ความถี่สูงสุด

ความถี่สูงสุด (อังกฤษ: Extremely high frequency: EHF) ย่อว่า อีเอชเอฟ เป็นการกำหนดของสหภาพโทรคมนาคมระหว่างประเทศ (ITU) สำหรับย่านความถี่วิทยุในสเปกตรัมแม่เหล็กไฟฟ้าตั้งแต่ 30 ถึง 300 กิกะเฮิรตซ์ (GHz) มันอยู่ระหว่างย่าน (SHF) กับย่าน ซึ่งส่วนล่างคือย่านความถี่เทราเฮิร์ตซ์ คลื่นวิทยุในย่านความถี่นี้มีความยาวคลื่นตั้งแต่ 10 ถึง 1 มิลลิเมตร ดังนั้นจึงเรียกว่าย่านความถี่มิลลิเมตร (millimeter band) และการแผ่รังสีในย่านความถี่นี้เรียกว่าคลื่นมิลลิเมตร (millimeter wave) บางครั้งใช้ตัวย่อ MMW หรือ mmWave คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าความยาวมิลลิเมตรถูกตรวจสอบครั้งแรกโดย จากาดิช จันทรา โบเซ ซึ่งสร้างคลื่นความถี่สูงถึง 60 GHz ระหว่างการทดลองในปี พ.ศ. 2437–2439

ความถี่สูงสุด

ความถี่สูงสุด
ช่วงความถี่	30 ถึง 300 GHz
ช่วงความยาวคลื่น	10–1 มม.
ย่านความถี่ที่เกี่ยวข้อง	/  / (เนโท)  /  /  / มม. (IEEE)
ย่านความถี่มิลลิเมตร (IEEE)
ช่วงความถี่	110 ถึง 300 GHz
ช่วงความยาวคลื่น	2.73 ถึง 1 มม.
ย่านความถี่ที่เกี่ยวข้อง	อีเอชเอฟ (IEEE)

เมื่อเปรียบเทียบกับย่านความถี่ต่ำกว่า คลื่นวิทยุในย่านความถี่นี้มีบรรยากาศในระดับสูง โดยถูกดูดซับโดยก๊าซในชั้นบรรยากาศ การดูดซับจะเพิ่มขึ้นตามความถี่จนกระทั่งคลื่นถึงปลายบนสุดของแถบคลื่นจะลดลงจนเหลือศูนย์ภายในไม่กี่เมตร การดูดซับโดยความชื้นในบรรยากาศมีความสำคัญยกเว้นในสภาพแวดล้อมที่เป็นทะเลทราย และการลดลงจากฝน (เรนเฟด rain fade) ซึ่งถือเป็นปัญหาร้ายแรงแม้ในระยะทางสั้น ๆ อย่างไรก็ตาม ช่วงการแพร่กระจายที่สั้นช่วยให้สามารถใช้ความถี่ซ้ำได้น้อยกว่าความถี่ที่ต่ำกว่า ความยาวคลื่นสั้นช่วยให้สายอากาศขนาดปานกลางมีน้อย ช่วยเพิ่มศักยภาพในการนำความถี่กลับมาใช้ใหม่ คลื่นมิลลิเมตรใช้สำหรับของกองทัพ เครื่องสแกนความปลอดภัยของสนามบิน เครือข่ายไร้สายระยะสั้น และการวิจัยทางวิทยาศาสตร์

ในการใช้งานคลื่นมิลลิเมตรรูปแบบใหม่ ช่วงความถี่บางช่วงใกล้กับด้านล่างสุดของย่านความถี่กำลังถูกใช้ในเครือข่ายโทรศัพท์มือถือหรือเครือข่าย 5 จี รุ่นใหม่ล่าสุด การออกแบบวงจรและระบบย่อยคลื่นมิลลิเมตร (เช่น สายอากาศ เครื่องขยายสัญญาณเสียง มิกเซอร์ และออสซิลเลเตอร์) รวมถึงยังนำเสนอความท้าทายอย่างสูงสำหรับวิศวกร เนื่องจากข้อจำกัดของเซมิคอนดักเตอร์และกระบวนการ ข้อจำกัดของโมเดล และปัจจัย Q ที่ไม่ดีของอุปกรณ์แบบพาสซีฟ

