ปราสาทหินพนมวัน

ปราสาทหินพนมวัน ตั้งอยู่ที่บ้านมะค่า ตำบลบ้านโพธิ์ ถนนสายโคราช-ขอนแก่น อำเภอเมืองนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา เป็นโบราณสถานสถาปัตยกรรมในคติความเชื่อของเขมรโบราณ

ปราสาทหินพนมวัน
Prasat Hin Phanom Wan
ข้อมูลทั่วไป
ประเภท	ปราสาทหิน
สถาปัตยกรรม	ขอมแบบบาปวน
เมือง	อำเภอเมืองนครราชสีมา, จังหวัดนครราชสีมา
ประเทศ	ประเทศไทย
เริ่มสร้าง	ราวพุทธศตวรรษที่ 15
ปรับปรุง	ราวพุทธศตวรรษที่ 18-19
การออกแบบและการก่อสร้าง
เป็นที่รู้จักจาก	เป็นปราสาทหินที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 5 ของประเทศไทย

สันนิษฐานว่า เดิมปราสาทหินพนมวันก่อสร้างด้วยอิฐในราวพุทธศตวรรษที่ 15 ต่อมาในราวพุทธศตวรรษที่ 18-19 จึงได้สร้างอาคารหินซ้อนทับลงไป มีลักษณะคล้ายครึงกับปราสาทหินพิมายแต่มีขนาดเล็กกว่า จากจารึกที่ค้นพบ เรียกปราสาทแห่งนี้ว่า "เทวาศรม" เป็นศาสนสถานในศาสนาฮินดู ต่อมา จึงได้เปลี่ยนแปลงให้เป็นพุทธสถาน เป็นปราสาทหินที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 5 ของประเทศไทย

กรมศิลปากรได้มีการขุดแต่งและบูรณะ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2532 แล้วเสร็จในปี พ.ศ. 2542 โดยปราสาทประธานได้มีการบูรณะด้วยวิธีอนัสติโลซิส (Anastylosis) และยังได้มีการบูรณะสถานที่ภายนอกระเบียงคด ได้แก่ ซากโบสถ์ร้าง เนินอรพินท์ เป็นต้น จึงทำให้ปราสาทพนมวันมีความสมบูรณ์ขึ้น

สิ่งก่อสร้างบริเวณปราสาท

ปรางค์ประธาน

ตัวปราสาทหินพนมวันสร้างเป็นปรางค์ มีฉนวน (ทางเดิน) ติดต่อกันเป็นรูปสี่เหลี่ยมยาว 25.50 เมตร กว้าง 10.20 เมตร พระปรางค์มีประตูซุ้ม 3 ด้าน ซุ้มประตูด้านทิศเหนือ ประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปางประธานอภัย 1 องค์ ลักษณะศิลปะแบบอยุธยา

ระเบียงคดและโคปุระ

บริเวณโดยรอบตัวปราสาทเป็นลานกว้างมีระเบียงคดก่อด้วยหินทรายและศิลาแลงล้อมเป็นกำแพงอยู่ ขนาดกว้าง 54 เมตร ยาว 63.30 เมตร ประตูทางเข้าเทวสถาน มีโคปุระ (ซุ้มประตู) สลักหินทรายขนาดเล็กก่อสร้างเป็นรูปหอสูงทั้งสี่ทิศ

ปรางค์น้อย

ทางด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ของปรางค์มีอาคารก่อด้วยหินทรายสีแดงเรียกว่า "ปรางค์น้อย"

เนินนางอรพิมพ์

ทางด้านนอกปราสาททางด้านทิศตะวันออกห่างจากโบราณสถานเกือบ 300 เมตร มีร่องรอยของคูน้ำและเนินดิน เรียกกันแต่เดิมว่า "เนินนางอรพิมพ์" หรือ "เนินอรพิม" นอกจากนี้ยังพบศิลาแลงจัดเรียงเป็นแนวคล้ายซากฐานอาคารบนเนินแห่งนี้ด้วย สันนิษฐานว่าน่าจะเป็น "พลับพลาลงสรง" ในรูปแบบพิเศษที่ไม่เคยพบในที่อื่นๆ ของประเทศไทย อาจใช้เป็นเรือนสำหรับรับรองเจ้านายหรือเป็นวังของผู้ปกครองเมืองพนมวัน แล้วก็เป็นพลับพลาพระตำหนักรับเสด็จพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 หรือผู้แทนพระองค์ที่น่าจะเดินทางมาถึงปราสาทพนมวันในยุคพุทธศตวรรษที่ 18 เพื่อถวายพระพุทธรูปพระชัยพุทธมหานาถ

บาราย

ทางด้านทิศตะวันออกมี “บาราย” หรือสระน้ำขนาดใหญ่ประจำชุมชน เรียกว่า "สระเพลง" ขนาดกว้าง 275 เมตร ยาว 475 เมตร

อ้างอิง

1. "ปราสาทหินพนมวัน". การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.).
2. "ปราสาทหินพนมวัน". กองจัดการสิ่งแวดล้อมธรรมชาติและศิลปกรรม, สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม).
3. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-05-06. สืบค้นเมื่อ 2008-05-06. {{}}: ระบุ |accessdate= และ |access-date= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help)); ระบุ |archivedate= และ |archive-date= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help)); ระบุ |archiveurl= และ |archive-url= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help))
4. ปราสาทหินพนมวัน

15°1′33.21″N 102°11′37.25″E / 15.0258917°N 102.1936806°E / 15.0258917; 102.1936806