โรคไข้หวัดนก

ไข้หวัดนก (อังกฤษ: Avian influenza หรือชื่อสามัญ bird flu) เป็นโรคที่เกิดจากไวรัสไข้หวัดใหญ่ชื่อ H5N1 ซึ่งพบได้ในสัตว์ปีก ค้นพบครั้งแรกในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 19 ในประเทศอิตาลี โรคนี้ระบาดอย่างหนักทั่วโลก โดยเริ่มระบาดครั้งแรกในปี พ.ศ. 2460–2461 (ค.ศ.1918–1920) เรียกว่า "ไข้หวัดใหญ่สเปน" (Spanish Flu) เริ่มแพร่ระบาดจากฝั่งอาร์กติก และข้ามมาสู่ฝั่งแปซิฟิกภายในระยะเวลา 2 เดือน มีการประมาณผู้เสียชีวิตทั่วโลกประมาณ 50–100 ล้านคน หรือเท่ากับคนจำนวน 1 ใน 3 ของประชากรของทวีปยุโรป

ไข้หวัดนก
ภาพจากกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน ของไวรัสที่ทำให้เกิดไข้หวัดนก (ที่มา: Erskine Palmer, CDC)
สาขาวิชา	โรคติดเชื้อ

ฝูงนกสามารถเป็นแหล่งพำนักไวรัสไข้หวัดนก ให้วิวัฒนาร่วมกับไข้หวัดใหญ่ในมนุษย์ ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสายพันธุ์และการเป็น ภาวะระบาดทั่ว

ครั้งที่ 2 เกิดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2500–2501 (ค.ศ.1957–1958) เรียกว่า "ไข้หวัดใหญ่เอเซีย" (Asian Flu) มีผู้เสียชีวิตทั่วโลกประมาณ 1–4 ล้านคน

ครั้งที่ 3 เกิดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2511 (ค.ศ.1968) เรียกว่า "ไข้หวัดใหญ่ฮ่องกง" (Hong Kong Flu) มีผู้เสียชีวิตทั่วโลกประมาณ 1–4 ล้านคน

เชื้อไข้หวัดนกแผ่ระบาดทั่วเอเชีย

ประเทศจีนและฮ่องกง

ต่อมาเกิดการระบาดขึ้นอีกโดยเริ่มต้นที่ฮ่องกงในปี พ.ศ. 2540 ในครั้งนั้นมีผู้ติดเชื้อ 18 คน เสียชีวิตไป 6 คน และเมือง Chaohu ในประเทศจีน เมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2547 และต่อมาพบนกกระยางป่วยในสวนสาธารณะแห่งหนึ่งในเขตเมืองใหม่ของฮ่องกงเมื่อ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2550 โดยพบว่าติดเชื้อไข้หวัดนก H5N1

เดือนมีนาคม พ.ศ. 2551 มีรายงานการระบาดที่ตลาดใหม่จินฮวาเขตลี่วาน เมืองกว่างโจว ทำให้มีสัตว์ปีกเสียชีวิต 114 ตัว และได้มีการฆ่าทำลายสัตว์ปีกอีก 518 ตัว

ประเทศเวียดนาม

• มีนาคม พ.ศ. 2550 พบเชื้อไวรัสไข้หวัดนกในเป็ดอายุ 45 วัน ในจังหวัดหวิญล็อง บริเวณสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขง โดยเป็ดเหล่านั้นไม่ได้รับการฉีดวัคซีนต้านเชื้อ และทางการเวียดนามได้สั่งฆ่าเป็ดไป 800 ตัว และสั่งฆ่าเชื้อโรคในพื้นที่ที่พบการระบาดซึ่งอยู่ห่างจากนครโฮจิมินห์ ไปทางตะวันตกเฉียงใต้ 140 กม.
• พฤษภาคม พ.ศ. 2550 พบการระบาดของไข้หวัดนกในฟาร์มเป็ดอีกแห่งนอกเมืองหายฝ่อง ทำให้ลูกเป็ดอายุ 14 วัน ซึ่งยังไม่ได้รับวัคซีนล้มตาย 2,120 ตัว และผลตรวจพบว่าติดเชื้อไวรัสไข้หวัดนก เอช 5 เอ็น 1 นับเป็นการระบาดของไข้หวัดนกครั้งที่ 2 ในพื้นที่ดังกล่าว และเวียดนามพบการติดเชื้อไข้หวัดนกครั้งแรกที่จังหวัดเหงะอาน ของเวียดนาม

