Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ทวิบถเท็จ (อังกฤษ: false dilemma, false dichotomy) เป็นเหตุผลวิบัติอรูปนัยซึ่งเกิดจากข้อตั้งที่จำกัดทางเลือกอย่างผิด ๆ โดยเหตุผลไม่ได้วิบัติเพราะการอนุมานที่ผิด ๆ แต่เกิดจากข้อตั้งที่ผิด อยู่ในรูปแบบเป็นการเลือกเชิงตรรกศาสตร์ว่า ทางเลือกทางใดทางหนึ่งที่ระบุจะต้องเป็นจริง เป็นปัญหาเพราะกันทางเลือกอื่น ๆ ที่อาจเป็นไปได้ เช่น เมื่อกล่าวว่า "ก. พูดต่อต้านระบบทุนนิยม ดังนั้น เขาต้องเป็นคอมมิวนิสต์" ทางเลือกที่ถูกกันออกก็คือ ก. อาจไม่ใช่คอมมิวนิสต์ แต่ก็ไม่ใช่นักทุนนิยมด้วย
ทวิบถเท็จมักมีรูปแบบเป็นข้อความตรงข้ามกันสองอย่าง โดยทั้งสองอาจเป็นเท็จ รูปแบบการอนุมานหลายอย่างสัมพันธ์กับทวิบถเท็จ เช่น constructive dilemma, destructive dilemma และ disjunctive syllogism ปกติแล้วทวิบถเท็จจะใช้เมื่อให้เหตุผลแบบนิรนัย (deductive argument) แต่ก็พบในรูปแบบ defeasible argument ด้วย ที่เรามักสร้างทวิบถเท็จขึ้นอาจเป็นเพราะว่า ต้องการทำเหตุการณ์ให้เป็นเรื่องง่าย ๆ โดยใช้วลีที่แบ่งความจริงออกเป็นสองพวก ซึ่งอาจมีอยู่ในโครงสร้างภาษาบางอย่างแล้วด้วยซ้ำ (เช่น สำนวนอังกฤษว่า either...or) หรืออาจเป็นเพราะต้องการความชัดเจนแล้วปฏิเสธความคลุมเครือที่มีอยู่โดยธรรมชาติในคำพูดรูปแบบต่าง ๆ
นิยาม
ทวิบถเท็จเป็นเหตุผลวิบัติอรูปนัยชนิดหนึ่งที่อาศัยข้อตั้งที่จำกัดทางเลือกอย่างผิด ๆ ในรูปแบบที่ง่ายสุด จะจำกัดเหลือทางเลือกเพียงสองทางเท่านั้น เหตุผลวิบัติก็คือข้อโต้แย้ง/อาร์กิวเมนต์ เป็นข้อตั้งชุดหนึ่งบวกกับข้อสรุปที่ไม่ถูกต้องและ/หรือไม่สมเหตุผล โดยปกติจะแบ่งประเภทเป็นรูปนัย (formal) และอรูปนัย (informal) เหตุผลวิบัติรูปนัยไม่สมเหตุผลเพราะมีโครงสร้างที่ไม่ดี เทียบกับเหตุผลวิบัติอรูปนัยที่ไม่สมเหตุผลเพราะเนื้อหาไม่ดี เนื้อหาที่เป็นปัญหาของทวิบถเท็จมีรูปแบบเป็นการเลือกเชิงตรรกศาสตร์ (disjunctive claim) ซึ่งอ้างว่า ทางเลือกหนึ่งในบรรดาทางเลือกที่ยกขึ้นมาต้องเป็นจริง ซึ่งเป็นปัญหาเพราะทำเรื่องให้ง่ายเกินไปโดยกันทางเลือกที่เป็นไปได้อย่างอื่นออก
รูปแบบ
ส่วนนี้รอเพิ่มเติมข้อมูล คุณสามารถช่วยเพิ่มข้อมูลส่วนนี้ได้ |
เหตุและการหลีกเลี่ยง
เพื่อให้เข้าใจเหตุผลวิบัติบางชนิดได้ก็จะต้องไม่มองแค่แง่มุมทางตรรกศาสตร์ แต่ต้องเข้าใจถึงจิตวิทยาเชิงประสบการณ์ซึ่งอาจอธิบายได้ว่าทำไมมนุษย์จึงมักพลาดเกิดเหตุผลวิบัติต่าง ๆ ในทวิบถเท็จ แนวโน้มที่มนุษย์จะจัดเหตุการณ์ให้ง่ายโดยสร้างทางเลือกเพียงแค่สองทางอาจมีบทบาทสำคัญ ภาษาต่าง ๆ มักมีคำเกี่ยวกับคู่ที่เป็นเรื่องตรงข้ามกันจำนวนมาก (เช่น ขาว ดำ เป็นต้น) การทำเรื่องให้ง่ายบางครั้งจำเป็นในการตัดสินใจเมื่อมีเวลาไม่พอเพื่อให้ได้ข้อมูลหรือเพื่อพิจารณาข้อมูลให้ถี่ถ้วน
เพื่อหลีกเลี่ยงทวิบถเท็จ บุคคลต้องรู้ว่ามีทางเลือกอื่น ๆ นอกเหนือจากที่ระบุไว้ การคิดวิเคราะห์และความคิดสร้างสรรค์อาจช่วยให้เห็นว่า การมีทางเลือกแค่สองทางไม่เป็นจริงแล้วหาทางเลือกอื่น ๆ ได้
ตัวอย่าง
ทางเลือกเทียม
การใช้ทางเลือกเทียมเป็นเหตุผลมักเป็นการตั้งใจกำจัดทางเลือกในระหว่าง ๆ ทางเลือกส่วนสุดทั้งสองข้าง เช่น การอ้างเหตุผลไม่ออกกฎหมายบังคับมลภาวะทางเสียงมักเป็นทางเลือกเทียม เช่น อาจกล่าวได้ว่า เสียงดังในกรุงเทพไม่ควรเข้าไปควบคุม เพราะถ้ามีกฎหมายควบคุม ก็จะทำให้ธุรกิจต่าง ๆ ต้องปิดกิจการ เหตุผลนี้สมมุติว่า ธุรกิจกลางคืนต่าง ๆ อาจจะต้องปิดตั้งแต่เช้าเพื่อไม่ให้มีเสียงดังหลังเที่ยงคืน โดยไม่ได้จำแนกว่า กฎหมายสามารถบังคับให้ธุรกิจกลางคืนติดตั้งวัสดุป้องกันเสียงเพื่อไม่ให้เสียงดังกระจายไปยังเพื่อนบ้านเรือนเคียงได้