การแพร่กระจาย

คลื่นมิลลิเมตรแพร่กระจายโดยเส้นทางตามเท่านั้น พวกมันจะไม่ถูกสะท้อนโดยชั้นบรรยากาศไอโอโนสเฟียร์รอบนอกและไม่ได้เคลื่อนที่ไปตามโลกเหมือนเหมือนกับที่คลื่นวิทยุความถี่ต่ำกว่าทำ ที่ความหนาแน่นของพลังงานโดยทั่วไป พวกมันจะถูกปิดกั้นโดยการสร้างกำแพง และประสบปัญหาการลดทอนอย่างมากเมื่อผ่านใบไม้ การดูดซับโดยก๊าซในชั้นบรรยากาศเป็นปัจจัยสำคัญทั่วทั้งย่านความถี่และเพิ่มขึ้นตามความถี่ อย่างไรก็ตาม การดูดกลืนแสงนี้จะสูงสุดที่เส้นการดูดกลืนแสงเฉพาะบางเส้น โดยส่วนใหญ่เป็นออกซิเจนที่ 60 GHz และไอน้ำที่ 24 GHz และ 184 GHz ที่ความถี่ใน "หน้าต่าง" ระหว่างจุดสูงสุดของการดูดกลืนแสง คลื่นมิลลิเมตรจะมีการลดทอนของชั้นบรรยากาศน้อยกว่ามากและมีช่วงที่มากกว่า การใช้งานจำนวนมากจึงใช้ความถี่นี้ ความยาวคลื่นมิลลิเมตรนั้นมีขนาดเท่ากันกับเม็ดฝน ดังนั้นการตกตะกอนทำให้เกิดการลดทอนเพิ่มเติมเนื่องจากการกระเจิง (เรนเฟด rain fade) และการดูดซับ การสูญเสียพื้นที่ว่างและการดูดกลืนบรรยากาศในระดับสูงจำกัดการแพร่กระจายที่มีประโยชน์ไปเพียงไม่กี่กิโลเมตร ดังนั้นจึงมีประโยชน์สำหรับเครือข่ายการสื่อสารที่มีความหนาแน่นสูง เช่น เครือข่ายพื้นที่ส่วนบุคคลที่ปรับปรุงการใช้คลื่นความถี่ผ่านการนำความถี่กลับมาใช้ใหม่

การลดทอนของบรรยากาศในหน่วย dB/km โดยเป็นฟังก์ชันของความถี่เหนือย่านความถี่ที่สูงมาก ค่าการดูดซึมสูงสุดที่ความถี่เฉพาะเป็นปัญหา เนื่องจากองค์ประกอบของบรรยากาศ เช่น ไอน้ำ (H₂O) และออกซิเจนโมเลกุล (O₂) สเกลแนวตั้งเป็นลอการิทึมสองเท่า เนื่องจาก dB เองก็เป็นลอการิทึม

คลื่นมิลลิเมตรแสดงลักษณะการแพร่กระจายแบบ "ออปติคอล" และสามารถสะท้อนและโฟกัสได้ด้วยพื้นผิวโลหะขนาดเล็กและเลนส์อิเล็กทริกที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5 ถึง 30 เซนติเมตร (2 นิ้วถึง 1 ฟุต) เนื่องจากความยาวคลื่นของมันมักจะเล็กกว่าอุปกรณ์ที่ใช้ควบคุมมัน จึงสามารถใช้เทคนิคของเลนส์เชิงเรขาคณิตได้ การเลี้ยวเบนจะน้อยกว่าที่ความถี่ต่ำกว่า แม้ว่าขอบอาคารจะสามารถเลี้ยวเบนคลื่นมิลลิเมตรได้ก็ตาม ที่ความยาวคลื่นมิลลิเมตร พื้นผิวจะดูหยาบมากขึ้น ดังนั้นการสะท้อนแสงพร่าจึงเพิ่มขึ้น การแพร่กระจายหลายเส้นทาง โดยเฉพาะการสะท้อนจากผนังและพื้นผิวในอาคาร ทำให้เกิดการซีดจางอย่างรุนแรงการเปลี่ยนความถี่ด็อพเพลอร์อาจมีนัยสำคัญแม้ที่ความเร็วของคนเดินถนน ในอุปกรณ์พกพา ปัญหาการแชโดว์เนื่องจากร่างกายมนุษย์เป็นปัญหา เนื่องจากคลื่นทะลุเสื้อผ้าและความยาวคลื่นเล็กน้อยทำให้สะท้อนจากวัตถุโลหะขนาดเล็กได้ จึงถูกนำมาใช้ในเครื่องสแกนคลื่นมิลลิเมตรสำหรับการสแกนเพื่อรักษาความปลอดภัยในสนามบิน

