วัดตระกวน

วัดตระกวน เป็นโบราณสถานภายในกำแพงของอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย โดยทางทิศตะวันตกของวัดติดกับ

วัดตระกวน

เจดีย์ระฆังทรงกลม และอุโบสถของวัดตระกวน
ที่ตั้งของวัดตระกวนในจังหวัดสุโขทัย แสดงแผนที่จังหวัดสุโขทัย วัดตระกวน (ประเทศไทย) แสดงแผนที่ประเทศไทย
ที่ตั้ง	ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมืองสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย
ประเภท	วัด
ส่วนหนึ่งของ	อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย
ความเป็นมา
สร้าง	ราวกลางพุทธศตวรรษที่ 20
ละทิ้ง	ไม่ปรากฏ
สมัย	สุโขทัย
หมายเหตุเกี่ยวกับสถานที่
ผู้ขุดค้น	กรมศิลปากร
สภาพ	ซากปรักหักพัง
ผู้บริหารจัดการ	กรมศิลปากร
การเปิดให้เข้าชม	ทุกวัน 06.00-21.00 น.
สถาปัตยกรรม
รูปแบบสถาปัตยกรรม	สุโขทัย
แหล่งมรดกโลกโดยยูเนสโก
เกณฑ์	วัฒนธรรม: (i), (iii)
ขึ้นเมื่อ	1991
เป็นส่วนหนึ่งของ	เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร
เลขอ้างอิง	574
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
ชื่อที่ขึ้นทะเบียน	วัดตระกวน
ขึ้นเมื่อ	8 มีนาคม พ.ศ. 2478
เป็นส่วนหนึ่งของ	อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย
เลขอ้างอิง	0004057

ลักษณะทางกายภาพ

เจดีย์ระฆังทรงกลม
ของวัดตระกวน

ด้านหน้า

ด้านหลัง

โบราณสถานปรากฏภายในวัดมีเจดีย์ระฆังทรงกลม ก่ออิฐ และมีอุโบสถประกอบที่ด้านหน้าหรือด้านทิศตะวันออก

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสำรวจวัดตระกวนเมื่อ พ.ศ. 2450 พบวัดที่ชาวบ้านเรียกว่าวัดตะกอน หรือวัดตาควน ทรงสันนิษฐานว่าชื่อวัดที่ถูกน่าจะเป็น วัดตระกวน ซึ่งเป็นภาษาเขมร แปลว่า ผักบุ้ง ในภาษาไทย^: 36–37

ขณะทรงสำรวจบริเวณวัดตระกวนมีเจดีย์ใหญ่องค์หนึ่งตั้งอยู่โดดเดี่ยว มีโบสถ์ทางทิศตะวันออกหลังหนึ่ง นอกจากนั้นยังพบหัวมังกร (มกร) ตกอยู่ หน้าตาเป็นมังกรไทย ทำด้วยดินเผาเคลือบสีขาว (สังคโลก) มีลายดำเหมือนกับชามสวรรคโลก ทรงเข้าใจว่าน่าจะใช้ครอบปลายราวบันไดเช่นเดียวกับบันไดนาค หรืออาจเป็นเครื่องประดับอื่น เช่น ช่อฟ้า และใบระกา ซึ่งข้อสันนิษฐานดังกล่าวได้พบหลักฐานจากการขุดวัดทั่วไปในสมัยสุโขทัย ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการใช้เป็นเครื่องประดับหลังคาตามที่พระองค์ทรงสันนิษฐานไว้^: 32

ชื่อวัดตระกวนปรากฏในจารึกวัดสรศักดิ์ ที่เล่าเรื่องเมื่อราวกลางพุทธศตวรรษที่ 20 กล่าวถึงมหาเถรธรรมไตรโลก เป็นน้าพระยาของพ่อเจ้าอยู่หัว พ่อเจ้าอยู่หัวได้เสด็จมารับมหาเถรไปจอดไว้ในวัดตระกวน ก่อนที่จะทำการฉลองวัดสรศักดิ์ที่สร้างใหม่ แสดงให้เห็นว่าน่าจะเป็นวัดที่อยู่ใกล้กับวัดสรศักดิ์ ดังนั้นแสดงให้เห็นว่าวัดนี้มีอยู่ก่อนวัดสรศักดิ์^: 32

ข้อมูลจากจารึกวัดสรศักดิ์ทำให้สันนิษฐานต่อไปได้ว่า เจดีย์ระฆังทรงกลมที่ปรากฏในวัดตระกวน น่าจะมีอายุไม่ต่ำกว่ากลางพุทธศตวรรษที่ 20

โบราณวัตถุ

วัดตระกวนมีการค้นพบพระพุทธรูปสุโขทัยแบบหนึ่งที่ลักษณะทางศิลปกรรมผสมผสานระหว่างศิลปะเชียงแสนกับศิลปะสุโขทัย เรียกว่า พระพุทธรูปแบบหมวดวัดตระกวน หรือหมวดเบ็ดเตล็ด^{: 114 : 45 : 18}

ลักษณะโดยทั่วไปของพระพุทธรูปหมวดนี้คือ ประทับนั่งขัดสมาธิเพชร มีลักษณะใกล้เคียงกับพระพุทธรูปแบบเชียงแสนสิงห์หนึ่ง ในศิลปะล้านนา อันได้รับอิทธิพลมาจากวิวัฒนาการของพระพุทธรูปปาละ ผ่านมาทางพุกามของพม่า และเข้ามาในศิลปะหริภุญชัยและล้านนา ลักษณะที่สำคัญคือขัดสมาธิเพชร เห็นฝ่าพระหัตถ์ทั้งสองข้าง พระพักตร์กลมอมยิ้ม ขทวดพระเกศาใหญ่ รัศมีเป็นตุ่มกลมคล้ายดอกบัวตูม พระวรกายอวบอ้วน ชายสังฆาฏิสั้นอยู่เหนือพระถัน^: 114

อายุของพระพุทธรูปหมวดวัดตระกวนมีผู้สันนิษฐานไว้ว่าน่าจะเป็นพระพุทธรูปรุ่นแรกของศิลปะสุโขทัย เนื่องจากมีอิทธิพลจากศิลปะเชียงแสนรุ่นแรก^{: 18 : 45}

ในขณะที่ และ ศึกษาเปรียบเทียบลักษณะทางศิลปกรรมและประวัติศาสตร์แล้วเสนอว่า พระพุทธรูปหมวดวัดตระกวนนี้ มีอายุไม่เก่าไปกว่าพุทธศตวรรษที่ 20 หรืออาจเป็นช่วงพุทธศตวรรษที่ 21^{: 114–117}

อ้างอิง

1. สำรวจ. พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว. 2520.
2. ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ศึกษาวิจัยศิลปะสุโขทัยจากหลักฐานโบราณคดีจารึกและศิลปกรรม. 2547.
3. ฉ่ำ ทองคำวรรณ. ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3 : ประมวลจารึกที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคกลางของประเทศไทย อันจารึกด้วยอักษรและภาษาไทย, ขอม มอญ, บาลีสันสกฤต. 2508.
4. สุภัทรดิศ ดิศกุล. ศิลปสุโขทัย. 2521.
5. พิเศษ เจียจันทร์พงษ์. นำชมอุทยานประวัติศาสตร์ สุโขทัย ศรีสัชนาลัย กำแพงเพชร. 2546.