เครื่องหมายตั้งบันไดเสียง

เครื่องหมายกุญแจเสียง หรือ เครื่องหมายตั้งบันไดเสียง หรือเรียกอย่างสั้นว่า คีย์ (อังกฤษ: key signature) คือกลุ่มของชาร์ปหรือแฟลต (หรือเนเชอรัลในบางกรณี) ที่กำกับบนบรรทัดห้าเส้น เป็นตัวบ่งบอกให้เล่นตัวโน้ตสูงขึ้นหรือต่ำลง (semitone) ตามตำแหน่งที่กำหนดหากไม่มีเครื่องหมายอื่นอยู่ก่อน แทนที่จะเป็นเสียงตัวโน้ตปกติ การกำหนดบันไดเสียงเช่นนี้จะมีผลทั้งบรรทัดจนกว่าจะมีการเปลี่ยนคีย์ใหม่ เครื่องหมายกุญแจเสียงมักพบได้ทั่วไปถัดจากกุญแจประจำหลักในตำแหน่งเริ่มบรรทัดใหม่ หรือปรากฏที่ส่วนอื่นบนบรรทัดเช่นหลังจาก (double bar) เป็นต้น

เครื่องหมายกุญแจเสียงชุดหนึ่ง

ตัวอย่างการใช้งาน

ตัวอย่างต่อไปนี้เป็นบันไดเสียงของ B major

และบันไดเสียงนี้สามารถใช้เครื่องหมายกุญแจเสียงกำกับได้ดังนี้

จุดประสงค์ของการใช้เครื่องหมายกุญแจเสียงก็เพื่อลดจำนวนเครื่องหมายกำกับเสียงที่แทรกอยู่ในบรรทัดห้าเส้น ทำให้อ่านง่ายขึ้น โดยหลักการเบื้องต้น เครื่องหมายกุญแจเสียงสามารถกำกับที่ตำแหน่งสูงต่ำใดๆ ก็ได้บนบรรทัดห้าเส้น เขียนรวมกันที่ต้นบรรทัด แล้วถอดเครื่องหมายที่ตัวโน้ตออก หรือปรับด้วยเครื่องหมายกำกับเสียงอื่นให้ตรงตามความเป็นจริง

การใช้เครื่องหมายกุญแจเสียงจะทำให้เกิดผลต่อตัวโน้ตที่ต่อจากนั้นหลายห้อง หรือทั้งบรรทัด หรือแม้แต่ทั้งเพลง เว้นแต่จะถูกยกเลิกโดยเครื่องหมายกุญแจเสียงกลุ่มอื่น ตัวอย่างเช่น จากเครื่องหมายกุญแจเสียง B major ข้างต้น โน้ตเสียง A (เสียง ลา) ที่อยู่หลังจากเครื่องหมายกุญแจเสียงในทุกอ็อกเทฟ (octave) จะต้องเล่นเป็นเสียง A♯ ทั้งหมด หากไม่มีเครื่องหมายกำกับเสียงตัวอื่นมาปรับเปลี่ยนโน้ตตัวนั้น

ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างการยกเลิกบันไดเสียงที่กำหนดไว้ก่อนหน้าในบรรทัดเดียวกัน จาก C minor ไปเป็น E major เครื่องหมายนี้ ♮ เรียกว่าเนเชอรัล (natural) ใช้สำหรับแปลงเสียงให้กลับมาเป็นปกติ

ตารางเครื่องหมายกุญแจเสียง

เครื่องหมายกุญแจเสียงที่นิยมใช้มักจะมีรูปแบบตายตัว โดยจะมีชาร์ปทั้งชุดหรือแฟลตทั้งชุด หรือไม่มีอยู่เลย ซึ่งจะสัมพันธ์กันตามบันไดเสียงเมเจอร์และบันไดเสียงไมเนอร์ ดังนี้

เครื่องหมายกุญแจเสียง	บันไดเสียงเมเจอร์	บันไดเสียงไมเนอร์	เครื่องหมายกุญแจเสียง	บันไดเสียงเมเจอร์	บันไดเสียงไมเนอร์
ไม่มีแฟลตหรือชาร์ป
แฟลต 1 ตัว			ชาร์ป 1 ตัว
แฟลต 2 ตัว			ชาร์ป 2 ตัว
แฟลต 3 ตัว			ชาร์ป 3 ตัว
แฟลต 4 ตัว			ชาร์ป 4 ตัว
แฟลต 5 ตัว			ชาร์ป 5 ตัว
แฟลต 6 ตัว			ชาร์ป 6 ตัว
แฟลต 7 ตัว			ชาร์ป 7 ตัว

อ้างอิง

• นพพร ด่านสกุล. ปฐมบททฤษฎีดนตรี. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร์, 2543. หน้า 103-105, 111-117. ISBN