บทความนี้ไม่มีจาก |
ระบบการถอดอักษรแบบไวลี (Wylie transliteration; 威利转写) เป็นหนึ่งในวิธีการถอดอักษรทิเบตเป็นอักษรโรมัน คิดค้นขึ้นโดยเทอเรล ไวลี (Turrell Wylie) ในปี ค.ศ. 1959 และได้กลายเป็นตัวช่วยสำคัญในการทับศัพท์ภาษาทิเบตแบบถอดตัวอักษรเพื่อการศึกษา
ภาพรวม
อักษรทิเบตเป็นอักษรแสดงเสียงซึ่งได้รับการคิดขึ้นมาในคริสต์ศตวรรษที่ 7 เพื่อแสดงเสียงภาษาทิเบตในสมัยนั้น แต่เสียงอ่านภาษาทิเบตในปัจจุบันได้เปลี่ยนแปลงจากเดิมไปมาก ในขณะที่อักษรยังเขียนเหมือนเดิมอยู่ ดังนั้นเมื่อพยายามเขียนภาษาทิเบตโดยใช้อักษรโรมันจึงมีความแตกต่างอย่างมากระหว่างการถอดอักษรกับการถอดตามเสียง ระบบการถอดอักษรไวลีนี้เป็นวิธีทับศัพท์โดยการถอดอักษรทิเบตโดยตรง เน้นการถอดอักษรให้เห็นรากศัพท์มากกว่าที่จะแสดงเสียงอ่านจริง ต่างจากระบบพินอินทิเบตที่ถอดตามเสียงโดยอิงสำเนียงลาซ่าเป็นมาตรฐาน
ประวัติศาสตร์
ในปี ค.ศ. 1959 เทอเรล ไวลี ได้ชี้ให้เห็นว่าระบบการทับศัพท์ทิเบตที่ใช้กันมาก่อนหน้านั้นมีปัญหา จึงได้เรียบเรียงระบบการถอดอักษรนี้ขึ้น โดยเขาไม่ได้คิดขึ้นเองใหม่ทั้งหมดแต่ปรับปรุงจากระบบที่มีการใช้อยู่ในมหาวิทยาลัยวอชิงตัน
พยัญชนะ
อักษรพยัญชนะแต่ละตัวถอดเป็นอักษรโรมันตามระบบไวลีได้ดังนี้
ཀ | ཁ | ག | ང | ཅ | ཆ | ཇ | ཉ | ཏ | ཐ | ད | ན | པ | ཕ | བ | མ | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ไวลี | k | kh | g | ng | c | ch | j | ny | t | th | d | n | p | ph | b | m |
พินอินทิเบต | g | k | k | ng | j | q | q | ny | d | t | t | n | b | p | p | m |
เสียงอ่าน | ก | ค | ค | ง | จ | ช | ช | ญ | ต | ท | ท | น | ป | พ | พ | ม |
ཙ | ཚ | ཛ | ཝ | ཞ | ཟ | འ | ཡ | ར | ལ | ཤ | ས | ཧ | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ไวลี | ts | tsh | dz | w | zh | z | ' | y | r | l | sh | s | h |
พินอินทิเบต | z | c | c | w | x | s | y | r | l | x | s | h | |
เสียงอ่าน | จ | ช | ช | ว | ซ | ซ | อ | ย | ร | ล | ซ | ซ | ฮ |
อักษรทิเบตตัวสุดท้ายคือ ཨ นั้นเป็นเสียง "อ" ซึ่งจะไม่แสดงในการเขียนระบบไวลี
สระ
อักษรทิเบตมีรูปสระมีอยู่ 4 ตัวคือสระอี อู เอ โอ โดยสระอะจะไม่แสดงรูปในอักษรทิเบตแต่จะแทนด้วยตัว a ในระบบไวลี
ཨ | ཨི | ཨུ | ཨེ | ཨོ |
---|---|---|---|---|
a | i | u | e | o |
อา | อี | อู | เอ | โอ |
เพิ่มเติม
เครื่องหมาย (་) ที่วางต่อท้ายแต่ละพยางค์จะแทนด้วยการเว้นวรรค
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์