อ.ป่าแดด

ป่าแดด (ไทยถิ่นเหนือ: ) เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดเชียงราย เดิมเป็นตำบลหนึ่งในอำเภอพาน ตั้งอยู่ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 52 กิโลเมตร มีพื้นที่ทั้งสิ้น 333.300 ตารางกิโลเมตร

อำเภอป่าแดด
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Pa Daet
คำขวัญ:  ป่าแดดข้าวหอม ธาตุจอมสูงสง่า ถ้ำผาแหล่งธรรม งามล้ำผ้าไหม
แผนที่จังหวัดเชียงราย เน้นอำเภอป่าแดด
พิกัด: 19°30′12″N 99°59′36″E / 19.50333°N 99.99333°E / 19.50333; 99.99333
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	เชียงราย
พื้นที่
• ทั้งหมด	333.3 ตร.กม. (128.7 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	25,709 คน
• ความหนาแน่น	77.14 คน/ตร.กม. (199.8 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	57190
รหัสภูมิศาสตร์	5706
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอป่าแดด ถนนทาน-ป่าแดด ตำบลป่าแดด อำเภอป่าแดด จังหวัดเชียงราย 57190
ส่วนหนึ่งของ

ที่ตั้งและอาณาเขต

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอพาน อำเภอเมืองเชียงราย และอำเภอเทิง
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเทิง และอำเภอจุน (จังหวัดพะเยา)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอจุน อำเภอดอกคำใต้ อำเภอภูกามยาว และอำเภอแม่ใจ (จังหวัดพะเยา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอพาน

ประวัติ

อำเภอป่าแดดเดิมเป็นตำบลหนึ่งของอำเภอพาน ชื่อว่า ตำบลป่าแดด เป็นท้องที่ทุรกันดารและตั้งอยู่ห่างไกลจากตัวอำเภอพาน การเดินทางไปมาเพื่อติดต่อราชการกับที่ว่าการอำเภอพานแต่ละครั้งต้องเดินเท้า เนื่องจากไม่มียานพาหนะใด ๆ และด้วยระยะทางไกลทำให้ต้องมีการพักค้างแรมระหว่างการเดินทาง ส่วนสัมภาระต่าง ๆ ก็ต้องใช้คนแบกหาม และด้วยราษฎรส่วนใหญ่ไม่ได้รับความสะดวกในการเดินทาง นายสง่า ไชยพันธ์ ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงรายในสมัยนั้นได้รายงานต่อกระทรวงมหาดไทย ขอตั้งเป็นกิ่งอำเภอ กระทรวงมหาดไทยจึงมีประกาศเมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2512 ให้ยกฐานะตำบลป่าแดดขึ้นเป็น กิ่งอำเภอป่าแดด และให้ขึ้นอยู่ในเขตการปกครองของอำเภอพาน จังหวัดเชียงราย ตั้งแต่วันที่ 1 มิถุนายน พ.ศ. 2512 และในวันที่ 23 มิถุนายน ของปีเดียวกัน ได้มีการประกอบพิธีเปิดที่ว่าการกิ่งอำเภอป่าแดด

ต่อมากิ่งอำเภอป่าแดดเป็นชุมชนที่หนาแน่นขึ้นและมีสภาพเจริญขึ้นกว่าเดิมมาก ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช นายกรัฐมนตรีในสมัยนั้นจึงอาศัยอำนาจตามความในมาตรา 192 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย และมาตรา 56 วรรค 2 แห่งประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 218 ลงวันที่ 29 มิถุนายน พ.ศ. 2515 ตราพระราชกฤษฎีกาตั้งกิ่งอำเภอป่าแดด อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย เป็น อำเภอป่าแดด ขึ้นกับจังหวัดเชียงรายเมื่อวันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2518 ในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 92 ตอนที่ 166 ลงวันที่ 21 สิงหาคม พ.ศ. 2518

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอป่าแดดแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 5 ตำบล 58 หมู่บ้าน ได้แก่

ที่	ชื่อตำบล	ตัวเมือง	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนครัวเรือน	จำนวนประชากร
1.	ป่าแดด		Pa Daet	12	2,140	6,486
2.	ป่าแงะ		Pa Ngae	18	2,630	7,927
3.			San Makha	8	1,411	5,144
4.			Rong Chang	12	1,519	4,789
5.			Si Pho Ngoen	8	616	2,016