ประเทศไทย

มีการระบาดมาสู่ประเทศไทย ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2547 โดยพบว่ามีผู้ป่วยและเสียชีวิตมากที่สุดในปีนั้นกล่าวคือป่วย 17 ราย เสียชีวิต 12 ราย ในปี พ.ศ. 2548 ป่วย 5 ราย เสียชีวิต 2 ราย และปี พ.ศ. 2549 ป่วย 3 ราย เสียชีวิต 3 ราย รวมพบผู้ป่วย 25 ราย เสียชีวิต 17 ราย โดยในปี พ.ศ. 2547 พบพื้นที่ระบาดมากที่สุดถึง 60 จังหวัด ต่อมาในปี พ.ศ. 2548 พบพื้นที่ระบาดรองลงมา 21 จังหวัด ในปี พ.ศ. 2549 พบเพียงสองจังหวัด ในปี พ.ศ. 2550 พบพื้นที่ระบาด 4 จังหวัด และปีที่พบเป็นปีสุดท้ายได้แก่ พ.ศ. 2551 พบพื้นที่ระบาด 4 จังหวัดได้แก่ จังหวัดนครสวรรค์ จังหวัดพิจิตร จังหวัดสุโขทัย จังหวัดอุทัยธานี

ประเทศกัมพูชา

พบเด็กเสียชีวิตใน พ.ศ. 2555 หนึ่งราย โดยก่อนหน้านี้ตั้งแต่ พ.ศ. 2548 ถึง พ.ศ. 2553 พบผู้ป่วย 10 ราย เสียชีวิตอีก 8 รายในช่วงเวลาดังกล่าว

ประเทศญี่ปุ่น

พบไวรัสไข้หวัดนก ในซาก " " มีผู้พบอินทรีตัวดังกล่าวมีอาการป่วย ที่หมู่บ้านซาการะ ในจังหวัดคุมาโมโตะ ทางภาคใต้ของญี่ปุ่น เมื่อ 4 มกราคม พ.ศ. 2550

การตรวจวินิจฉัยโรค

ไข้หวัดนกในระยะแรกต้องใช้เวลาในการตรวจสอบนาน 3–4 วันโดยวิธีมาตรฐานสำหรับการตรวจวินิจฉัยโรคไข้หวัดนกสายพันธุ์ เอช 5 เอ็น 1 คือวิธีการเพาะแยกเชื้อไวรัสในไข่ไก่ฟักหรือเซลล์เพาะเลี้ยง เมื่อ พ.ศ. 2551 ทีมวิจัยคณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พัฒนาชุดตรวจสอบไข้หวัดนก เอช 5 เอ็น 1 ครอบคลุมถึงไข้หวัดใหญ่ที่ใช้ต้นทุนการตรวจต่ำและรู้ผลภายใน 1 วันได้สำเร็จ นอกจากนี้ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ ยังได้ให้การสนับสนุนทุนวิจัยแก่นักวิจัยชาวไทยเพื่อพัฒนาชุดตรวจวินัจฉัยไข้หวัดนกโดยใช้หลักการไบโอเซ็นเซอร์ ซึ่งเป็นชุดตรวจวินิจฉัยไข้หวัดนกที่มีความจำเพาะสูงกับไวรัสกลุ่ม H5 มีความไวสูงกว่าวิธีปัจจุบัน (IC) 100 เท่า ทราบผลภายใน 15 นาที และสามารถเก็บตัวอย่างได้นาน 1 เดือน ก่อนนำมาอ่านผลด้วยเครื่องตรวจวัดอีกด้วย

วัคซีนป้องกัน

สหรัฐอเมริกาผลิตวัคซีนไข้หวัดนกตัวแรก โดยสร้างจากสายพันธุ์ที่ติดเชื้อในคน เมื่อ พ.ศ. 2550 ในประเทศจีน พ.ศ. 2551 บริษัทชีวผลิตภัณฑ์เคอซิงปักกิ่ง ผลิตวัคซีนไข้หวัดนกและใช้กับอาสาสมัครกว่า 500 ซึ่งยืนยันว่าวัคซีนมีความปลอดภัยและมีประสิทธิผล

