ต กต ำ หร อ ไบโอไทต Biotite เป นแร ธาต ในกล มไมกา ม ส ตรเคม เป น K Mg Fe 3 AlSi3 O10 F OH 2 ผ ต งช อว าไบโอไทต ค อ เม อ

ตุ๊กต่ำ หรือ ไบโอไทต์ (Biotite) เป็นแร่ธาตุในกลุ่มไมกา มีสูตรเคมีเป็น K(Mg,Fe)
₃AlSi
₃O
₁₀(F,OH)
₂ผู้ตั้งชื่อว่าไบโอไทต์คือ เมื่อ พ.ศ. 2390 ตามชื่อของนักฟิสิกส์ชาวฝรั่งเศส ฌ็อง-บาติสต์ บีโย ผู้ทำวิจัยเกี่ยวกับไมกาและพบลักษณะพิเศษหลายชนิดเมื่อ พ.ศ. 2359

ตุ๊กต่ำ/ไบโอไทต์
ไบโอไทต์ที่การสะสมเป็นแผ่นบาง (Image width: 2.5 mm)
การจำแนก
ประเภท	Dark series
สูตรเคมี	K(Mg,Fe) ₃(AlSi ₃O ₁₀)(F,OH) ₂
คุณสมบัติ
มวลโมเลกุล	433.53 g
สี	Dark brown, greenish-brown, blackish-brown, yellow, white
รูปแบบผลึก	Massive to platy
โครงสร้างผลึก	(2/m) Space Group: C 2/m
	Common on the [310], less common on the {001}
แนวแตกเรียบ	Perfect on the {001}
รอยแตก	Micaceous
ความยืดหยุ่น	Brittle to flexible, elastic
ค่าความแข็ง	2.5–3.0
ความวาว	Vitreous to pearly
ดรรชนีหักเห	n_α = 1.565–1.625 n_β = 1.605–1.675 n_γ = 1.605–1.675
คุณสมบัติทางแสง	Biaxial (-)
	δ = 0.03–0.07
	r < v (Fe rich); r > v weak (Mg rich)
	Strong
	ไม่มี
สีผงละเอียด	ขาว
ความถ่วงจำเพาะ	2.7–3.1
ความหนาแน่น	2.8–3.4
ความโปร่ง	Transparent to translucent to opaque
อ้างอิง:

ภาษาไทยโบราณเรียกว่า "ตุ๊กต่ำ" มีหลายสี ถ้าสีเหลืองน้ำตาลเหลือบทองเรียกตุ๊กต่ำน้ำทอง สีเหลืองอ่อนวาวแบบมุกเหลือบสีเงินเรียกตุ๊กต่ำน้ำเงิน ถ้าสีน้ำตาลแก่เหลือบสีทองแดงเรียกตุ๊กต่ำน้ำนาก โบราณใช้ประสมในยาแก้ฝี

อ้างอิง

Biotite mineral information and data Mindat
Biotite Mineral Data Webmineral
Handbook of Mineralogy
Johann Friedrich Ludwig Hausmann (1828). Handbuch der Mineralogie. Vandenhoeck und Ruprecht. p. 674. "Zur Bezeichnung des sogenannten einachsigen Glimmers ist hier der Name Biotit gewählt worden, um daran zu erinnern, daß Biot es war, der zuerst auf die optische Verschiedenheit der Glimmerarten aufmerksam machte." (For the designation of so-called uniaxial mica, the name "biotite" has been chosen in order to recall that it was Biot who first called attention to the optical differences between types of mica.)
ชยันต์ พิเชียรสุนทร และ วิเชียร จีรวงศ์. คู่มือเภสัชกรรมแผนไทยเล่ม 4 เครื่องยาธาตุวัตถุ. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, 2556, หน้า 94

[1] Biotite mineral information and data Mindat

[2] Biotite Mineral Data Webmineral

[3] Handbook of Mineralogy

[4] Johann Friedrich Ludwig Hausmann (1828). Handbuch der Mineralogie. Vandenhoeck und Ruprecht. p. 674. "Zur Bezeichnung des sogenannten einachsigen Glimmers ist hier der Name Biotit gewählt worden, um daran zu erinnern, daß Biot es war, der zuerst auf die optische Verschiedenheit der Glimmerarten aufmerksam machte." (For the designation of so-called uniaxial mica, the name "biotite" has been chosen in order to recall that it was Biot who first called attention to the optical differences between types of mica.)

[5] ชยันต์ พิเชียรสุนทร และ วิเชียร จีรวงศ์. คู่มือเภสัชกรรมแผนไทยเล่ม 4 เครื่องยาธาตุวัตถุ. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, 2556, หน้า 94