว (หรือเจ้าหน้าที่จังหวัดเชียงรายซึ่งเป็นจังหวัดปลายทางตรวจสอบแล้วว่าเป็นบุคคลนอกพื้นที่) และพรชัยจะประสงค์จะขอเลขบัตรประจำตัวประชาชนในจังหวัดเชียงราย จึงสรุปได้ว่า พรชัย จะมีเลขบัตรประจำตัวประชาชนขึ้นต้นด้วยเลข 5 (5 5788 07788 66 0) และพสุธาก็จะมีเลขบัตรประจำตัวประชาชนขึ้นต้นด้วยเลข 5 ตามบิดาไปด้วย (5 5788 07788 67 8)

กรณีที่ 2 ฟ้าใส แจ่มฤดี มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านในเขตอำเภอแม่สายอยู่แล้ว ในขณะนั้นพบว่ามีการสำรวจบุคคลภายในบ้าน แต่เกิดข้อผิดพลาดทางเทคนิคทำให้ฟ้าใสหลุดจากทะเบียนบ้าน เมื่อฟ้าใสได้แจ้งกับทางอำเภอ ทางอำเภอได้ตรวจสอบแล้วว่ามีการตกสำรวจจริง หรือแม้จะเป็นกรณีใดก็ตาม เจ้าหน้าที่ได้เพิ่มชื่อเข้าให้ในทะเบียนบ้าน แต่สุดท้ายฟ้าใสได้ถูกแปรสภาพเป็นคนประเภทที่ 5 และเลขบัตรประจำตัวประชาชนจะขึ้นต้นด้วยเลข 5 โดยทันที คือ 5 5709 99955 77 8

ซึ่งการตกสำรวจนี้อาจจะพบในหลายกรณีคือ จะมีการอยู่นอกพื้นที่ (อาจจะอยู่นอกเขต ตำบล/แขวง หรือ อยู่นอกอำเภอ/เขต หรือ นอกเขตจังหวัดก็ได้) หรือความผิดพลาดในเจ้าหน้าที่ที่สำรวจแล้วปรากฏว่าไม่มีรายชื่ออยู่ในทะเบียน แต่หากบุคคลที่ตกสำรวจอยู่ในเขตอำเภอ หรือจังหวัดอื่นแล้ว จะได้เลขบัตรประจำตัวประชาชนที่เป็นอำเภอหรือจังหวัดใหม่โดยทันที

ประเภทที่ 6

คือผู้ที่เข้าเมืองโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย และผู้ที่เข้าเมืองโดยชอบด้วยกฎหมายแต่อยู่ในลักษณะชั่วคราว กล่าวคือ คนที่มาอาศัยอยู่ในประเทศไทยแต่ยังไม่ได้สัญชาติไทยเพราะทางการยังไม่รับรองทางกฎหมาย เช่น ชนกลุ่มน้อยตามชายแดนหรือชาวเขา กลุ่มนี้ถือว่าเป็นผู้เข้าเมืองโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย ส่วนบุคคลที่เข้าเมืองโดยชอบด้วยกฎหมายแต่อยู่ชั่วคราว เช่น นักท่องเที่ยวหรือชาวต่างชาติที่เดินทางเข้าประเทศไทย แม้บางคนจะถือพาสปอร์ตประเทศของตน แต่อาจจะมีสามีหรือภรรยาคนไทยจึงไปขอทำทะเบียนประวัติเพื่อให้มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านสามีหรือภรรยา คนทั้งสองแบบที่ว่านี้ถือว่าเป็นบุคคลประเภท 6 ซึ่งจะมีเลขบัตรประจำตัวขึ้นต้นด้วยเลข 6 ซึ่งอธิบายได้ด้วยดังนี้

กรณีที่ 1 บุคคลที่เข้าเมืองโดยชอบด้วยกฎหมายแต่อยู่ชั่วคราว สตีเว่น จอห์นสัน เป็นคนชาวอังกฤษที่มีสัญชาติอังกฤษแล้วมีพาสปอร์ตจากประเทศอังกฤษมาอาศัยอยู่ในประเทศไทย แล้วมีภรรยาชาวไทยชื่อว่า เบญญาภา ซึ่งเบญญาภาเป็นบุคคลที่มีสัญชาติไทยมาโดยกำเนิด อาศัยอยู่ในจังหวัดเชียงใหม่ เมื่อเบญญาภาผู้เป็นภรรยาได้ขอขึ้นทะเบียนประวัติให้อยู่ในชื่อทะเบียนบ้านให้สามีที่ชื่อสตีเว่น ก็จะมีเลขบัตรประจำตัวประชาชนที่ขึ้นด้วยเลข 6 (6 5099 88888 999)

