พระเจ้าคำโสม

พระยาคำโสม (พ.ศ. 2287 — พ.ศ. 2337) หรือ เจ้าคำสม เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 4 เป็นหนึ่งในเจ้าเจ็ดตน และเป็นราชบุตรองค์ที่ 2 ของเจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว ได้ครองนครลำปางสืบต่อจากพระเชษฐา คือพระเจ้ากาวิละ ในระหว่างปี พ.ศ. 2329-2337 ถึงแก่กรรมขณะอายุได้ 50 ปี

พระยาคำโสม
พระยานครลำปาง
ครองราชย์	พ.ศ. 2329 — พ.ศ. 2337
รัชสมัย	9 ปี
ก่อนหน้า	พระยากาวิละ
ถัดไป	พระเจ้าดวงทิพย์
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
อุปราช	พระยาดวงทิพย์
ประสูติ	พ.ศ. 2287
พิราลัย	พ.ศ. 2337 (50 ปี)
ราชเทวี	แม่เจ้าปทุมมาราชเทวี แม่เจ้าจันทรา แม่เจ้าจอมแก้ว
พระบุตร	12 องค์
ราชสกุล	ณ ลำปาง
ราชวงศ์	ทิพย์จักร
พระบิดา	เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว
พระมารดา	แม่เจ้าจันทาราชเทวี
ศาสนา	เถรวาท

พระประวัติ

พระยาคำโสม เกิดเมื่อปีชวด พ.ศ. 2287 มีเจ้าพี่เจ้าน้องรวม 10 องค์ หญิง 3 ชาย 7 เจ้าชายทั้ง 7 พระองค์ได้ทรงช่วยกันต่อสู้อริราชศัตรูขยายขอบขัณฑสีมาล้านนาออกไปอย่างเกรียงไกร เป็นเหตุให้มีพระสมัญญาว่า "เจ้าเจ็ดตน" มีพระนามตามลำดับ ดังนี้

1. พระเจ้ากาวิละ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 1 และเป็นเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 3 ในทิพย์จักราธิวงศ์
2. พระยาคำโสม เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 4
3. พระยาธรรมลังกา เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 2
4. พระเจ้าดวงทิพย์ เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 5
5. เจ้าศรีอโนชา พระอัครชายาในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท
6. เจ้าหญิงสรีวัณณา (ถึงแก่กรรมแต่เยาว์)
7. พระยาอุปราชหมูล่า พระราชมหาอุปราชานราธิบดีศรีสุวรรณฝ่ายหน้าหอคำนครลำปาง
8. พระยาคำฟั่น เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 3 และ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 1
9. เจ้าหญิงสรีบุญทัน (ถึงแก่กรรมแต่เยาว์)
10. พระเจ้าบุญมา พระเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 2

พระเจ้าคำโสม อภิเษกสมรสกับเจ้าหญิงปทุมมา ต่อมาคือ แม่เจ้าปทุมมาราชเทวี และมีชายาอีกหลายพระองค์ อาทิ แม่เจ้าจันทรา แม่เจ้าจอมแก้ว

ราชโอรส-ธิดา

พระเจ้าคำโสม มีราชโอรสหลายองค์ องค์ที่ได้ขึ้นครองนคร ได้แก่

1. พระยาไชยวงศ์ เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 6 เป็นโอรสองค์ที่ 1
2. พระยาขัติยะ เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 7 เป็นโอรสองค์ที่ 2
3. พระยาน้อยอินท์ เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 8 และเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 3 เป็นโอรสองค์ที่ 3
4. เจ้าราชวงศ์ (คำแสน ณ ลำปาง), เจ้าราชวงศ์นครลำปาง
5. พระยาประเทศอุตรทิศ (พุทธวงศ์) (เจ้าน้อยพุทธวงศ์ ณ ลำปาง) เจ้าเมืองพะเยา องค์ที่ 1
6. เจ้าวรญาณรังษี เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 9 เป็นโอรสองค์ที่ 4
7. (เจ้าน้อยมหายศ ณ ลำปาง), พระญาประเทศอุดรทิศ เจ้าเมืองพะเยา องค์ที่ 2
8. , เจ้าราชวงศ์เมืองพะเยา
9. เจ้าอุปราชหนานยศ ณ ลำปาง, เจ้าอุปราชเมืองงาว
10. เจ้าสุริยวงศ์ (คำลือ ณ ลำปาง), เจ้าสุริยวงศ์เมืองงาว
11. เจ้าราชบุตร (คำเครื่อง ณ ลำปาง), เจ้าราชบุตรนครลำปาง
12. (ณ ลำปาง) ใน เจ้าหลวงฟ้าเมืองแก้วขัตติยะ (ศีติสาร), พระญาประเทศอุดรทิศ เจ้าเมืองพะเยา องค์ที่ 3