การใช้งาน

การวิจัยทางวิทยาศาสตร์

ส่วนหนึ่งของกล้องโทรทรรศน์วิทยุคลื่นมิลลิเมตรขนาดใหญ่อาตาคามา (ALMA) ชิลี ทวีปอเมริกา

นี้มักใช้ในดาราศาสตร์วิทยุและการรับรู้จากระยะไกล ดาราศาสตร์วิทยุภาคพื้นดินจำกัดอยู่เฉพาะในพื้นที่สูง เช่น ยอดเขาคิตต์และอาร์เรย์มิลลิเมตรขนาดใหญ่อาตาคามา (ALMA) เนื่องจากปัญหาการดูดกลืนแสงในชั้นบรรยากาศ

การรับรู้จากระยะไกลด้วยดาวเทียมใกล้ 60 GHz สามารถระบุอุณหภูมิในบรรยากาศชั้นบนได้โดยการวัดรังสีที่ปล่อยออกมาจากโมเลกุลออกซิเจนซึ่งเป็นฟังก์ชันของอุณหภูมิและความดัน การจัดสรรความถี่แฝงแบบไม่ผูกขาดของสหภาพโทรคมนาคมระหว่างประเทศที่ 57–59.3 GHz ถูกใช้สำหรับการตรวจสอบบรรยากาศในการใช้งานด้านอุตุนิยมวิทยาและการตรวจจับสภาพอากาศ และมีความสำคัญสำหรับวัตถุประสงค์เหล่านี้เนื่องจากคุณสมบัติของการดูดซับออกซิเจนและการปล่อยก๊าซในชั้นบรรยากาศของโลก เซ็นเซอร์ดาวเทียมของสหรัฐที่ใช้งานได้ในปัจจุบัน เช่น Advanced Microwave Sounding Unit (AMSU) บนดาวเทียมนาซาหนึ่งดวง (Aqua) และดาวเทียม NOAA (15–18) สี่ดวง และเซ็นเซอร์ไมโครเวฟ/เครื่องสร้างภาพพิเศษ (SSMI/S) บนดาวเทียม F- 16 ของกระทรวงกลาโหมใช้ช่วงความถี่นี้

โทรคมนาคม

ในสหรัฐย่านความถี่ 36.0–40.0 GHz ใช้สำหรับลิงก์ข้อมูลไมโครเวฟความเร็วสูงที่มีใบอนุญาต และย่านความถี่ 60 GHz ใช้สำหรับลิงก์ข้อมูลระยะสั้นที่ไม่ต้องมีใบอนุญาต (1.7 กิโลเมตร) ที่มีอัตราการส่งข้อมูลสูงถึง 2.5 Gbit/s นิยมใช้ในพื้นที่ราบ

นอกจากนี้ ย่านความถี่ 71–76, 81–86 และ 92–95 GHz ยังใช้สำหรับลิงก์การสื่อสารที่มีแบนด์วิธสูงแบบจุดต่อจุดอีกด้วย ความถี่ที่สูงกว่าเหล่านี้ไม่ได้รับผลกระทบจากการดูดซึมออกซิเจน แต่ต้องมีใบอนุญาตการส่งสัญญาณในสหรัฐจาก คณะกรรมการกลางกำกับดูแลกิจการสื่อสารสหรัฐ (FCC) มีแผนสำหรับลิงก์ 10 Gbit/s ที่ใช้ความถี่เหล่านี้เช่นกัน ในกรณีของย่านความถี่ 92–95 GHz ช่วงความถี่เล็ก ๆ 100 MHz ได้ถูกสงวนไว้สำหรับการใช้งานวิทยุในอวกาศ โดยจำกัดช่วงที่สงวนไว้นี้ให้อยู่ที่อัตราการส่งข้อมูลต่ำกว่าสองสามกิกะบิตต่อวินาที