กรณีที่ 2 กลุ่มชาวเขาหรือผู้ที่เข้ามาในเมืองโดยที่ไม่ชอบในกฎหมาย คำ ลุงปะ เป็นบุคคลต่างด้าวที่มาอาศัยในประเทศไทยซึ่งเป็นชาวเขาในเขตจังหวัดเชียงราย และมีภรรยาชื่อ ก้อย ลุงปะ ซึ่งเป็นบุคคลต่างด้าวด้วยกัน สองสามีภรรยาคู่นี้จะมีเลขบัตรประจำตัวประชาชนที่ขึ้นต้นด้วยเลข 6 ด้วยคำจะมีเลขบัตรประชาชนคือ 6 5715 55555 56 7 ส่วนก้อยจะมีเลขบัตรประจำตัวเป็น 6 5715 55555 57 6

ประเภทที่ 7

คือบุตรของบุคคลประเภทที่ 6 ซึ่งเกิดในประเทศไทย คนกลุ่มนี้ในทะเบียนประวัติจะมีเลขประจำตัวขึ้นต้นด้วยเลข 7

ซึ่งอธิบายยกตัวอย่างสมมติได้ด้วยดังนี้ (โดยยกตัวอย่างจากบุคคลประเภทที่ 6)

กรณีที่ 1 บุคคลที่เข้าเมืองโดยชอบด้วยกฎหมายแต่อยู่ชั่วคราว สตีเว่น จอห์นสัน เป็นคนชาวอังกฤษที่มีสัญชาติอังกฤษแล้วมีพาสปอร์ตจากประเทศอังกฤษมาอาศัยอยู่ในประเทศไทย แล้วมีภรรยาชาวไทยชื่อว่า เบญญาภา ซึ่งเบญญาภาเป็นบุคคลที่มีสัญชาติไทยมาโดยกำเนิด อาศัยอยู่ในจังหวัดเชียงใหม่ เมื่อเบญญาภาผู้เป็นภรรยาได้ขอขึ้นทะเบียนประวัติให้อยู่ในชื่อทะเบียนบ้านให้สามีที่ชื่อสตีเว่น ก็จะมีเลขบัตรประจำตัวประชาชนที่ขึ้นด้วยเลข 6 (6 5099 88888 999) ปรากฏว่าสตีเว่นมีบุตรสาวชื่อ พัชรธิดา จอห์นสัน โดยพัชรธิดา ก็จะเลขประจำตัวประชาชนที่ขึ้นต้นด้วยเลข 7 (7 5099 77777 88 9)

กรณีที่ 2 กลุ่มชาวเขาหรือผู้ที่เข้ามาในเมืองโดยที่ไม่ชอบในกฎหมาย คำ ลุงปะ เป็นบุคคลต่างด้าวที่มาอาศัยในประเทศไทยซึ่งเป็นชาวเขาในเขตจังหวัดเชียงราย และมีภรรยาชื่อ ก้อย ลุงปะ ซึ่งเป็นบุคคลต่างด้าวด้วยกัน สองสามีภรรยาคู่นี้จะมีเลขบัตรประจำตัวประชาชนที่ขึ้นต้นด้วยเลข 6 ด้วยคำจะมีเลขบัตรประชาชนคือ 6 5715 55555 56 7 ส่วนก้อยจะมีเลขบัตรประจำตัวเป็น 6 5715 55555 57 6 ทั้งสองคนมีบุตร-ธิดา จำนวน 2 คน คือ ปภพ ลุงปะ และ กานดา ลุงปะ โดยบุตรของทั้งสองคนนี้จะไม่ขึ้นต้นด้วยเลขบัตรประจำตัวประชาชนที่ขึ้นต้นด้วยเลข 6 แต่จะมีการขึ้นตรวจเลขบัตรประจำตัวประชาชนที่ขึ้นด้วยเลข 7 แทน โดยปภพ จะมีเลขประจำตัวเป็น 7 5715 44444 33 8 และกานดาจะมีเลขบัตรประจำตัวเป็น 7 5715 44444 34 5