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอป่าแดดประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 5 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลป่าแงะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลป่าแงะทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลป่าแดด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลป่าแดดทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลสันมะค่า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสันมะค่าทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลศรีโพธิ์เงิน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศรีโพธิ์เงินทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลโรงช้าง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโรงช้างทั้งตำบล

ภูมิศาสตร์

ภูมิประเทศ

อำเภอป่าแดดมีภูเขาและป่าไม้ล้อมรอบทั้งสี่ด้าน ทางด้านทิศตะวันออกส่วนใหญ่เป็นภูเขาและป่าไม้ ทางราชการได้กำหนดเป็นป่าสงวนแห่งชาติขึ้นเรียกว่า "ป่าแม่พุง" ทางทิศตะวันตกเป็นป่าสงวนแห่งชาติอีกป่าหนึ่ง เรียกว่า "ป่าแม่ปืม" สภาพพื้นที่ทั่วไปของอำเภอป่าแดด เป็นที่ราบลุ่ม มีไหลผ่านจากทิศตะวันตกจากตำบลป่าแงะ ผ่านบ้านแม่พุง ตำบลป่าแดด ผ่านบ้านวังผา ตำบลสันมะค่า อำเภอป่าแดด และมีภูเขาสำคัญชื่อ "ดอยงาม" ซึ่งเป็นเขตกั้นระหว่างอำเภอพานกับอำเภอป่าแดด

ภูมิอากาศ

เป็นแบบ มี 3 ฤดู คือ

• ฤดูร้อน เริ่มตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์-เดือนพฤษภาคม
• ฤดูฝน เริ่มตั้งแต่เดือนมิถุนายน-เดือนกันยายน
• ฤดูหนาว เริ่มตั้งแต่เดือนตุลาคม-เดือนมกราคม

ประชากร

ตามสถิติข้อมูลอำเภอป่าแดด สำรวจเมื่อวันที่ 31 ธันวาคม พ.ศ. 2557 ดังนี้

• ประชากรชาย 13,095 คน
• ประชากรหญิง 13,181 คน

รวมทั้งสิ้น 26,276 คน

• จำนวนครัวเรือนทั้งหมด 7,544 ครัวเรือน
• จำนวนหลังคาบ้านทั้งหมด 7,544 หลังคาบ้าน
• พื้นที่ทำการเกษตรทั้งหมด 123,571 ไร่
• จำนวนครัวเรือนที่ทำเกษตร 6,737 ครัวเรือน
• จำนวนผู้นำเกษตรกร 58 คน

ทรัพยากรธรรมชาติ

แหล่งทรัพยากรธรรมชาติที่สำคัญในอำเภอป่าแดด ประกอบด้วย

ป่าไม้

อำเภอป่าแดดมีพื้นที่ป่าไม้คิดเป็นร้อยละ 5 ของพื้นที่ มีพื้นที่ป่าไม้ที่สำคัญ ได้แก่ ป่าสงวนแห่งชาติป่าแม่ปืม แม่พุง ทางด้านทิศตะวันตก และป่าแม่ลอยไร่ ป่าสักลอ และป่าแม่พุงทางทิศตะวันออก

แหล่งน้ำ

แหล่งน้ำสำคัญในอำเภอป่าแดด ประกอบด้วย

• มีต้นกำเนิดในเขตอำเภอพาน ไหลผ่านตำบลป่าแงะ ตำบลป่าแดด ตำบลสันมะค่า และไหลไปบรรจบกับน้ำแม่อิงบริเวณตำบลสันมะค่า ระยะทางประมาณ 20 กิโลเมตร
• น้ำแม่อิง มีต้นกำเนิดในเขตอำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา ไหลผ่านอำเภอป่าแดดที่บริเวณบ้านสันบัวคำ บ้านวังผา บ้านวังศิลา ตำบลสันมะค่า และเป็นเส้นแบ่งแนวเขตการปกครองระหว่างอำเภอป่าแดดกับอำเภอดอกคำใต้ จังหวัดพะเยา ทางทิศใต้
• โครงการชลประทานขนาดเล็ก เป็นฝายกั้นลำน้ำพุง จำนวน 2 แห่ง ได้แก่ ฝายร่องเปาและฝายวังเคียน นอกจากนี้ยังมีฝายประชาอาสาและฝายน้ำล้นอื่น ๆ อีกจำนวน 19 แห่ง และอ่างเก็บน้ำขนาดเล็กจำนวน 2 แห่ง

