พิมเสน

พิมเสน (อังกฤษ: borneol) เป็นสารประกอบอินทรีย์ชนิด (มีสองวงแหวนในโครงสร้าง) และเป็นสารกลุ่มเทอร์พีน มีสูตรเคมีคือ C₁₀H₁₈O มีลักษณะเป็นเกล็ดสีขาวถึงไม่มีสี มีกลิ่นหอมฉุนคล้ายการบูร ติดไฟให้แสงจ้าและมีควันมาก ไม่มีเถ้า มีความถ่วงจำเพาะเท่ากับ 1.011

พิมเสน

Borneol
ชื่อ
endo-1,7,7-Trimethyl- bicyclo[2.2.1]heptan-2-ol
เลขทะเบียน
เลขทะเบียน CAS	507-70-0^Y
3D model ()	รูปภาพแบบโต้ตอบ
	CHEBI:15393^Y
	ChEMBL486208^Y
เคมสไปเดอร์	5026296^Y
	100.006.685
	6413
	C01411^Y
ผับเคม CID	6552009
	M89NIB437X^Y
(EPA)	DTXSID2058700
InChI=1S/C10H18O/c1-9(2)7-4-5-10(9,3)8(11)6-7/h7-8,11H,4-6H2,1-3H3/t7-,8+,10+/m1/s1^Y Key: DTGKSKDOIYIVQL-WEDXCCLWSA-N^Y InChI=1/C10H18O/c1-9(2)7-4-5-10(9,3)8(11)6-7/h7-8,11H,4-6H2,1-3H3/t7-,8+,10+/m1/s1 Key: DTGKSKDOIYIVQL-WEDXCCLWBQ
O[C@H]1C[C@H]2CC[C@]1(C)C2(C)C
คุณสมบัติ
สูตรเคมี	C10H18O
มวลโมเลกุล	154.253 g·mol^−1
ลักษณะทางกายภาพ	เกล็ดสีขาวถึงไม่มีสี
กลิ่น	ฉุนคล้ายการบูร
ความหนาแน่น	1.011 g/cm^3 (20 °C)
จุดหลอมเหลว	208 องศาเซลเซียส (406 องศาฟาเรนไฮต์; 481 เคลวิน)
จุดเดือด	213 องศาเซลเซียส (415 องศาฟาเรนไฮต์; 486 เคลวิน)
ละลายในน้ำ	ละลายได้บ้าง (D-form)
ความสามารถละลายได้ ใน ตัวทำละลายอื่น	ละลายในคลอโรฟอร์ม เอทานอล แอซีโทน อีเทอร์ เบนซีน โทลูอีน
ความอันตราย
NFPA 704 (fire diamond)	2) (2) (0)
	65 องศาเซลเซียส (149 องศาฟาเรนไฮต์; 338 เคลวิน)
เอกสารข้อมูลความปลอดภัย (SDS)	External MSDS
สารประกอบอื่นที่เกี่ยวข้องกัน
สารประกอบที่เกี่ยวข้อง	Bornane (hydrocarbon)
หากมิได้ระบุเป็นอื่น ข้อมูลข้างต้นนี้คือข้อมูลสาร ณ ภาวะมาตรฐานที่ 25 °C, 100 kPa อ้างอิงกล่องข้อมูล

การสังเคราะห์พิมเสนจากปฏิกิริยารีดักชันของการบูร

พิมเสนพบในพืชหลายชนิดเช่น หนาด (Blumea balsamifera), เปราะหอม (Kaempferia galanga), พืชวงศ์ยางนา (Dipterocarpaceae) และพืชสกุล Artemisia พิมเสนเป็นสารที่ถูกออกซิไดซ์กลายเป็นสารกลุ่มคีโตน (การบูร) ได้ง่ายมาก จึงมีชื่อเรียกในอดีตว่า Borneo camphor พิมเสนสามารถสังเคราะห์ได้จากระหว่างการบูรกับ (NaBH₄) ซึ่งจะได้พิมเสนในรูปไอโซบอร์เนออล (isoborneol)

พิมเสนมีสรรพคุณขับเหงื่อ ขับลม บำรุงหัวใจ แก้ลมวิงเวียนหน้ามืด ใช้ผสมในน้ำมันหอมระเหย และเป็นสารไล่แมลง อย่างไรก็ตามพิมเสนทำให้ระคายเคืองต่อดวงตา ผิวหนัง ระบบทางเดินหายใจและระบบทางเดินอาหาร

อ้างอิง

1. Lide, D. R., บ.ก. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. p. 3.56. ISBN .
2. คำอธิบาย ตำราพระโอสถพระนารายณ์, ชยันต์ พิเชียรสุนทร และคณะ, หน้า 499, พ.ศ. 2544, สำนักพิมพ์อมรินทร์ กรุงเทพฯ
3. Wong, K. C.; Ong, K. S.; Lim, C. L. (2006). "Composition of the essential oil of rhizomes of Kaempferia Galanga L.". Flavour and Fragrance Journal. 7 (5): 263–266. doi:10.1002/ffj.2730070506.
4. พิมเสน - ฐานข้อมูลเครื่องยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี
5. Plants containing borneol 2015-09-23 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (Dr. Duke's Phytochemical and Ethnobotanical Databases)]
6. . sun.ars-grin.gov. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2004-11-07. สืบค้นเมื่อ 2008-03-02.
7. Material Safety Data Sheet, Fisher Scientific

แหล่งข้อมูลอื่น

• วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ พิมเสน
• (PDF). USC Upstate. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2015-09-12. สืบค้นเมื่อ 2016-10-22.