กลอนหัวเดียว

กลอนหัวเดียว เป็นกลอนชาวบ้านเช่นเดียวกับกลอนสังขลิก ลักณะเด่นอยู่ที่การส่งสัมผัสท้ายบทเป็นเสียงเดียวกันทุกบาท จึงได้ชื่อว่า กลอนหัวเดียว มักพบในบทเพลงกล่อมเด็กและบทเพลงปฏิพากย์ เช่น เพลงเรือ ลำตัด เพลงอีแซว เพลงฉ่อย เป็นต้น

ลักษณะบังคับ

กลอนหัวเดียว บังคับบาทละ 2 วรรค จำนวนคำในวรรคมีตั้งแต่ 4 - 10 คำ ถ้าจำนวนคำในวรรคมากอาจเพิ่มสัมผัสกลางวรรคอีกแห่งหนึ่งเพื่อให้เป็นจังหวะเวลาร้อง บทหนึ่งแต่งกี่บาทก็ได้ไม่จำกัด

บังคับสัมผัส 2 แห่ง คือ สัมผัสระหว่างวรรคกับสัมผัสท้ายบาท สัมผัสท้ายบาทเป็นเสียงเดียวกันทุกบาทตลอดบท ถ้าส่งสัมผัสเสียง อา เรียกว่ากลอนลา ส่งสัมผัสเสียง อี เรียกว่ากลอนลี ส่งสัมผัสเสียง ไอ เรียกว่ากลอนไล

ตัวอย่าง

ตัวอย่างกลอนหัวเดียวส่งสัมผัสด้วยกลอนไล จากเพลงฉ่อย ของเก่าในหลักภาษาไทย ของ พระยาอุปกิตศิลปสาร

นี่ต้นขานางข้างเคียงไข่เน่า		แก้วกรุ่มกันเกรากร่างไกร
ชมไม้เดือนหกฝนตกใบแตก		เดือนแปดชมแปลกตาไป

ดูเขียวชอุ่มพืชพุ่มพฤกษา		กิ่งก้านสาขาสูงใหญ่
ได้ชมต่างต่างต้นด้วยคามะกอก		ชมผลชมดอกชมใบ

เกสรหอมหวลส่งสวนนาสิก		ไม้เอ๋ยหอมอีกชื่นใจ
		ฯลฯ

อ้างอิง

1. สุภาพร มากแจ้ง. กวีนิพนธ์ไทย 1. กรุงเทพมหานคร : โอเดียนสโตร์, 2535.
2. อุปกิตศิลปสาร, พระยา. คำประพันธ์บางเรื่อง. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์คุรุสภา, 2513.