หน่วยงานราชการ

• สำนักงานสาธารณสุขตำบล มีประจำทุกตำบล จำนวน 6 แห่ง
• โรงพยาบาลขนาด 30 เตียง จำนวน 1 แห่ง
• สถานีตำรวจภูธร จำนวน 1 แห่ง
• หน่วยบริการใช้ไฟฟ้าย่อย จำนวน 1 แห่ง
• ที่ทำการไปรษณีย์โทรเลขอำเภอ จำนวน 1 แห่ง
• ธนาคารพาณิชย์ จำนวน 1 แห่ง
• ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์ สาขาป่าแดด จำนวน 1 แห่ง
• สำนักงานที่ดินจังหวัดเชียงราย สาขาพาน ส่วนแยกป่าแดด 1 แห่ง

สถานศึกษา

สถานศึกษาจำนวน 18 แห่ง

• ระดับประถมศึกษา-มัธยมศึกษาตอนต้น จำนวน 15 แห่ง
• ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น-ตอนปลาย จำนวน 1 แห่ง
• ระดับก่อนประถม (โรงเรียนเอกชน) จำนวน 1 แห่ง
• ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น (โรงเรียนพระปริยัติฯ) จำนวน 1 แห่ง

ตำบลป่าแงะ

ตำบลป่าแดด โรงเรียนป่าแดดวิทยาคม โรงเรียนเทศบาล 1 (ป่าแดด) โรงเรียนอนุบาลลูกรัก (ป่าแดด) โรงเรียนบ้านแม่พุง โรงเรียนบ้านสักพัฒนา(ร้าง) โรงเรียนบ้านใหม่ใต้(ร้าง) โรงเรียนพุทธศาสตร์ศึกษา วัดท่าน้ำ (พระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา) ตำบลป่าแงะ โรงเรียนป่าแงะวิทยา โรงเรียนบ้านป่าเส้า(ร้าง) โรงเรียนบ้านใหม่พัฒนา(ร้าง) โรงเรียนเทศบาล ๒ (สามัคคีราษฏร์รังสรรค์)^[] โรงเรียนบ้านร่องเปา (ร้าง) โรงเรียนเทศบาล 1 สันติสุข โรงเรียนห้วยลึกผาลาดสามัคคี (ร้าง)

ตำบลโรงช้าง โรงเรียนโรงช้างวิทยา โรงเรียนบ้านโป่ง โรงเรียนอนุบาลคริสเตียนสันกอง ตำบลสันมะค่า โรงเรียนชุมชนบ้านสันมะค่า โรงเรียนบ้านวังวิทยา ตำบลศรีโพธิ์เงิน โรงเรียนศรีโพธิ์เงินวิทยา

การประกอบอาชีพและการอุตสาหกรรม

ประชากรส่วนใหญ่ของอำเภอป่าแดดประกอบอาชีพทางการเกษตร อาทิ ทำนา ทำไร่ ทำสวน พืชหลักที่ทำรายได้ให้แก่เกษตรกรในพื้นที่ คือ ข้าว ข้าวโพด ถั่วลิสง ลำไย มะม่วง ถั่วเหลือง ขิง ลิ้นจี่ และผักต่าง ๆ ประชากรส่วนหนึ่งจะประกอบอาชีพทางการค้าขายซึ่งกำลังขยายตัวอยู่ในขณะนี้

โรงงานอุตสาหกรรมขนาดย่อม

• โรงงานผลิตน้ำดื่ม 12 แห่ง
• โรงสีข้าวขนาดใหญ่ 3 แห่ง
• โรงสีข้าวขนาดเล็ก 63 แห่ง
• โรงบ่มใบยาสูบ - แห่ง
• โรงงานผลิตซีเมนต์บล็อก 4 แห่ง
• โรงโม่หิน 1 แห่ง

การคมนาคม

• จากตำบลป่าแงะถึงตัวอำเภอป่าแดด ระยะทาง 6 กิโลเมตร
• จากตำบลสันมะค่าถึงตัวอำเภอป่าแดด ระยะทาง 11 กิโลเมตร
• จากตำบลโรงช้างถึงตัวอำเภอป่าแดด ระยะทาง 3 กิโลเมตร
• จากตำบลศรีโพธิ์เงินถึงตัวอำเภอป่าแดด ระยะทาง 15 กิโลเมตร
• จากตัวอำเภอถึงจังหวัดเชียงราย ระยะทาง 52 กิโลเมตร