ประเภทที่ 8

คือคนต่างด้าวที่เข้าเมืองโดยถูกต้องตามกฎหมาย คือผู้ที่ได้รับใบสำคัญประจำตัวคนต่างด้าวหรือคนที่ได้รับการแปลงสัญชาติเป็นสัญชาติไทย และคนที่ได้รับการให้สัญชาติไทยตั้งแต่หลังวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2527 เป็นต้นไปจนปัจจุบัน แต่ทว่าในกรณีที่เป็นเด็กที่เกิดมาแล้วไม่มีสถานะทางทะเบียนก็จะขึ้นต้นด้วยเลข 0 อยู่ เมื่อสำนักทะเบียนพิจารณาอนุมัติตามพระราชกฤษฎีกากำหนดบุคคลเป็นสัญชาติไทยตามกฎหมายแล้ว ก็จะได้รับเป็นเลขประจำตัวประชาชนที่ขึ้นต้นด้วยเลข 8

คนทั้งแปดประเภทนี้จะมีเพียงประเภทที่ 3, 4 และ 5 เท่านั้นที่จะมีบัตรประจำตัวประชาชนได้เลย ส่วนประเภทที่ 1 และ 2 จะมีบัตรประจำตัวประชาชนได้ก็ต่อเมื่อมีอายุถึงเกณฑ์ทำบัตรประจำตัวประชาชน คืออายุ 7 ปี แต่สำหรับบุคคลประเภทที่ 6, 7 และ 8 ที่ยังไม่ได้รับสัญชาติไทย จะมีเพียงทะเบียนประวัติเล่มสีเหลืองเท่านั้น จะไม่มีการออกบัตรประจำตัวประชาชนให้ บุคคลประเภทที่ 8 ที่ได้รับสัญชาติไทยจะมีบัตรประจำตัวประชาชนได้หรือถิ่นที่อยู่ถาวร

ประเภทที่ 9

หมายถึงบุคคลที่ไม่มีสถานะทางทะเบียนราษฎร ไม่มีสัญชาติและยังไม่ได้รับการให้สัญชาติไทย ซึ่งโดยทั่วไปจะเลขบัตรประจำตัวประชาชนที่ขึ้นต้นด้วยเลข 0 ^[] แล้วได้รับการผ่อนผันให้อาศัยอยู่ในประเทศไทยได้ชั่วคราว

กรณีนักเรียนต่างด้าวแล้วได้รับการศึกษาในประเทศไทยที่มีการขึ้นตัวอักษร G นำหน้าเลขบัตรประจำตัวประชาชน หากเป็นบุคคลต่างด้าวที่ได้รับการศึกษาในประเทศไทยนั้นจะขึ้นต้นด้วยตัวอักษร G ตามประกาศกระทรวงศึกษาธิการ ในขณะนั้นบุคคลต่างด้าวที่ขึ้นต้นด้วยตัวอักษร G ประสงค์จะต้องการเลขบัตรประจำตัวประชาชนที่ขึ้นด้วยเลข 0 และได้แจ้งทางสำนักทะเบียนกลางของที่ว่าการอำเภอหรือองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นแล้วว่าได้มีการศึกษาอยู่ในประเทศไทยจริงและจะอาศัยอยู่ในประเทศไทย หรือทางสำนักงานทะเบียนกลางของเทศบาลหรืออำเภอสำรวจพบนักเรียนที่มีตัวอักษร G อยู่ในโรงเรียนเพื่อแก้ไขให้บุคคลเหล่านั้นมีเลขประจำตัวขึ้นต้นด้วยเลข 0 เมื่อสำนักทะเบียนกลางได้อนุมัติว่าบุคคลนี้จะอาศัยในประเทศไทยแล้ว บุคคลต่างด้าวที่มีเลขบัตรประจำตัวที่ขึ้นต้นอักษร G แล้วจะสามารถมีเลขบัตรประจำตัวประชาชนที่ขึ้นต้นด้วยเลข 0 ได้ทันที