โดยพื้นฐานแล้วย่านความถี่นี้ยังไม่ได้รับการพัฒนาและมีความพร้อมสำหรับใช้ในผลิตภัณฑ์และบริการใหม่ ๆ ที่หลากหลาย รวมถึงเครือข่ายท้องถิ่นไร้สายแบบจุดต่อจุดความเร็วสูง และการเข้าถึงอินเทอร์เน็ตบรอดแบนด์ WirelessHD เป็นอีกหนึ่งเทคโนโลยีล่าสุดที่ทำงานใกล้ช่วง 60 GHz ลักษณะสัญญาณ "เพนซิล-บีม pencil-beam" ที่มีทิศทางสูงช่วยให้ระบบต่างๆ ทำงานใกล้กันโดยไม่ก่อให้เกิดการรบกวน การใช้งานที่เป็นไปได้ ได้แก่ ระบบเรดาร์ที่มีความละเอียดสูงมาก

ลิงก์ CableFree MMW ที่ติดตั้งในสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ซึ่งติดตั้งสำหรับการใช้งาน Safe City โดยให้ความจุ 1 Gbit/s ระหว่างไซต์งาน ลิงก์นี้ใช้งานได้รวดเร็วและมีต้นทุนที่ต่ำกว่าไฟเบอร์ออปติก

มาตรฐานวายฟาย IEEE 802.11ad และ IEEE 802.11ay ทำงานบนสเปกตรัม 60 GHz () เพื่อให้ได้อัตราการถ่ายโอนข้อมูลสูงถึง 7 Gbit/s และอย่างน้อย 20 Gbit/s ตามลำดับ

การใช้ย่านความถี่คลื่นมิลลิเมตรรวมถึงการสื่อสารแบบจุดต่อจุด ลิงก์ระหว่างดาวเทียม และการสื่อสารแบบจุดต่อหลายจุด ในปี พ.ศ. 2556 มีการคาดเดาว่ามีแผนจะใช้คลื่นมิลลิเมตรในโทรศัพท์มือถือ 5 จี ในอนาคต นอกจากนี้ การใช้แถบคลื่นมิลลิเมตรสำหรับการสื่อสารด้วยยานพาหนะยังกลายเป็นโซลูชันที่น่าสนใจในการสนับสนุนการสื่อสารด้วยยานพาหนะ (กึ่ง) อัตโนมัติ

ความยาวคลื่นที่สั้นกว่าในย่านความถี่นี้ทำให้สามารถใช้สายอากาศที่มีขนาดเล็กกว่าเพื่อให้ได้ทิศทางที่สูงและอัตราขยายที่สูงเช่นเดียวกันกับสายอากาศที่ใหญ่กว่าในย่านความถี่ที่ต่ำกว่า ผลที่ตามมาทันทีของทิศทางที่สูงนี้ ควบคู่ไปกับการสูญเสียพื้นที่ว่างสูงที่ความถี่เหล่านี้ คือความเป็นไปได้ของการใช้ความถี่ที่มีประสิทธิภาพมากขึ้นสำหรับการใช้งานแบบจุดต่อหลายจุด เนื่องจากสามารถวางสายอากาศที่มีทิศทางสูงได้จำนวนมากขึ้นในพื้นที่ที่กำหนด ผลลัพธ์คือการใช้ความถี่ซ้ำมากขึ้น และความหนาแน่นของผู้ใช้ก็สูงขึ้น ความจุช่องสัญญาณที่ใช้งานได้สูงในย่านความถี่นี้อาจช่วยให้สามารถรองรับการใช้งานบางอย่างที่อาจใช้การสื่อสารด้วยไฟเบอร์ออปติกหรือการเชื่อมต่อที่สั้นมาก เช่น สำหรับการเชื่อมต่อระหว่างกันของแผงวงจร

