วังมะลิวัลย์

บ้านมะลิวัลย์ ตั้งอยู่เลขที่ 39 ถนนพระอาทิตย์ แขวงชนะสงคราม เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ปัจจุบันเป็นที่ทำการของสำนักงานองค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (Food and Agriculture Organization of the United Nations - FAO)

บ้านมะลิวัลย์
บ้านมะลิวัลย์
ชื่อเดิม	วังมะลิวัลย์
ข้อมูลทั่วไป
สถานะ	เปลี่ยนสภาพ
ประเภท	บ้าน
ที่ตั้ง	แขวงชนะสงคราม เขตปทุมวัน
เมือง	กรุงเทพมหานคร
ประเทศ	ไทย
พิกัด	13°45′45″N 100°29′36″E / 13.76250°N 100.49333°E / 13.76250; 100.49333
เริ่มสร้าง	พ.ศ. 2460
ปรับปรุง	พ.ศ. 2499
เจ้าของ	สำนักงานทรัพย์สินพระมหากษัตริย์
ข้อมูลทางเทคนิค
โครงสร้าง	ก่ออิฐถือปูน
การออกแบบและการก่อสร้าง
สถาปนิก	แอร์โกเล มันเฟรดี
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
ชื่อที่ขึ้นทะเบียน	วังมะลิวัลย์ (วังสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์)
ขึ้นเมื่อ	25 กันยายน พ.ศ. 2552
เป็นส่วนหนึ่งของ	โบราณสถานในเขตกรุงเทพมหานคร
เลขอ้างอิง	0005552
ปัจจุบันเป็นที่ตั้งขององค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ ภาคพื้นเอเชียและแปซิฟิก

ประวัติ

บริเวณนี้ เดิมเป็นบ้านของเจ้าพระยามหาโยธา (ทอเรียะ คชเสนี) ผู้เป็นปู่ของเจ้าจอมมารดากลิ่น คชเสนี ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และตกทอดมาถึงพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ (พระองค์เจ้ากฤดาภินิหาร) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างตำหนักพระราชทานบนที่ดินนั้น

วังมะลิวัลย์เป็นตำหนักหลังใหม่ที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานทรัพย์ส่วนพระองค์สร้างพระราชทานแด่ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศร์วรฤทธิ์ ในโอกาสที่ทรงเจริญพระชันษาครบ 5 รอบใน พ.ศ. 2460 เป็นอาคารทรงยุโรปก่ออิฐถือปูน 2 ชั้น หลังคาทรงปั้นหยา มีท้องพระโรงเป็นหอโถงสูงใหญ่ มีเฉลียงรายรอบชั้นล่าง และมีระเบียงรายล้อมชั้นบน เพดานห้องโถงและหัวเสาปั้นลายปูนเลียนแบบศิลปะขอม ออกแบบโดยนายเออโคล มันเฟรดี (เอกฤทธิ์ หมั่นเฟ้นดี) สถาปนิกชาวอิตาเลียน ก่อสร้างเสร็จในปี พ.ศ. 2460

เมื่อพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศร์วรฤทธิ์สิ้นพระชนม์ และเจ้าจอมมารดากลิ่นถึงแก่อสัญกรรมใน พ.ศ. 2466 วังมะลิวัลย์ได้ตกทอดมาสู่ทายาท และประสบปัญหาค่าใช้จ่ายในการดูแลรักษา ทายาทราชสกุลกฤดากรจึงทูลเกล้าฯ ถวาย ร.7 ขายบ้านและที่ดินแก่พระคลังข้างที่ เมื่อ พ.ศ. 2469 และต่อมาหลังเปลี่ยนแปลงการปกครองได้อยู่ในความดูแลของสำนักงานทรัพย์สินพระมหากษัตริย์

ในรัชสมัยรัชกาลที่ 7 พระองค์พระราชทาน วังถนนพระอาทิตย์ ให้เป็นที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ ต้นราชสกุลสวัสดิวัตน์ เมื่อทรงพักที่ตำหนักเดิม ได้ระยะหนึ่งจนตำหนักใหม่สูง 3 ชั้นสร้างเสร็จ ตำหนักเดิมจึงไม่มีผู้ใดอาศัย

หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฏ์ เสด็จออกจากวังนี้ ทรงลี้ภัยทางการเมืองสู่ ปีนัง

ตั้งแต่ พ.ศ. 2478 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล บ้านมะลิวัลย์ใช้เป็นที่พำนักของผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์หลายท่าน ได้แก่ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอ๊อสคาร์นุทิศ กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์, พลเอก เจ้าพระยาพิชเยนทรโยธิน (อุ่ม อินทรโยธิน), พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา และเจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)

ระหว่างสงครามโลกครั้งที่สอง พ.ศ. 2484-2488 นายปรีดี พนมยงค์ ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ผู้เป็นหัวหน้าขบวนการเสรีไทย ได้ใช้บ้านหลังนี้เป็นศูนย์บัญชาการงานใต้ดินของฝ่ายสัมพันธมิตรและขบวนการเสรีไทย นายทหารจากหน่วยสืบราชการลับของอเมริกา (โอเอสเอส) หลายนายเข้ามาปฏิบัติงาน รวมทั้ง พันตรีเจมส์ ทอมป์สัน ผู้ก่อตั้งธุรกิจผ้าไหมไทยจิม ทอมป์สัน และ อเล็กซานเดอร์ แมคโดแนลด์ ผู้ก่อตั้งหนังสือพิมพ์บางกอกโพสต์

ในปี พ.ศ. 2499 กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้เช่าบ้านมะลิวัลย์จากสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ เพื่อใช้เป็นที่ทำการของสำนักงานองค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ จนถึงปัจจุบัน

อ้างอิง

• ตำนานบ้านมะลิวัลย์
• ประวัติอาคารโบราณในย่านถนนพระอาทิตย์ ^[]

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ บ้านมะลิวัลย์
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

13°45′44″N 100°29′38″E / 13.76226°N 100.493891°E / 13.76226; 100.493891