ตัวเลขหลักที่ 2 ถึงหลักที่ 5

1 2345 67890 12 3

แสดงตัวเลขหลักที่ 2-5

หมายถึงรหัสของสำนักทะเบียนหรืออำเภอที่มีชื่ออยู่ในทะเบียนขณะที่ให้เลข กล่าวคือ เลขหลักที่ 2 เป็นเขตการปกครองของไทยโดยอ้างตามเขตรับผิดชอบของกรมการปกครองและตำรวจ ที่มีตั้งแต่ภาค 1-9 และ เลขหลักที่ 3 จะหมายถึงจังหวัดที่อยู่ในภาคนั้น ๆ สามารถดูรหัสเขตการปกครองตรงที่ ISO 3166-2:TH ส่วนหลักที่ 4 และ 5 หมายถึงเขตหรืออำเภอในจังหวัดนั้น ๆ โดยที่เลขอำเภอจะเริ่มจากเลข 01 ไล่ลงไป เช่นเลข 01 คืออำเภอเมือง และถ้าเป็นเขตเทศบาลจะเริ่มจากเลข 99 ย้อนลงมา แต่อย่างไรก็ตาม หากจังหวัดที่แยกออกจากจังหวัดเดิมหลัง พ.ศ.2527 เช่น จังหวัดหนองบัวลำภู แยกออกจาก จังหวัดอุดรธานี ในปี พ.ศ. 2536 เมื่อบุคคลที่เกิดก่อน พ.ศ. 2536 จะมีเลขประจำตัวที่ขึ้นต้นด้วยเขตจังหวัดเดิมซึ่งเป็นจังหวัดแม่ ส่วนหากเกิดหลังจากนี้ก็จะเป็นเลขของจังหวัดที่ตั้งใหม่ และกรณีอำเภอก็เช่นกัน ยกตัวอย่างเช่น อำเภอเวียงเชียงรุ้ง ซึ่งแยกออกจาก อำเภอเวียงชัยในปี พ.ศ.2550 หากเกิดก่อน พ.ศ.2550 ก็จะเป็นเลขของอำเภอเวียงชัยซึ่งเป็นอำเภอที่มีอยู่เดิม คือ 5702 แต่เมื่อเกิดหลังจากนั้นแล้วจะเป็นเลข 5717

ตัวเลขหลักที่ 6 ถึงหลักที่ 10

1 2345 67890 12 3

แสดงตัวเลขหลักที่ 6-10

หมายถึงกลุ่มของบุคคลแต่ละประเภทตามหลักแรก ซึ่งทางสำนักทะเบียนในแต่ละแห่งก็จะจัดกลุ่มเรียงไปตามลำดับหรือหากเป็นเด็กเกิดใหม่ในปัจจุบันเลขดังกล่าวก็จะหมายถึงเล่มที่ของสูติบัตร (ใบแจ้งเกิดที่อำเภอหรือเขตออกให้) ซึ่งก็คือเลขประจำตัวในทะเบียนบ้านของเด็กที่แต่ละอำเภอหรือเขตออกให้ และจะปรากฏในบัตรประชาชนเมื่อถึงอายุต้องทำบัตรนั่นเองแต่ถ้ายังไม่ถึงเกณฑ์เลขนี้ก็จะปรากฏอยู่แค่ในทะเบียนบ้านของเด็กเท่านั้น

ตัวเลขหลักที่ 11 ถึงหลักที่ 12

1 2345 67890 12 3

แสดงตัวเลขหลักที่ 11-12

หมายถึงลำดับที่ของบุคคล

ตัวเลขหลักที่ 13

ตัวเลขหลักที่ 13 เป็นตัวเลขตรวจสอบความถูกต้องของเลขทั้ง 12 หลักแรก

การคำนวณเลขหลักที่ 13 ของเลขประจำตัวประชาชน ใช้หลักการคำนวณเลขคณิตมอดุลาร์ จากเลข 12 หลักแรก

ให้เลขหลักแรกทางซ้ายคือ N₁ หลักต่อไปคือ N₂ ไปเรื่อย ๆ

N₁₃ คือหลักที่ต้องการคำนวณ

x=\sum _{i=1}^{12}{(14-i)N_{i}}{\pmod {11}}\,\!

x=(13N_{1}+12N_{2}+11N_{3}+10N_{4}+9N_{5}+8N_{6}+7N_{7}+6N_{8}+5N_{9}+4N_{10}+3N_{11}+2N_{12}){\pmod {11}}\,\!

N_{13}={\begin{cases}1-x,&{\mbox{if }}x\leq 1\\11-x,&{\mbox{if }}x>1\end{cases}}

1 2345 67890 12 3

แสดงตัวเลขหลักที่ 13

จากสมการแสดงให้เห็นว่า x ได้จากการ 13×เลขหลักที่ 1 โดยตัวตั้งจะลดลงมาถึงเลข 2 และตัวคูณคือเลขประชาชนตั้งแต่หลักแรกถึงหลักที่ 12 ตามลำดับ จากนั้นนำผลคูณแต่ละหลักรวมกันแล้วนำไปหารด้วย 11 โดยผลลัพธ์จะได้ค่ามอดูลัส นั่นหมายถึงเศษของผลหารที่ได้จากการนำผลรวมจากการคูณแต่ละหลักหารด้วย 11 เช่น 200 หารด้วย 11 จะเหลือเศษคือ 2 นั่นคือผลของมอดูลัส x จะมีค่าเป็นจำนวนเต็มตั้งแต่ 0 ถึง 10 จากนั้นก็ทำตามเงื่อนไขโดย