ระบบอาวุธ

เรดาร์ควบคุมการยิงด้วยคลื่นมิลลิเมตรสำหรับปืน CIWS บนเรือบรรทุกเครื่องบินโซเวียต มินสค์ รัสเซีย

เรดาร์คลื่นมิลลิเมตรใช้ในระยะสั้นในรถถังและเครื่องบิน และระบบอาวุธต่อตีประชิด (CIWS) บนเรือรบกองทัพเรือเพื่อยิงขีปนาวุธที่พุ่งเข้ามา คลื่นที่มีความยาวคลื่นเพียงเล็กน้อยช่วยให้พวกมันสามารถติดตามกระแสกระสุนที่ส่งออกไปและเป้าหมายได้

กองทัพอากาศสหรัฐและเรย์เธียนได้พัฒนาระบบอาวุธต่อต้านบุคคลที่ไม่อันตรายถึงชีวิตที่เรียกว่า Active Denial System (ADS) ซึ่งปล่อยลำแสงวิทยุมิลลิเมตรที่มีความยาวคลื่น 3 มิลลิเมตร (ความถี่ 95 GHz) อาวุธดังกล่าวทำให้บุคคลในลำแสงรู้สึกเจ็บปวดอย่างรุนแรง ราวกับว่าผิวหนังของพวกเขากำลังจะลุกเป็นไฟ รุ่นทหารมีกำลังส่ง 100 กิโลวัตต์ (kW) และรุ่นบังคับใช้กฎหมายขนาดเล็กที่เรียกว่า Silent Guardian ซึ่งพัฒนาโดยเรย์เธียนในเวลาต่อมามีกำลังส่ง 30 กิโลวัตต์

การคัดกรองความปลอดภัย

เสื้อผ้าและวัสดุอินทรีย์อื่น ๆ มีความโปร่งใสต่อคลื่นมิลลิเมตร ดังนั้นการใช้งานล่าสุดจึงได้ใช้เป็นเครื่องสแกนเพื่อตรวจจับอาวุธและวัตถุอันตรายอื่น ๆ ที่ซุกซ่อนเอาไว้ใต้เสื้อผ้าสำหรับการใช้งานต่าง ๆ เช่น การรักษาความปลอดภัยที่สนามบิน กลุ่มผู้สนับสนุนความเป็นส่วนตัวมีความกังวลเกี่ยวกับการใช้เทคโนโลยีนี้ เนื่องจากในบางกรณี เทคโนโลยีดังกล่าวช่วยให้ผู้คัดกรองมองเห็นผู้โดยสารที่สนามบินราวกับไม่ได้สวมเสื้อผ้า

(TSA) ได้ติดตั้งเครื่องสแกนคลื่นมิลลิเมตรในสนามบินหลักหลายแห่ง

ก่อนที่จะมีการอัพเกรดซอฟต์แวร์ เทคโนโลยีไม่ได้ปิดบังส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกายของผู้ที่ถูกสแกน อย่างไรก็ตาม ใบหน้าของผู้โดยสารถูกระบบจงใจปกปิด ภาพถ่ายและถูกคัดกรองโดยช่างเทคนิคในห้องปิด จากนั้นจึงลบออกทันทีเมื่อการตรวจค้นเสร็จสิ้น ผู้สนับสนุนความเป็นส่วนตัวมีความกังวลว่า “เราเข้าใกล้การตรวจค้นเปลื้องผ้าเพื่อขึ้นเครื่องบินมากขึ้นเรื่อย ๆ” แบร์รี สไตน์ฮาร์ด จากสหภาพเสรีภาพพลเรือนอเมริกันกล่าว เพื่อแก้ไขปัญหานี้ การอัพเกรดได้ขจัดความจำเป็นในการมีเจ้าหน้าที่ในพื้นที่รับตรวจที่แยกต่างหาก ซอฟต์แวร์ใหม่นี้สร้างภาพลักษณ์ทั่วไปของมนุษย์ ไม่มีความแตกต่างทางกายวิภาคระหว่างชายและหญิงในภาพ และหากตรวจพบวัตถุ ซอฟต์แวร์จะแสดงเฉพาะกล่องสีเหลืองในพื้นที่เท่านั้น หากอุปกรณ์ตรวจไม่พบสิ่งที่น่าสนใจ จะไม่มีการแสดงภาพ ผู้โดยสารสามารถปฏิเสธการสแกนและถูกคัดกรองผ่านเครื่องตรวจจับโลหะและใช้การตบเบา ๆ แทน

