สถานีรถไฟหลวงสวนจิตรลดา

สถานีรถไฟจิตรลดา หรือ สถานีรถไฟหลวงสวนจิตรลดา เป็นสถานีที่สร้างขึ้น สำหรับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และพระบรมวงศานุวงศ์ เมื่อมีการเสด็จฯ ทางรถไฟ อีกทั้งได้เคยใช้เป็นสถานที่ต้อนรับพระราชอาคันตุกะในบางโอกาส ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของสวนจิตรลดา ถนนสวรรคโลก แขวงสวนจิตรลดา เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร ตั้งอยู่ทางฝั่งซ้ายของทางรถไฟ

สถานีรถไฟจิตรลดา
สถานีรถไฟชั้นพิเศษ
ข้อมูลทั่วไป
ชื่ออื่น	สถานีรถไฟหลวงจิตรลดา
ที่ตั้ง	สวนจิตรลดา ถนนสวรรคโลก แขวงสวนจิตรลดา เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร
พิกัด	13°45′59″N 100°31′28″E / 13.76648°N 100.52452°E / 13.76648; 100.52452
เจ้าของ	การรถไฟแห่งประเทศไทย
สาย	สายเหนือ   สายตะวันออกเฉียงเหนือ   สายใต้
ชานชาลา	1
โครงสร้าง
ประเภทโครงสร้าง	ระดับดิน
ระดับชานชาลา	ชั้นพิเศษ (เขตพระราชฐาน)
รูปแบบสถาปัตยกรรม	อาคารก่ออิฐฉาบปูนชั้นเดียว
ข้อมูลอื่น
สถานะ	ใช้เฉพาะราชวงศ์
รหัสสถานี	1003 (จล.)
ประวัติ
เริ่มเปิดให้บริการ	พ.ศ. 2442
สร้างใหม่	29 ธันวาคม พ.ศ. 2462 (104 ปี)
ผู้โดยสาร
สำหรับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และพระบรมวงศานุวงศ์
จิตรลดา Chit Lada กิโลเมตรที่ 3.29 ยมราช Yommaraj –1.12 กม. โรงพยาบาลรามาธิบดี Ramathibodhi Hospital +0.17 กม. อรุพงษ์ Urupong –1.00 กม. ดูเพิ่ม: รายชื่อสถานีรถไฟ ย่านชานเมือง

ถัดไปทางเหนือสถานีมีที่หยุดรถไฟโรงพยาบาลรามาธิบดี สำหรับผู้โดยสารรถไฟชานเมือง

ประวัติ

สถานีรถไฟจิตรลดา เป็นสถานีสำหรับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และพระบรมวงศานุวุงศ์เสด็จพระราชดำเนินโดยรถไฟจากพระตำหนักจิตรลดารโหฐานที่ประทับไปยังสถานีต่างๆ โดยสถานีรถไฟจิตรลดาในปัจจุบันนั้นสร้างขึ้นมาแทนสถานีรถไฟหลวง (สามเสน) ที่สร้างขึ้นใน พ.ศ. 2442 ตั้งอยู่ริมคลองสามเสนฝั่งทางใต้ โดยกรมรถไฟได้สร้างสถานีรถไฟสวนจิตรลดาบนพื้นที่ใหม่ซึ่งอยู่ฝั่งตรงข้ามสวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต และอยู่ทางด้านทิศใต้ของสถานีรถไฟหลวง (สามเสน)

อาคารสถานีรถไฟจิตรลดาได้รับการออกแบบโดยนายมารีโอ ตามัญโญ (Mr. Mario Tamagno) สถาปนิกชาวอิตาลี เริ่มการออกแบบใน พ.ศ. 2458 ก่อสร้างอาคารแล้วเสร็จในวันที่ 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2461 และมีพิธีเปิดใช้อาคารอย่างเป็นทางการในวันที่ 29 ธันวาคม พ.ศ. 2462

สำหรับอาคารสถานีรถไฟหลวง (สามเสน) กรมรถไฟได้รื้อและได้นำโครงสร้างและส่วนประกอบของหลังคาคลุมชานชาลาไปปลูกที่สถานีรถไฟปากน้ำโพจนกระทั่งถูกวาตภัยพัดเสียหายเมื่อ พ.ศ. 2532 ส่วนอาคารสถานีทรงปั้นหยาได้นำไปปลูกเป็นห้องสมุดในบริเวณกรมรถไฟหลังจากนั้นได้ถูกทำลายไปพร้อมกับการทิ้งระเบิดในย่านสถานีกรุงเทพในช่วงสงครามมหาเอเซียบูรพา

สถาปัตยกรรม

สถานีรถไฟหลวง (สามเสน)

อาคารเป็นไม้ผังพื้นอาคารแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ

1. ส่วนอาคารสถานีทรงปั้นหยา
2. ส่วนชานชาลา และคลังคาคลุมชานชลา

ซึ่งแต่ละส่วนมีหลังคาคลุมของตนเอง

สถานีรถไฟจิตรลดา

อาคารเป็นคอนกรีตเสริมเหล็กชั้นเดียวผังพื้นอาคารเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าแคบยาว แบ่งพื้นที่ออกเป็น 3 ส่วน คือ

