สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา

สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา หรือ ศูนย์ศึกษาสมุนไพรในวัดประจำจังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นสวนพฤกษศาสตร์ชุมชนขนาดเล็ก ตั้งอยู่ที่วัดคุ้งตะเภา ตำบลคุ้งตะเภา อำเภอเมือง จังหวัดอุตรดิตถ์ สวนแห่งนี้ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2535 บนพื้นที่ 14 ไร่ โดยเป็นสวนพฤกษศาสตร์ท้องถิ่นที่จัดตั้งขึ้นและดำเนินการโดยองค์กรทางพระพุทธศาสนาเพื่อประโยชน์การศึกษาสมุนไพรและอนุรักษ์พันธุกรรมพืชของชุมชนท้องถิ่น

สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา
ประเภท	สวนพฤกษศาสตร์
ที่ตั้ง	ตำบลคุ้งตะเภา อำเภอเมือง จังหวัดอุตรดิตถ์
พื้นที่	14 ไร่
เปิดตัว	พ.ศ. 2535
ผู้ดำเนินการ	วัดคุ้งตะเภา, สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ
สถานะ	เปิดทำการ

ปัจจุบันสวนสมุนไพรวัดคุ้งตะเภา เป็นสวนสมุนไพรในวัดที่มีผลงานดีเด่นระดับประเทศของสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ และเป็นสถานที่ศึกษาพันธุกรรมพืชที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดอุตรดิตถ์ โดยมีความร่วมมือกับสถาบันการศึกษาและบุคลากรจากหน่วยงานภาครัฐต่าง ๆ เช่น สถาบันวิจัยการแพทย์แผนไทย กระทรวงสาธารณสุข โครงการศูนย์ศึกษาพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ วิทยาลัยวิทยาศาสตร์สาธารณสุข จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ฯลฯ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อการพัฒนาแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และข้อมูลทางพฤกษศาสตร์เพื่อการศึกษาต่อยอดทางวิชาการพืชสมุนไพรในระดับประเทศ

ประวัติ

สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา หรือ สวนสมุนไพรวัดคุ้งตะเภา ได้รับการจัดตั้งให้เป็น ศูนย์ศึกษาสมุนไพรในวัดประจำจังหวัดอุตรดิตถ์ ในปี พ.ศ. 2547 เนื่องจากวัดคุ้งตะเภามีพระภิกษุผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรแผนโบราณ ได้เป็นผู้รวบรวมสมุนไพรหายากจากสถานที่ต่าง ๆ มารวมไว้ในวัด (ในปัจจุบันในวัดมีต้นยาสมุนไพรทั้งสิ้นกว่า 500 ชนิด) เพื่อให้ความรู้แก่ผู้สนใจและเป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาชาวบ้านในด้านการอนุรักษ์สมุนไพร

นักเรียนในสวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา

ทางวัดได้แบ่งเขตสังฆาวาสส่วนหนึ่งให้เป็นพื้นที่ปลูกสมุนไพรที่รวบรวมมาได้จากที่ต่าง ๆ นำมาปลูกไว้ ทั้งชนิดต้นและชนิดไม้ลงหัว ไปจนกระทั่งไม้เลื้อยขนาดใหญ่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งได้รวบรวมพืชสมุนไพรไทยที่หาชมได้ยากนำมาปลูกในเขตพื้นที่บริเวณวัดหลายร้อยชนิด โดยเริ่มทำการจัดหาสมุนไพรมาอนุรักษ์เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2535 ซึ่งผู้มีส่วนสำคัญในการริเริ่มการปลูกอนุรักษ์สมุนไพรในวัดคุ้งตะเภาก็คือ พระสมุห์สมชาย จีรปุญฺโญ เจ้าอาวาสวัดคุ้งตะเภา พระอู๋ ปญฺญาวชิโร และพระธง ฐิติธมฺโม ซึ่งเป็นผู้มีความรู้เชี่ยวชาญในการจำแนกพืชสมุนไพรไทย

นักวิจัยในสวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา

ปัจจุบันสวนสมุนไพรวัดคุ้งตะเภาเป็นสถานที่ศึกษาอนุรักษ์พันธุกรรมพืชของชุมชนที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดอุตรดิตถ์ โดยมีการร่วมมือกับสถาบันการศึกษาและบุคลากรจากหน่วยงานภาครัฐต่าง ๆ เช่น กระทรวงสาธารณสุข โครงการศูนย์ศึกษาพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ วิทยาลัยวิทยาศาสตร์สาธารณสุข จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ฯลฯ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อการพัฒนาแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และข้อมูลทางพฤษศาสตร์เพื่อการศึกษาต่อยอดทางวิชาการพืชสมุนไพรในระดับประเทศ

วัดคุ้งตะเภาได้จัดพื้นที่ตั้งวัดด้านทิศเหนือ และบางส่วนของพื้นที่ตั้งวัด สำหรับเป็นพื้นที่สวนรุกขชาติ สระน้ำ แปลงสวนป่าปลูกพรรณไม้เนื้อแข็ง อาคารเพาะชำ บรรยากาศโดยทั่วไปมีพื้นที่ร่มรื่น เต็มไปด้วยแมกไม้นานาพรรณ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ทางวัดใช้พื้นที่ส่วนนี้บางส่วนสำหรับปลูกพรรณไม้ชนิดล้มลุก หรือพืชลงหัว ซึ่งจะแตกใบสวยงามในช่วงฤดูฝน ส่วนในช่วงฤดูแล้ง จะเป็นพื้นที่ลานโล่งใต้ต้นไม้ สลับกับพื้นที่เนินดินไหล่เขาขนาดเล็กสวยงามเหมาะกับการปฏิบัติธรรมและหย่อนใจ

อ้างอิง

1. สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ. (2549). โครงการสมุนไพรในวัด. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ.
2. สำนักงานพระพุทธศาสนาจังหวัดอุตรดิตถ์. (2555). แบบรายงานอุทยานการศึกษาในวัด ประจำปี 2555 : วัดคุ้งตะเภา จังหวัดอุตรดิตถ์. อุตรดิตถ์ : สำนักงานพระพุทธศาสนาจังหวัดอุตรดิตถ์. (อัดสำเนา). หน้า 1-233
3. ประกาศสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ เรื่อง การพิจารณาจัดสรรงบประมาณสนับสนุนวัดที่มีผลงานดีเด่นด้านสมุนไพร โครงการสวนสมุนไพรและแพทย์แผนไทยในวัด ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๙ ลงวันที่ ๑๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๙
4. หนังสือกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก ที่ สธ ๐๕๑๔.๐๒/๘๖๒ ลงวันที่ ๑๔ มีนาคม ๒๕๕๕
5. หนังสือวิทยาลัยวิทยาศาสตร์สาธารณสุข จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ที่ ศธ ๐๕๑๒.๗๘/๕๓๗๙๓๑๐๓๕๓ ลงวันที่ ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๕๔
6. วัดคุ้งตะเภา. (2555). รายชื่อสมุนไพร ๕๐๐ ชนิด ภายในสวนสมุนไพรวัดคุ้งตะเภา. [ออน-ไลน์]. เข้าถึงได้จาก : [1] 2010-10-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. เข้าถึงเมื่อ 27-3-55
7. เทวประภาส มากคล้าย. (2553). คุ้งตะเภา จากอดีตสู่ปัจจุบัน : พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ ประเพณีวัฒนธรรม ความเชื่อ และภูมิปัญญาท้องถิ่น. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์แห่งมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
8. หนังสือคณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฎอุตรดิตถ์ ที่ พิเศษ ๒๕๕๔ ลงวันที่ ๒ สิงหาคม ๒๕๕๔
9. ข้อมูลและภาพสวนป่าสมุนไพรวัดคุ้งตะเภา (ศูนย์ศึกษาสมุนไพรในวัดประจำจังหวัดอุตรดิตถ์) จากเว็บไซด์วัดคุ้งตะเภา^[]

ดูเพิ่ม

• วัดคุ้งตะเภา
• หมู่บ้านคุ้งตะเภา

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ Wat Khungtaphao Herbal Garden

• สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา 2016-06-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• เว็บไซด์วัดคุ้งตะเภา www.watkungtapao.ob.tc^[]
• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ สวนพฤกษศาสตร์สมุนไพรวัดคุ้งตะเภา
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

17°39′12″N 100°08′24″E / 17.653441°N 100.140122°E / 17.653441; 100.140122