ไข้หวัดนกในคน

โดยปกติ ไข้หวัดนกไม่ติดต่อกับมนุษย์ แต่เมื่อเชื้อไวรัสกลายพันธุ์คนจะติดไวรัส เรียกว่าไข้หวัดนกในคน มักเกิดขึ้นในฤดูหนาวและฤดูใบไม้ผลิ และส่วนใหญ่เป็นคนหนุ่มสาว จากอายุ 18–20 ปี และมีอัตราการตายสูงกว่า 60%

การป้องกันโรค

1. รับประทานอาหารที่ปรุงสุกแล้ว
2. ดูแลสุขภาพร่างกายของตนเองให้แข็งแรงอยู่เสมอ
3. หมั่นล้างมือเป็นประจำเพื่อฆ่าเชื้อโรค และสามารถป้องกันการติดเชื้อได้
4. หากมีไข้สูง และเคยสัมผัสกับสัตว์ปีกที่ป่วยหรือตาย ให้รีบไปพบแพทย์ทันที

ดูเพิ่ม

• ไข้หวัดใหญ่ในสุกร

อ้างอิง

1. "ฮ่องกงพบนกติดเชื้อไข้หวัดนกอีก". ผู้จัดการออนไลน์. 8 มิถุนายน 2007. สืบค้นเมื่อ 26 พฤศจิกายน 2007.
2. "กวางเจาเกิดแพร่ระบาดเชื้อ H5N1 สั่งหยุดส่งสัตว์ปีกเข้าฮ่องกง-มาเก๊า". ผู้จัดการออนไลน์. 18 มีนาคม 2008.
3. . กรมควบคุมโรค. สำนักข่าวไทย. 2 มีนาคม 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 14 กุมภาพันธ์ 2008. สืบค้นเมื่อ 5 มิถุนายน 2007.
4. . แนวหน้า. 31 พฤษภาคม 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 กุมภาพันธ์ 2008. สืบค้นเมื่อ 5 มิถุนายน 2007.
5. . . 22 พฤษภาคม 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 10 กุมภาพันธ์ 2008. สืบค้นเมื่อ 25 สิงหาคม 2007.
6. (PDF). สำนักงานจังหวัดเพชรบุรี. 31 ธันวาคม 2010. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 27 พฤศจิกายน 2020. สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2012.
7. "คุมเข้มไข้หวัดนกชายแดนไทย-กัมพูชา หลังพบมีเด็กตายเพราะไข้หวัดนก". ไทยพีบีเอส. 3 กุมภาพันธ์ 2012.
8. (PDF). สำนักงานจังหวัดเพชรบุรี. 31 ธันวาคม 2010. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 27 พฤศจิกายน 2020. สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2012.
9. . กรุงเทพธุรกิจ. 19 มีนาคม 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 พฤษภาคม 2007. สืบค้นเมื่อ 28 มิถุนายน 2007.
10. . กรุงเทพธุรกิจ. 1 เมษายน 2008. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 4 กุมภาพันธ์ 2009. สืบค้นเมื่อ 3 เมษายน 2008.
11. . thaihealth. 27 ธันวาคม 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 กันยายน 2008. สืบค้นเมื่อ 12 เมษายน 2008.
12. "บริษัทชีวผลิตภัณฑ์เคอซิงปักกิ่ง ผลิตวัคซีนไข้หวัดนก". China Radio International. 3 เมษายน 2008.
13. "เชื้อไวรัสกลายพันธุ์คนจะติดไวรัส". China Radio International. 14 มกราคม 2009.

แหล่งข้อมูลอื่น

• , กรมควบคุมโรค, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 กรกฎาคม 2004
• Avian Influenza Fact Sheet, องค์การอนามัยโลก
• Avian Influenza (Bird Flu), Centers for Disease Control and Prevention
• ผลงานวิจัย สวทช. สู่เชิงพาณิชย์ ปี 2549–2556 (PDF), ปทุมธานี: สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ, กรกฎาคม 2013, ISBN