จากข้อมูลของ ฟาร์รัน เทคโนโลยีส์ ผู้ผลิตเครื่องสแกนคลื่นมิลลิเมตรรุ่นหนึ่ง ระบุว่าเทคโนโลยีนี้มีไว้เพื่อขยายพื้นที่ค้นหาให้ไกลกว่าพื้นที่สแกนถึง 50 เมตร ซึ่งจะช่วยให้เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยสามารถสแกนผู้คนจำนวนมากโดยที่พวกเขาไม่รู้ตัวว่า พวกเขากำลังถูกสแกน

การวัดความหนา

การศึกษาล่าสุดที่มหาวิทยาลัยเลอเฟิน ได้พิสูจน์แล้วว่าคลื่นมิลลิเมตรสามารถใช้เป็นเครื่องวัดความหนาที่ไม่ใช่นิวเคลียร์ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ ได้ คลื่นมิลลิเมตรช่วยให้ตรวจจับความแปรผันของความหนาได้อย่างสะอาดและไร้การสัมผัส การใช้งานจริงสำหรับเทคโนโลยีนี้มุ่งเน้นไปที่การอัดขึ้นรูปพลาสติก การผลิตกระดาษ การผลิตแก้ว และการผลิตใยแร่

ยา

การแผ่รังสีแม่เหล็กไฟฟ้าที่มีความเข้มต่ำ (โดยปกติคือ 10 mW/cm2 หรือน้อยกว่า) ที่มีความถี่สูงมากอาจนำไปใช้ในการแพทย์ของมนุษย์ในการรักษาโรคได้ ตัวอย่างเช่น "การได้รับ MMW ความเข้มต่ำสั้น ๆ สามารถเปลี่ยนอัตราการเติบโตและการเพิ่มจำนวนของเซลล์ กิจกรรมของเอนไซม์ สถานะของเครื่องมือทางพันธุกรรมของเซลล์ การทำงานของเยื่อหุ้มที่ถูกกระตุ้นและตัวรับส่วนต่อพ่วง" การรักษานี้มีความเกี่ยวข้องเป็นพิเศษกับช่วง 40–70 GHz การรักษาประเภทนี้อาจเรียกว่าการบำบัดด้วยคลื่นมิลลิเมตรหรือการบำบัดด้วยความถี่สูงมาก การปฏิบัตินี้เกี่ยวข้องกับประเทศในยุโรปตะวันออก (เช่น อดีตประเทศสหภาพโซเวียต) วารสารรัสเซีย คลื่นมิลลิเมตรของในด้านชีววิทยาและการแพทย์ เป็นการศึกษาพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์และการประยุกต์ทางคลินิกของการบำบัดด้วยคลื่นมิลลิเมตร

เรดาร์ตรวจจับความเร็วของตำรวจ

ตำรวจจราจรใช้ในย่านความถี่เคเอ (33.4–36.0 GHz)

