เจ าจอมมารดาหม อมราชวงศ ย อย ราชสก ลเด ม อ ศรางก ร เก ด 14 ม ถ นายน พ ศ 2398 อส ญกรรม 19 เมษายน พ ศ 2439 เป นพระสนมในพระ

เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อย (ราชสกุลเดิม: อิศรางกูร; เกิด: 14 มิถุนายน พ.ศ. 2398 — อสัญกรรม: 19 เมษายน พ.ศ. 2439) เป็นพระสนมในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นเจ้าจอมมารดาของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรพินทุ์เพ็ญภาค

เจ้าจอมมารดา หม่อมราชวงศ์ ย้อย ในรัชกาลที่ 5
เกิด	หม่อมราชวงศ์ย้อย อิศรางกูร 14 มิถุนายน พ.ศ. 2398
เสียชีวิต	19 เมษายน พ.ศ. 2439 (40 ปี)
คู่สมรส	พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
บุตร	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรพินทุ์เพ็ญภาค
บิดามารดา	หม่อมเจ้าโสภณ อิศรางกูร หม่อมอิ่ม อิศรางกูร ณ อยุธยา

เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อย เป็นพระธิดาในหม่อมเจ้าโสภณ อิศรางกูร กับหม่อมอิ่ม อิศรางกูร ณ อยุธยาบิดาเป็นพระโอรสในสมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอิศรานุรักษ์ ต้นราชสกุลอิศรางกูร เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อยมีน้องสาวคนหนึ่งถวายตัวเป็นเจ้าจอมในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเช่นกัน คือ

เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อย ได้สนองพระเดชพระคุณรับราชการเป็นพระสนม ประสูติกาลพระราชธิดาเพียงพระองค์เดียวคือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรพินทุ์เพ็ญภาค เมื่อพระราชธิดาทรงพระเจริญขึ้น ท่านจึงได้ประดิษฐ์ที่ปั้นจากดินเหนียวเพื่อให้พระองค์เจ้าอรพินทุ์เพ็ญภาคทรงเล่น จนเป็นที่โปรดปรานของเด็ก ๆ ในวัง แต่เดิมเจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อยได้ปั้นแจกแก่เด็กคนอื่นบ้าง แต่ภายหลังได้พัฒนาจนมีรูปแบบที่หลากหลาย ก่อนนำออกจำหน่ายตุ๊กตาชาววังในตำหนักนั่นเอง

เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อย ถึงแก่อสัญกรรมหลังป่วยด้วยอหิวาตกโรค เมื่อวันที่ 19 เมษายน พ.ศ. 2439 สิริอายุ 41 ปี โดยมีอนุสาวรีย์อยู่ที่สุสานหลวง วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร

พงศาวลี

พงศาวลีของเจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อย ในรัชกาลที่ 5

16. เศรษฐีชาวจีนฮกเกี้ยนแซ่ตัน

8. เงิน แซ่ตัน

17. น้องสาวของท่านผู้หญิงน้อย
ภรรยาของเจ้าพระยาชำนาญบริรักษ์ (อู่)

4. สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอิศรานุรักษ์

18. สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก

9. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์

19. พระอัครชายา (หยก)

2. หม่อมเจ้าโสภณ อิศรางกูร

1. เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อย ในรัชกาลที่ 5

3. หม่อมอิ่ม อิศรางกูร ณ อยุธยา

อ้างอิง

ข่าวพระราชทานเพลิงศพ
เจฟฟี่ ไฟน์สโตน. จุฬาลงกรณ์ราชสันตติวงศ์ พระบรมราชวงศ์แห่งประเทศไทย. กรุงเทพฯ:พิษณุโลกการพิมพ์. 2532
ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย. หอมติดกระดาน. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ:มติชน. 2553, หน้า 30
"ข่าวตาย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 13 (6): 80. 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2439. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))

สาระ มีผลกิจ. ราชสำนักฝ่ายในสมัยรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : มิวเซียมเพรส, 2551. 296 หน้า. ISBN ข้อผิดพลาดพารามิเตอร์ใน {{}}: checksum

ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์ฐานบุ๊คส์, ครั้งที่ 5 พ.ศ. 2554. 368 หน้า. ISBN

[1] ข่าวพระราชทานเพลิงศพ

[2] เจฟฟี่ ไฟน์สโตน. จุฬาลงกรณ์ราชสันตติวงศ์ พระบรมราชวงศ์แห่งประเทศไทย. กรุงเทพฯ:พิษณุโลกการพิมพ์. 2532

[3] ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย. หอมติดกระดาน. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ:มติชน. 2553, หน้า 30

[4] "ข่าวตาย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 13 (6): 80. 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2439. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))