ศาสนสถาน

พระพุทธศาสนา

วัดภายในอำเภอป่าแดดที่ได้รับการตั้งวัดหรือได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาแล้วมีจำนวนทั้งหมด 15 แห่ง สำนักสงฆ์และที่พักสงฆ์ที่ยังไม่ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาอีก 14 แห่ง โดยกระจายอยู่ตามหมู่บ้านและตำบลต่าง ๆ ดังนี้

ตำบลป่าแดด วัดศรีชุมประชา วัดใหม่ใต้ วัดป่าสัก วัดท่าน้ำ (สันเจริญ) วัดแม่พุง ที่พักสงฆ์สันโค้ง (หนองบัวคำ) วัดพระธาตุจอมคีรี ตำบลป่าแงะ วัดป่าแงะเมืองชุม วัดศรีบุญเกิด วัดป่าเส้าดอนชัย วัดถ้ำผาจรุย (ธรรมยุต) สำนักสงฆ์ใหม่พัฒนา ที่พักสงฆ์ใหม่สันเจริญ ที่พักสงฆ์ห้วยลึก (คีรีพัฒนา) ที่พักสงฆ์ร่องเปา (ศรีจอมทอง) ที่พักสงฆ์

ตำบลโรงช้าง วัดศรีดอนแก้ว วัดศรีบังวัน วัดศรีบุญยืน สำนักสงฆ์สันกู่ (โป่งสลี-ร้าง) สำนักสงฆ์สันกองพัฒนาราม ตำบลสันมะค่า วัดสันมะค่า วัดวังผาศิลาราม ที่พักสงฆ์วังอวน ที่พักสงฆ์เขาวงมหาวัน (ธรรมยุต) ที่พักสงฆ์ป่าอรัญบรรพต (ธรรมยุต) ที่พักสงฆ์ อาโยนาราม ที่พักสงฆ์ อรหันต์ตา ตำบลศรีโพธิ์เงิน วัดศรีดอนมูล

คริสต์ศาสนา

• โบสถ์คริสต์คริสตจักรสันกอง สถานที่ตั้งตำบลโรงช้าง
• โบสถ์คริสต์คริสตจักรสันเจริญ สถานที่ตั้งตำบลป่าแงะ

แหล่งท่องเที่ยว

ตำบลป่าแดด พระธาตุจอมคีรี ตำบลป่าแงะ วัดถ้ำผาจรุย วัดพระธาตุจอมรุ่ง ตำบลศรีโพธิ์เงิน ตั้งอยู่บริเวณตำบลศรีโพธิ์เงิน

ตำบลโรงช้าง วัดโป่งสลี อุทยานแห่งชาติแม่ปืม ตำบลสันมะค่า ประกอบไปด้วย บ้านวังผา วังศิลา วังอวน วังน้อย

ประเพณีและวันสำคัญ

• ประเพณีการแห่ผ้าห่มขึ้นพระธาตุจอมคีรีและการสงน้ำพระธาตุจอมคีรี (ทอผ้าขึ้นธาตุ ตักบาตรพระอุปครุฑ บูชาพระพุทธบรสวรรค์)
• ประเพณีทานก๋วยสลากภัทของหมู่บ้าน ตำบล และอำเภอ
• ประเพณียี่เป็ง (ลอยกระทงและปล่อยโคมลอย)
• ประเพณีปี๋ใหม่เมือง ขนทรายเข้าวัด แห่ตุงหื้อตาน
• ประเพณีรดน้ำดำหัวคนเฒ่า
• ประเพณีการแข่งเรือของตำบลป่าแงะ
• งานประจำปี ^[]
• เทศกาลชิมลำไยหวาน ชมดอกไม้บาน ที่อำเภอป่าแดด
• งานข้าวหอมของดีอำเภอป่าแดด

ภาษา

• ภาษา ในปัจจุบันนอกจากภาษาไทยกลางซึ่งเป็นภาษาทางการแล้ว กำเมือง (คำเมือง) หรือภาษาล้านนา ยังเป็นภาษาถิ่นที่นิยมอยู่อย่างกว้างขวาง โดยพบเห็นได้ในงานประเพณีสำคัญและป้ายสุภาษิตสอนใจที่ติดตามต้นไม้ตามโรงเรียนหรือไม่ก็ที่อื่น ๆ ซึงปัจจุบันทางราชการและหน่วยงานต่าง ๆ ได้ร่วมมือกันเพื่อรณรงค์อนุรักษ์ภาษาคำเมืองให้คงอยู่กับอำเภอป่าแดด โดยสนับสนุนให้ตามโรงเรียนเปิดสอนวิชาเลือกเสรี สอนภาษาเมืองให้แก่นักเรียน เนื่องจากอำเภอป่าแดดเป็นที่อยู่อาศัยของกลุ่มชนหลากหลายเผ่าพันพันธ์ไม่ว่าจะเป็นไทยวน (คนเมือง) ไทลื้อ ไทยอง ลาว มอญ ดังนั้นแม้ปัจจุบันชาวอำเภอป่าแดดส่วนมากจะใช้คำเมืองในการสื่อสารพูดคุยกัน แต่เมื่อได้ฟังหรือศึกษากันอย่างลึกซึ้งจะสังเกตได้ว่าสำเนียงที่พูดกันนั้นมีสำเนียงที่แตกต่างกันไป ภาษาของอำเภอป่าแดดอาจแบ่งออกได้ดังนี้