ความคิดขาวดำ
ในสาขาจิตวิทยา มีปรากฏการณ์หนึ่งคล้าย ๆ ทวิบถเท็จคือ ความคิดขาวดำ มีคนที่คิดในลักษณะนี้เป็นปกติ เช่น จัดคนอื่นให้เป็นคนดีหรือคนเลวโดยสิ้นเชิง
ดูเพิ่ม
- ความจริงครึ่งเดียว
- เหตุการณ์ไม่เกิดร่วม
- ไม่ประสงค์ลงคะแนน
- ระบบการเมือง
- รัฐพรรคการเมืองเดียว
- Two-party system
- หุ่นฟาง
- การคิดนอกกรอบ
- เหตุผล
เชิงอรรถและอ้างอิง
- Tomić, Taeda (2013). "False Dilemma: A Systematic Exposition". Argumentation. 27 (4): 347–368. doi:10.1007/s10503-013-9292-0. S2CID 144781912.
- Dowden, Bradley. "Fallacies: 6. Partial List of Fallacies". Internet Encyclopedia of Philosophy. สืบค้นเมื่อ 2021-03-13.
- Vleet, Van Jacob E. (2010). "Introduction". Informal Logical Fallacies: A Brief Guide. Upa.
- Hansen, Hans (2020). "Fallacies". The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University. สืบค้นเมื่อ 2021-03-13.
- Engel, S. Morris (1982). "4. Fallacies of presumption". With Good Reason an Introduction to Informal Fallacies.
- Walton, Douglas N. (1987). "3. The logic of propositions". Informal Fallacies: Towards a Theory of Argument Criticisms. John Benjamins.
- Desantis, Nick (2012-01-23). . The New York Times. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-08-04. สืบค้นเมื่อ 2015-10-31.
- AJ Giannini. "Use of fiction in therapy". Psychiatric Times. 18(7): 56-57, 2001. https://www.psychiatrictimes.com/view/use-fiction-therapy
แหล่งข้อมูลอื่น
- The Black-or-White Fallacy entry in The Fallacy Files
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
bthkhwamnixangxingkhristskrach khristthswrrs khriststwrrs sungepnsarasakhykhxngenuxha thwibthethc xngkvs false dilemma false dichotomy epnehtuphlwibtixrupnysungekidcakkhxtngthicakdthangeluxkxyangphid odyehtuphlimidwibtiephraakarxnumanthiphid aetekidcakkhxtngthiphid xyuinrupaebbepnkareluxkechingtrrksastrwa thangeluxkthangidthanghnungthirabucatxngepncring epnpyhaephraaknthangeluxkxun thixacepnipid echn emuxklawwa k phudtxtanrabbthunniym dngnn ekhatxngepnkhxmmiwnist thangeluxkthithukknxxkkkhux k xacimichkhxmmiwnist aetkimichnkthunniymdwydielmmaxyanghnungthipraktinshrthchwngklangkhriststwrrsthi 19 khuxcaepnphumipyyaaelawirburus hruxcaepnkhnrwyaelamixanac opsetxrpi 1901 hruxhlngcaknn thwibthethcmkmirupaebbepnkhxkhwamtrngkhamknsxngxyang odythngsxngxacepnethc rupaebbkarxnumanhlayxyangsmphnthkbthwibthethc echn constructive dilemma destructive dilemma aela disjunctive syllogism pktiaelwthwibthethccaichemuxihehtuphlaebbnirny deductive argument aetkphbinrupaebb defeasible argument dwy thieramksrangthwibthethc khunxacepnephraawa txngkarthaehtukarnihepneruxngngay odyichwlithiaebngkhwamcringxxkepnsxngphwk sungxacmixyuinokhrngsrangphasabangxyangaelwdwysa echn sanwnxngkvswa either or hruxxacepnephraatxngkarkhwamchdecnaelwptiesthkhwamkhlumekhruxthimixyuodythrrmchatiinkhaphudrupaebbtang niyamthwibthethcepnehtuphlwibtixrupnychnidhnungthixasykhxtngthicakdthangeluxkxyangphid inrupaebbthingaysud cacakdehluxthangeluxkephiyngsxngthangethann ehtuphlwibtikkhuxkhxotaeyng xarkiwemnt epnkhxtngchudhnungbwkkbkhxsrupthiimthuktxngaela