ถ้าค่า x น้อยกว่าหรือเท่ากับ 1 ให้ 1−x จะได้ผลของเลขหลักที่ 13 เช่น 1−1 = 0
ถ้าค่า x มากกว่า 1 ให้ 11−x จะได้ผลของเลขหลักที่ 13 เช่น 11−2 = 9

ตัวเลขหลักที่ 6 ถึงหลักที่ 13

1 2345 67890 12 3

แสดงตัวเลขหลักที่ 6-13

เป็นการจัดหมวดหมู่และเรียงลำดับบุคคลในแต่ละประเภทของสำนักทะเบียนในแต่ละท้องที่

ระบบตัวเลขแต่ละหลักนี้ทำให้สามารถรองรับจำนวนประชากรได้อีกมากในระดับ 18 ปี

หมายเหตุ

คัดและเรียบเรียงข้อมูลจากบทความเรื่อง “เลข 13 ที่อาถรรพณ์ แต่เกี่ยวพันกับคนในประเทศไทย” โดย อมรรัตน์ เทพกำปนาท กลุ่มประชาสัมพันธ์ สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม
หนังสือพิมพ์กรุงเทพธุรกิจ: จุดประกาย ฉบับวันพฤหัสบดีที่ 26 ตุลาคม 2549 คอลัมน์ วัฒนธรรม: ตัวเลขความเป็นพลเมือง
บัตรประจำตัวประชาชนสีชมพูสำหรับชาวต่างชาติ (ภาษาอังกฤษ)

ดูเพิ่ม

อ้างอิง

พระราชบัญญัติการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2534 มาตรา 16
กฎกระทรวง ฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2535) ออกตามความในพระราชบัญญัติการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2534 ร.จ. เล่มที่ 109 ตอนที่ 93 หน้าที่ 24 วันที่ 11 กันยายน 2535
"บัตรประชาชนเด็ก ดอกไม้และก้อนอิฐ". ไทยรัฐ. 2011-07-15. สืบค้นเมื่อ 2017-07-05.
http://www.science.police.go.th/scddWeb/main/menu-c01.php
กฤตยา อาชวนิจกุล (ม.ป.ป.). "การจัดระบบคนไร้รัฐในบริบทประเทศไทย Towards Managing Stateless People in Thailand's Context" (PDF). สืบค้นเมื่อ 2016-07-05. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))
สุภัทร ฮาสุวรรณกิจ (2013-01-15). . เอเอสทีวีผู้จัดการออนไลน์. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-07-05. สืบค้นเมื่อ 2016-07-05.
"ผู้ไม่มีสถานะทางทะเบียน". ม.ป.ป. สืบค้นเมื่อ 2016-07-05. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))^[]
https://thaipublica.org/2023/07/srinaka-8-07-2566/

แหล่งข้อมูลอื่น

ความหมายของเลขบัตร

[1] พระราชบัญญัติการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2534 มาตรา 16

[2] กฎกระทรวง ฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2535) ออกตามความในพระราชบัญญัติการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2534 ร.จ. เล่มที่ 109 ตอนที่ 93 หน้าที่ 24 วันที่ 11 กันยายน 2535

[3] "บัตรประชาชนเด็ก ดอกไม้และก้อนอิฐ". ไทยรัฐ. 2011-07-15. สืบค้นเมื่อ 2017-07-05.

[4] ttp://www.science.police.go.th/scddWeb/main/menu-c01.php

[5] กฤตยา อาชวนิจกุล (ม.ป.ป.). "การจัดระบบคนไร้รัฐในบริบทประเทศไทย Towards Managing Stateless People in Thailand's Context" (PDF). สืบค้นเมื่อ 2016-07-05. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))

[6] สุภัทร ฮาสุวรรณกิจ (2013-01-15). . เอเอสทีวีผู้จัดการออนไลน์. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-07-05. สืบค้นเมื่อ 2016-07-05.

[7] "ผู้ไม่มีสถานะทางทะเบียน". ม.ป.ป. สืบค้นเมื่อ 2016-07-05. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))^[]

[8] ttps://thaipublica.org/2023/07/srinaka-8-07-2566/