1. มุขทางเข้าเป็นมุขยื่นตรงกึ่งกลางอาคารสำหรับเทียบรถยนต์พระที่นั่ง
2. โถงมุขกลาง อาคารเป็นโถงโล่งภายในและโถงพักคอยติดกับชานชาลา โดยผนังอาคารด้านที่หันหน้าสู่ถนนสวรรคโลกเป็นผนังก่อทึบ ส่วนด้านที่หันไปทางรางรถไฟเปิดโล่งตลอดแนวขนานไปกับรางรถไฟ
3. หลังคามุขทางเข้า และโถงพักคอยเป็นหลังคาคอนกรีตแบนมีชายคายื่นคลุมรอบอาคาร ส่วนหลังคาเหนือโถงมุขกลางเป็นหลังคาโดมมีช่องหน้าต่างสำหรับให้แสงส่องเข้าไปที่โถงด้านล่าง ภายในโถงมุขกลางมีเพดานเป็นโดมอีกชั้นหนึ่งโดยมีการเขียนลวดลายตกแต่งสวยงาม

วโรกาสที่ใช้

แม้ว่าปัจจุบันพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และพระบรมวงศานุวงศ์ จะเสด็จพระราชดำเนินโดยทางคมนาคมรูปแบบอื่น เช่น ทางถนน หรือทางอากาศ เป็นหลัก ไม่มีการเสด็จโดยขบวนรถไฟมากเหมือนอย่างในอดีต แต่สถานีนี้ยังคงมีโอกาสใช้งานสนองพระราชกรณียกิจหลายครั้ง เช่น

• การเสด็จพระดำเนินของสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ไปทรงเปิดอุทยานประวัติศาสตร์เมืองสิงห์ จังหวัดกาญจนบุรี เมื่อวันที่ 3 เมษายน พ.ศ. 2530 และไปทรงเปิดห้องสมุดประชาชนเฉลิมราชกุมารี ที่หลังสถานีรถไฟท่าเรือ อำเภอท่าเรือ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เมื่อวันที่ 16 เมษายน พ.ศ. 2535
• การเสด็จพระราชดำเนินของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พร้อมด้วย สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และพระบรมวงศานุวงศ์ ไปทรงประกอบพระราชพิธีบวงสรวงสังเวยสมเด็จพระมหากษัตริย์ในอดีต ในพระราชพิธีรัชมังคลาภิเษก ที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม พ.ศ. 2531
• เมื่อวันที่ 16 ตุลาคม พ.ศ. 2558 สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จโดยรถไฟพระที่นั่งขบวนพิเศษ 945 ออกจากสถานีรถไฟจิตรลดา เวลา 11.30 น.ทรงนำคณะกรรมการรางวัลนานาชาติ มูลนิธิรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหิดล ไปทัศนศึกษาที่ จ.กาญจนบุรี ได้แก่ อุทยานประวัติศาสตร์ปราสาทเมืองสิงห์, สะพานข้ามแม่น้ำแคว, สุสานทหารสัมพันธมิตร,ศูนย์สงเคราะห์คนชราเฉลิมราชกุมารี, ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดกาญจนบุรี, โรงพยาบาลพหลพลพยุหเสนา, พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติบ้านเก่า และอุทยานแห่งชาติไทรโยค ในระหว่างวันที่ 16 - 18 ตุลาคม พ.ศ. 2558

สำหรับพระราชอาคันตุกะที่ได้รับการต้อนรับที่สถานีรถไฟจิตรลดา เช่น สมเด็จพระนโรดม สีหนุแห่งราชอาณาจักรกัมพูชา, สมเด็จพระเจ้าเฟรดดริคที่ 9 แห่งราชอาณาจักรเดนมาร์ก และ ซูการ์โน ประธานาธิบดีประเทศอินโดนีเซีย เมื่อวันที่ 15 ธันวาคม พ.ศ. 2487, 12 มกราคม พ.ศ. 2502 และ 16 เมษายน พ.ศ. 2504 ตามลำดับ ซึ่งทั้งสามครั้งพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำเนินต้อนรับพระราชอาคันตุกะด้วยพระองค์เอง

อ้างอิง

1. "คำถวายชัยมงคล สำหรับเมืองนครลำปาง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา.
2. การอนุรักษ์และพัฒนาอาคารสถานีรถไฟในฐานะมรดกทางประวัติศาสตร์และสถาปัตยกรรมของไทย (2014). "อาคารสถานีรถไฟหลวงสวนจิตรลดา" (PDF). rotfaithai.com. สืบค้นเมื่อ 2021-11-27.{{}}: CS1 maint: url-status ()
3. พระราชพิธีรัชมังคลาภิเษก 2007-09-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จาก พระราชพิธีในรัชกาลปัจจุบัน หนังสือสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ ฉบับกาญจนาภิเษก