hruximsmehtuphl odypkticaaebngpraephthepnrupny formal aelaxrupny informal ehtuphlwibtirupnyimsmehtuphlephraamiokhrngsrangthiimdi ethiybkbehtuphlwibtixrupnythiimsmehtuphlephraaenuxhaimdi enuxhathiepnpyhakhxngthwibthethcmirupaebbepnkareluxkechingtrrksastr disjunctive claim sungxangwa thangeluxkhnunginbrrdathangeluxkthiykkhunmatxngepncring sungepnpyhaephraathaeruxngihngayekinipodyknthangeluxkthiepnipidxyangxunxxkrupaebbswnnirxephimetimkhxmul khunsamarthchwyephimkhxmulswnniidehtuaelakarhlikeliyngephuxihekhaicehtuphlwibtibangchnididkcatxngimmxngaekhaengmumthangtrrksastr aettxngekhaicthungcitwithyaechingprasbkarnsungxacxthibayidwathaimmnusycungmkphladekidehtuphlwibtitang inthwibthethc aenwonmthimnusycacdehtukarnihngayodysrangthangeluxkephiyngaekhsxngthangxacmibthbathsakhy phasatang mkmikhaekiywkbkhuthiepneruxngtrngkhamkncanwnmak echn khaw da epntn karthaeruxngihngaybangkhrngcaepninkartdsinicemuxmiewlaimphxephuxihidkhxmulhruxephuxphicarnakhxmulihthithwn ephuxhlikeliyngthwibthethc bukhkhltxngruwamithangeluxkxun nxkehnuxcakthirabuiw karkhidwiekhraahaelakhwamkhidsrangsrrkhxacchwyihehnwa karmithangeluxkaekhsxngthangimepncringaelwhathangeluxkxun idtwxyangthangeluxkethiym karichthangeluxkethiymepnehtuphlmkepnkartngickacdthangeluxkinrahwang thangeluxkswnsudthngsxngkhang echn karxangehtuphlimxxkkdhmaybngkhbmlphawathangesiyngmkepnthangeluxkethiym echn xacklawidwa esiyngdnginkrungethphimkhwrekhaipkhwbkhum ephraathamikdhmaykhwbkhum kcathaihthurkictang txngpidkickar ehtuphlnismmutiwa thurkicklangkhuntang xaccatxngpidtngaetechaephuximihmiesiyngdnghlngethiyngkhun odyimidcaaenkwa kdhmaysamarthbngkhbihthurkicklangkhuntidtngwsdupxngknesiyngephuximihesiyngdngkracayipyngephuxnbaneruxnekhiyngid khwamkhidkhawda insakhacitwithya mipraktkarnhnungkhlay thwibthethckhux khwamkhidkhawda mikhnthikhidinlksnaniepnpkti echn cdkhnxunihepnkhndihruxkhnelwodysinechingduephimkhwamcringkhrungediyw ehtukarnimekidrwm imprasngkhlngkhaaenn rabbkaremuxng rthphrrkhkaremuxngediyw Two party system hunfang karkhidnxkkrxb ehtuphlechingxrrthaelaxangxingTomic Taeda 2013 False Dilemma A Systematic Exposition Argumentation 27 4 347 368 doi 10 1007 s10503 013 9292 0 S2CID 144781912 Dowden Bradley Fallacies 6 Partial List of Fallacies Internet Encyclopedia of Philosophy subkhnemux 2021 03 13 Vleet Van Jacob E 2010 Introduction Informal Logical Fallacies A Brief Guide Upa Hansen Hans 2020 Fallacies The Stanford Encyclopedia of Philosophy Metaphysics Research Lab Stanford University subkhnemux 2021 03 13 Engel S Morris 1982 4 Fallacies of presumption With Good Reason an Introduction to Informal Fallacies Walton Douglas N 1987 3 The logic of propositions Informal Fallacies Towards a Theory of Argument Criticisms John Benjamins Desantis Nick 2012 01 23 The New York Times khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2016 08 04 subkhnemux 2015 10 31 AJ Giannini Use of fiction in therapy Psychiatric Times 18 7 56 57 2001 https www psychiatrictimes com view use fiction therapyaehlngkhxmulxunThe Black or White Fallacy entry in The Fallacy Files