1. ภาษาไทยวน (คำเมือง) โดยส่วนมากชาวอำเภอป่าแดดใช้ในการพูดสื่อสารกันมากที่สุด และคนส่วนมากคิดว่าเป็นภาษาที่ชาวอำเภอป่าแดดใช้สื่อสารกันทั้งหมด
2. ภาษายอง ตัวอย่างเช่น ตี่บ้านมีโงกี่โต๋ (ที่บ้านมีวัวกี่ตัว) เอาเมื้องเอาเก๋อมาโอม (เอาเมี่ยงเอาเกลือมาอม) จะไปปิ๊กเต่อ (อย่าพึ่งกลับ)เป็นต้นนอกจากนั้นจะเป็นสำเนียงออกเหน่อ ๆ บางครังฟังแล้ดู้คล่ายภาษาลาวบ้าง มีคำพูดที่คนยองมักติดปาเช่น "คนยองก่มีเต้าอี้ขอหมู่อี้ปี้จะไป๋ได่ขัดเคือง" "ขะหนมซิ่นอยู่ตู่กั๊บเค้าสูเขาก่ไปกิ๋นเหอ"

อาจพบได้มากบริเวณบ้านถิ่นเจริญ ตำบลป่าแงะ คนป่าแงะเรียกคนที่นั้นว่า "ยองบ้านถิ่น" หรือ"ลื้อบ้านถิ่น" เพราะคนบริเวณนั้นอพยพมาจากบ้านถิ่น จังหวัดแพร่

1. ภาษาลื้อ มีความคล้านคลึงกับภาษายองแต่แข็งกว่าสังเกตได้ว่าเมื่อพูดจบทุกประโยคจะมีคำว่า "เฮ่อ" "ส่า" หรือ "หย่า" ลงท้ายเสมอ เช่น ไปตางไหนมาเฮ่อ (ไปไหนมา) กิ๋นเข้ากับอะหยังส่า (กินข้าวกับอะไร) จะไปนอนแล้วหย่า (จะไปนอนแล้ว)กิ๋นเค้าแล้วส่า(กินข้าวหรือยัง) เป็นต้น
2. ภาษาอีสาน เป็นภาษาที่เหมือน ๆ กับภาษาอีสานทั่ว ๆ ไปที่ใช้พูดในบริเวณภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย พบได้มากบริเวณหมู่บ้างวังผา หมู่บ้านวังน้อย หมู่บ้านวังอวน หมู่บ้านวังศิลา ตำบลสันมะค่า ซึ่งเป็นชุมชนชาวอีสาน อพยพมาจากภาคอีสานของไทยมีอยู่ที่อำเภอป่าแดด เกือบ 100 ปี ที่ผ่านมาแต่ยังคงเอกลักษณ์ของตนเองไว้ได้เป็นอย่างดี

อ้างอิง

1. ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งท้องที่ตั้งเป็นกิ่งอำเภอhttp://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2512/D/049/1863.PDF 2012-03-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
2. พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอแวงน้อย อำเภอป่าแดด อำเภอเรณูนคร อำเภอคูเมือง อำเภอคุระบุรี อำเภอแม่ลาน้อย อำเภอเสริมงาม อำเภอไพรบึง และอำเภอหนองโดน พ.ศ. ๒๕๑๘ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2518/A/166/1.PDF 2007-09-30 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
3. จำนวนประชากรและบ้าน จำแนกเป็นรายอำเภอ และรายตำบล จังหวัดเชียงราย ณ เดือนธันวาคม พ.ศ. 2553, สำนักบริหารทะเบียน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย
4. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-03-09. สืบค้นเมื่อ 2007-03-14.

• สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดเชียงราย 2008-02-26 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• สารนุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคเหนือ

แหล่งข้อมูลอื่น