สันทะกะฑะปะหะณะ

สันทะกะฑะปะหะณะ (สิงหล: සඳකඩපහණ; อักษรโรมัน: San̆dakaḍa Pahaṇa) หรือ หินดวงจันทร์ (อังกฤษ: Moonstone) เป็นองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมใน มีลักษณะเป็นแผ่นหินรูปครึ่งวงกลมที่แกะสลักอย่างวิจิตร มักตั้งอยู่ที่พื้นเชิงบันไดหรือตามทางเข้าออก เริ่มแรกปรากฏใน และพัฒนาเรื่อยมาใน , และ นักประวัติศาสตร์ถือว่าเป็นการสร้างภาพแทนแนวคิดสังสารวัฏในศาสนาพุทธ

สันทะกะฑะปะหะณะที่เชิงบันไดจากสมัยอนุราธปุระ

สันทะกะฑะปะหะณะบนพื้นทางเข้า จากสมัยโปโลนนะวุระ รูปแบบที่ไม่มีรูปของม้าและกระทิง

ในพงศาวดาร และ เรียกหินสันทะกะฑะปะหะณะว่า patika

ประวัติศาสตร์

สมัยอนุราธปุระ

สันทะกะฑะปะหะณะแรกเริ่มสร้างกันในยุคปลายของโดยในสมัยนั้นจะตั้งไว้ที่ทางเข้าของวัดเท่านั้น ในสมัยเดียวกันนี้ยังพบรูปแบบที่ทำเป็นรูปสี่เหลี่ยมทั้งผืนผ้าและจัตุรัส ดังเช่นที่พบที่ เป็นที่เข้าใจกันว่ารูปแบบสี่เหลี่ยมนั้นมีมาก่อน ก่อนที่จะมีพัฒนาการมาเป็นรูปแบบครึ่งวงกลมที่พบได้ทั่วไปในยุคถัด ๆ มา

ลักษณะภาพบนสันทะกะฑะปะหะณะจากสมัยอนุราธปุระมีลักษณะเหมือน ๆ กันในทุกแห่งที่พบ กล่าวคือเป็นครึ่งดอกบัวอยู่ตรงกลาง ล้อมรอบด้วยแถบต่าง ๆ แถบแรกเป็นรูปฝูงหงส์ แถบต่อมาเป็นลายเถาวัลย์และดอกไม้ เรียกว่า liyavel ซึ่งเป็นภาพแทนตัณหา แถบที่สามแสดงสัตว์สี่ชนิดคือช้าง สิงห์ ม้า และกระทิง เดินตามกันตามลำดับ เป็นภาพแทนอริยสัจสี่ (จตุรรยะสัตยะ) , หรืออาจแทนถึงสี่ระยะของช่วงชีวิต คือเกิด แก่ เจ็บ ตาย ส่วนแถบวงนอกสุดเป็นรูปเปลวเพลิง ซึ่งมักตีความว่าคือความเจ็บปวดในวัฏสงสารที่มนุษย์ต้องเผชิญ นักประวัติศาสตร์ ตีความภาพต่าง ๆ ที่นิยมแกะสลักไว้ ซึ่งเป็นรูปแบบการตีความที่นิยมมากที่สุด เขาระบุว่าหินทั้งวงเป็นภาพแทนสังสารวัฏ ดอกบัวด้านในสุดแทนนิพพานคือการหลุดพ้น เถาวัลย์และดอกไม้แทนตัณหา ช้าง กระทิง สิงห์ และม้า แทนการเกิด แก่ เจ็บ และตายตามลำดับ ส่วนหงส์เป็นภาพแทนการแยกระหว่างความดีกับความชั่วร้าย ตามตำนานที่ว่าหงส์สามารถแยกนมกับน้ำที่ผสมกันได้

สมัยโปโลนนะรุวะ

ในสมัย การออกแบบสร้างสันทะกะฑะปะหะณะมีความแตกต่างไปอย่างมากจากสมัยอนุราธปุระ เช่น มีการนำรูปกระทิงออก ปรับแยกรูปสิงห์และม้าออกเป็นคนละวงกัน เป็นต้น การนำเอากระทิงออกจากการออกแบบมีที่มาจากความเชื่อฮินดูที่ถือว่ากระทิงหรือวัวเป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งในสมัยนั้นอิทธิพลจากฮินดูมีสูงมากในศรีลังกา รวมถึงเริ่มนำมาสร้างตามทางเข้าของสิ่งปลูกสร้างอื่นนอกจากวัด

สมัยคัมโปละและกัณฑิ

ในและ มีการออกแบบเปลี่ยนไปอย่างมาก รูปแบบครึ่งวงกลมแปรสภาพมาเกือบเป็นรูปสี่เหลี่ยม วงกลมล้องรอบถูกเอาออกไป และมีการแกะสบักรูปดอกบัวที่ตรงกลางแผ่นหิน ล้อมรอบด้วยลวดลายพรรณพฤกษา liyavel ถือว่าปรากฏความเป็นช่างศิลป์น้อยลงมาจากสองสมัยก่อนหน้า

อ้างอิง

1. Cave, Henry William (1908). "The northern provinces - Henry Cave - Google Books". สืบค้นเมื่อ 2 May 2012.
2. Gaveshaka (2004-05-02). "Tradition continues: Moonstones in Polonnaruwa". Sunday Times. สืบค้นเมื่อ 2009-08-09.
3. Bandaranayake, S. D. (1974). Sinhalese Monastic Architecture: The Viharas of Anuradhapura - Senake Bandaranayake - Google Books. ISBN . สืบค้นเมื่อ 2 May 2012.
4. "Buddhist Art". The Associated Newspapers of Ceylon. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-05-04. สืบค้นเมื่อ 2009-08-09.
5. Siriweera (2004), p. 288
6. Diganwela (1998), p. 12
7. Siriweera (2004), p. 289
8. Diganwela (1998), p. 11

บรรณานุกรม

• Siriweera, W. I. (2004). History of Sri Lanka. Dayawansa Jayakodi & Company. ISBN .
• Wijesooriya, S. (2006). A Concise Sinhala Mahavamsa. Participatory Development Forum. ISBN .
• Prematilleke, P. L.; Karunaratne, L. K. (2004). Polonnaruwa - The Silver Capital of Sri Lanka. ISBN .
• Sarachchandra, B. S. (1977). අපේ සංස්කෘතික උරුමය (Cultural Heritage) (ภาษาSinhala). Silva, V. P.{{}}: CS1 maint: unrecognized language ()
• Diganwela, T. (1998). කලා ඉතිහාසය (History of Art) (ภาษาSinhala). Wasana Publishers.{{}}: CS1 maint: unrecognized language ()
• Bandaranayake, Senake (1974). Sinhalese monastic architecture : the viháras of Anurádhapura. Leiden: Brill. ISBN .
• von Schroeder, Ulrich. (1990). Buddhist Sculptures of Sri Lanka. (Hong Kong: Visual Dharma Publications, Ltd.) /