พระราชกรณียกิจ

เมื่อปี พ.ศ. 2307 เจ้าฟ้าแก้ว ได้ครองนครลำปาง และเจ้าคำโสม ได้ช่วยงานราชการนครลำปาง ในปี พ.ศ. 2309 เจ้าคำโสม ได้นำกำลังไพร่พลจากนครลำปางเข้าสมทบกองทัพพม่าที่เกณฑ์กำลังหัวเมืองขึ้นทั้งปวงของพม่าในเวลานั้น เพื่อเข้าตีกรุงศรีอยุธยา

ในปี พ.ศ. 2317 พระยาคำโสมได้รับพระราชทานอาชญาสิทธิ์เป็นพระยาราชวงศ์นครลำปาง ถึงปีมะเมีย อัฐศก จ.ศ. 1148 พ.ศ. 2329 เจ้าคำโสมได้รับแต่งตั้งเป็นพระยานครลำปาง จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2336 พระยาคำโสมร่วมกับพระเจ้ากาวิละ และเจ้าพี่น้องรวมกัน 7 คน (ภายหลังได้รับสมัญญาว่า "เจ้าเจ็ดตน") และกองทัพเมืองแพร่ เมืองน่าน มีไพร่พล 10,000 ยกทัพไปตีเมืองเชียงแสนล้อมเมืองอยู่ 2 เดือน จึงยึดเมืองได้

พระเจ้าคำโสม เมื่อว่างจากราชการสงครามได้ทำนุบำรุงพระศาสนาในนครลำปาง อาทิ สร้างพระพุทธรูปองค์ใหญ่ (พระเจ้าตนหลวง) การสร้างวัดหลวงกลางเวียง วิหาร วิหารวัดศรีเกิด วิหาร วิหารวัดปงสนุก วิหารวัดป่าพร้าว รวมทั้งสิ้น 8 วัด และสร้างรั้วรอบพระธาตุลำปางหลวง และพระธาตุเสด็จ

พระยาคำโสมป่วยถึงแก่กรรมในปีขาลฉศก จ.ศ. 1156 (พ.ศ.2337) เป็นพระยานครได้ 9 ปี

ราชตระกูล

พงศาวลีของพระยาคำโสม
4. พระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง)                             2. เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว                                   5. แม่เจ้าพิมพา                             1. พระยาคำโสม                                         3. แม่เจ้าจันทาราชเทวี

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. หนานอินแปง. พระราชชายา เจ้าดารารัศมี. กรุงเทพฯ : บางกอกบุ๊ค, 2546
2. คัมภีร์ คัมภีรญาณนนท์ , นาวาอากาศเอก. เจ้านายฝ่ายเหนือ. [1] 2021-05-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
3. วรชาติ มีชูบท (2556) เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊ค หน้า 4
4. พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย, หน้า 92
5. มงคล ถูกนึก. ไทยวน คนเมือง แห่งลุ่มแม่น้ำวัง. ลำปาง : ลำปางบรรณกิจ. 2555

บรรณานุกรม

• ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับเชียงใหม่ 700 ปี. เชียงใหม่ : ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ สถาบันราชภัฏเชียงใหม่, 2538. 320 หน้า. ISBN 
• ประชากิจกรจักร, พระยา. พงศาวดารโยนก. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2557. 496 หน้า. ISBN 
• มหาอำมาตยาธิบดี (หรุ่น ศรีเพ็ญ), พระยา. พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย. พระนคร : โรงพิมพ์พระจันทร์, 2505. 35 หน้า. [พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พระพิจิตรโอสถ (รอด สุตันตานนท์)]
• อรุณรัตน์ วิเชียรเขียว และเดวิด เค วัยอาจ (ปริวรรต). ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่. กรุงเทพฯ : ตรัสวิน, 2543. 220 หน้า. ISBN 

ก่อนหน้า		พระยาคำโสม		ถัดไป
พระเจ้ากาวิละ		เจ้าผู้ครองนครลำปาง (พ.ศ. 2329 — พ.ศ. 2337)		พระเจ้าดวงทิพย์