ดูเพิ่ม

• ไมโครเวฟ
• รังสีเทราเฮิรตซ์

อ้างอิง

1. "Milestones: First Millimeter-wave Communication Experiments by J.C. Bose, 1894-96". . Institute of Electrical and Electronics Engineers. 14 June 2022.
2. User Equipment (UE) radio transmission and reception; Part 3: Range 1 and Range 2 Interworking operation with other radios (PDF) (Technical Specification). 3GPP TS 38.101-3 version 15.2.0 Release 15. ETSI. July 2018. p. 11. สืบค้นเมื่อ 5 December 2019.
3. du Preez, Jaco; Sinha, Saurabh (2017). Millimeter-Wave Power Amplifiers. Springer. pp. 1–35. ISBN .
4. Huang, Kao-Cheng; Zhaocheng Wang (2011). Millimeter Wave Communication Systems. John Wiley & Sons. pp. Sections 1.1.1–1.2. ISBN .
5. "Millimeter Wave Propagation: Spectrum Management Implications" (PDF). Office of Engineering and Technology, Bulletin No. 70. Federal Communications Commission (FCC), US Dept. of Commerce. July 1997. สืบค้นเมื่อ May 20, 2017.
6. du Preez, Jaco; Sinha, Saurabh (2016). Millimeter-Wave Antennas: Configurations and Applications. Springer. pp. 13–14. ISBN .
7. Seybold, John S. (2005). Introduction to RF Propagation. John Wiley and Sons. pp. 55–58. ISBN .
8. FCC.gov^[], Comments of IEEE Geoscience and Remote Sensing Society, FCC RM-11104, 10/17/07
9. Rfdesign.com 2012-07-16 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, Multigigabit wireless technology at 70 GHz, 80 GHz and 90 GHz, , May 2006
10. Rappaport, T.S.; Sun, Shu; Mayzus, R.; Zhao, Hang; Azar, Y.; Wang, K.; Wong, G.N.; Schulz, J.K.; Samimi, M. (2013-01-01). "Millimeter Wave Mobile Communications for 5G Cellular: It Will Work!". IEEE Access. 1: 335–349. Bibcode:2013IEEEA...1..335R. doi:10.1109/ACCESS.2013.2260813. ISSN 2169-3536.
11. Asadi, Arash; Klos, Sabrina; Sim, Gek Hong; Klein, Anja; Hollick, Matthias (2018-04-15). "FML: Fast Machine Learning for 5G mmWave Vehicular Communications". IEEE Infocom'18.
12. Peter Smulders (2013). "The Road to 100 Gb/s Wireless and Beyond: Basic Issues and Key Directions". IEEE Communications Magazine. 51 (12): 86–91. doi:10.1109/MCOM.2013.6685762. S2CID 12358456.
13. "Slideshow: Say Hello to the Goodbye Weapon". Wired. 5 December 2006. สืบค้นเมื่อ 16 August 2016.
14. "Active Denial System: a terahertz based military deterrent for safe crowd control". Terasense Group Inc. 2019-05-29. สืบค้นเมื่อ 2020-05-03.
15. Hambling, David (2009-05-08). "'Pain ray' first commercial sale looms". Wired. สืบค้นเมื่อ 2020-05-03.
16. Newscientisttech.com มีนาคม 11, 2007 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
17. Frank, Thomas (18 February 2009). "Body scanners replace metal detectors in tryout at Tulsa airport". USA Today. สืบค้นเมื่อ 2 May 2010.
18. (PDF). 2011-11-03. p. 2. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-25.
19. Cortez, Joe. "The Three Inspection Options at TSA Checkpoints". Trip Savvy. สืบค้นเมื่อ 11 January 2024.
20. esa. "Bat inspires space tech for airport security". esa.int. สืบค้นเมื่อ 7 April 2018.
21. Pakhomov, A. G.; Murphy, P. R. (2000). "Low-intensity millimeter waves as a novel therapeutic modality". IEEE Transactions on Plasma Science. 28 (1): 34–40. Bibcode:2000ITPS...28...34P. doi:10.1109/27.842821. S2CID 22730643.
22. Betskii, O. V.; Devyatkov, N. D.; Kislov, V. (2000). "Low Intensity Millimeter Waves in Medicine and Biology". Critical Reviews in Biomedical Engineering. Begellhouse.com. 28 (1&2): 247–268. doi:10.1615/CritRevBiomedEng.v28.i12.420. PMID 10999395.
23. Benran.ru 2011-07-18 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
24. "Radio and Radar Frequency Bands". copradar.com. สืบค้นเมื่อ 30 April 2020.

แหล่งข้อมูลอื่น

• FCC bulletin on MMW propagation
• FCC 70/80/90 GHz overview. 2005-12-19 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• FCC 57–64 GHz rules.
• Definition of frequency bands (VLF, ELF... etc.)