อูหฺวาน (จีนตัวย่อ: 乌桓; จีนตัวเต็ม: 烏桓; พินอิน: Wūhuán, < ภาษาจีนฮั่นตะวันออก: *ʔɑ-ɣuɑn, < ภาษาจีนเก่า (ราว 78 ก่อนคริตตกาล): *ʔâ-wân < *Awar) หรือ ออหวน เป็นชนร่อนเร่ในตระกูลโพรโต-มองโกล ที่อาศัยอยู่ทางตอนเหนือของประเทศจีน ในอาณาบริเวณที่ปัจจุบันคือมณฑลเหอเป่ย์ เหลียวหนิง ชานซี เทศบาลนครปักกิ่ง และเขตปกครองตนเองมองโกเลียใน
ประวัติ
หลังจากที่ชนเผ่าตงหูถูกปราบโดยชนเผ่าซฺยงหนูเมื่อราว 209 ปีก่อนคริสตกาล ชนเผ่าตงหูได้ถูกแบ่งออกเป็นสองกลุ่ม ตงหูทางเหนือกลายเป็นชนเผ่าเซียนเปย์ ในขณะที่ตงหูทางใต้ที่อาศัยอยู่รอบ ๆ มณฑลเหลียวหนิงในปัจจุบันกลายเป็นชนเผ่าอูหฺวาน ใน (โฮฺ่วฮันชู) ระบุว่า "ภาษาและวัฒนธรรมของเซียนเปย์เหมือนกับอูหฺวาน" ชนเผ่าอูหฺวานเป็นส่วนหนึ่งในจักรวรรดิของชนเผ่าซฺยงหนูจนถึงเมื่อ 121 ปีก่อนคริสตกาล ในพงศาวดารราชวงศ์ฮั่นยุคหลัง (เล่มที่ 120) ระบุว่า "ตั้งแต่ครั้งที่มั่วตู๋ฉานยฺหวี (冒頓單于) ตีแตก อูหฺวานก็อ่อนแอลง ถูกกดขี่โดยเพื่อซฺยงหนูมาโดยตลอด และถูกบังคับให้ส่งบรรณาการเป็นประจำทุกปีด้วยหนังวัว หนังม้า และหนังแกะ ถ้าผู้ใดไม่ส่งบรรณาการ ภรรยาและลูกจะถูกพรากไป”
เมื่อ 121 ปีก่อนคริสตกาล ฮั่ว ชฺวี่ปิ้ง ขุนพลของราชวงศ์ฮั่นเอาชนะชนเผ่าซฺยงหนูทางตะวันออก จากนั้นจึงจัดตั้งเมือง (郡 จฺวิ้น) ของชนเผ่าอูหฺวาน 5 เมิอง ได้แก่ ช่างกู่ (上谷) ยฺหวีหยาง (漁陽) โยฺ่วเป่ย์ผิง (右北平), เหลียวซี (遼西) และเหลียวตง (遼東) บริเวณชายแดนทางตอนเหนือของจีนเพื่อใช้ให้ชนเผ่าอูหฺวานเฝ้าระวังชนเผ่าซฺยงหนู หัวหน้าชนเผ่าอูหฺวันต้องส่งบรรณาการไปฉางอานนครหลวงของราชวงศ์ฮั่นทุกปี และได้รับบำเหน็จรางวัลตอบแทน
เมื่อ 78 ปีก่อนคริสตกาล ชนเผ่าอูหฺวานปล้นสุสานของฉานยฺหวี (單于; ตำแหน่งผู้นำชนเผ่าซฺยงหนู) ของชนเผ่าซฺยงหนู ชาวซฺยงหนูที่เดือดดาลนำกองกำลังม้าไปทางตะวันออกและตีชนเผ่าอูหฺวานแตพก่าน ราชสำนักฮั่นส่งฟ่าน หมินโหยฺ่วพร้อมด้วยทหาร 20,000 นายไปช่วยเหลือชนเผ่าอูหฺวาน แต่มาถึงช้าเกินไปและชนเผ่าซฺยงหนูถอยไปไกลแล้ว ฟ่าน หมินโหยฺ่วจึงโจมตีชนเผ่าอูหฺวานแทนจนแตกพ่ายและตัดศีรษะผู้นำของชนเผ่าอูหฺวานสามคน
เมื่อ 71 ปีก่อนคริสตกาล ชนเผ่าอูหฺวานร่วมกับราชสำนักฮั่น ชนเผ่าติงหลิง (丁零) และชนเผ่าอูซุน (烏孫) ตีชาวซฺยงหนูแตกพ่าย
ในปี ค.ศ. 7 ราชสำนักฮั่นโน้มน้าวให้ชนเผ่าอูหฺวานหยุดส่งบรรณาการแก่ชนเผ่าซฺยงหนู ชนเผ่าซฺหยงจึงโจมตีชนเผ่าอูหฺวานจนแตกพ่าย
ในปี ค.ศ. 49 เห่าตั้น (郝旦) ผู้อาวุโสของชนเผ่าอูหฺวานแห่งเมืองเหลียวซี เดินทางไปมาที่ราชสำนักฮั่นพร้อมด้วยผู้นำชนเผ่าอีก 922 คน และ "ส่งบรรณาการ" แก่จักรพรรดิฮั่นกวังอู่ด้วยข้าทาส วัว ม้า เกาทัณฑ์ เสือ เสือดาวและหนังเตียว (貂)
ในปี ค.ศ. 58 เพียนเหอ (偏何) ผู้นำชนเผ่าเซียนเปย์โจมตีและสังหารซินจื้อเปิน (歆志賁) ผู้นำชนเผ่าอูหฺวานที่ก่อความวุ่นวายในเมืองยฺหวีหยาง
ในปี ค.ศ. 109 ชนเผ่าอูหฺวานร่วมกับชนเผ่าเซียนเปย์ในการโจมตีเมืองอู่ยฺเหวียน (五原) และเอาชนะกองกำลังท้องถิ่นของราชวงศ์ฮั่น
ในปี ค.ศ. 168 ชนเผ่าอูหฺวานก่อตั้งกลุ่มย่อยที่เป็นอิสระต่อกันหลายกลุ่มภายใต้ผู้นำของตนเอง กลุ่มที่ใหญ่ที่สุดนำโดย (難樓) ในเมืองช่างกู่, (丘力居) ในเมืองเหลียวซี, (穌僕延) ในเมืองเหลียวตง และ (烏延) ในเมืองโยฺ่วเป่ย์ผิง
ในปี ค.ศ. 187 ชิวลีจฺวีเข้าร่วมการกบฏของเตียวซุ่น (張純 จาง ฉุน) หลังจากเตียวซุ่นก่อกบฏไม่สำเร็จถูกตีแตกพ่ายในปี ค.ศ. 188 ชิวลี่จฺวีเข้าโจมตีกองซุนจ้านแต่พ่ายแพ้ ชิวลี่จฺวียอมจำนนต่อเล่าหงีในปี ค.ศ. 190 และเสียชีวิตในปี ค.ศ. 193โหลฺวปาน (樓班) บุตรชายของชิวลี่จฺวียังอายุน้อยไปเกินไปที่จะสืบทอดตำแหน่งผู้นำชนเผ่าอูหฺวาน ดังนั้นเป๊กตุ้น (蹋頓 ท่าตุ้น) ลูกพี่ลูกน้องของโหลฺวปานจึงรับตำแหน่งแทน
ในปี ค.ศ. 195 เป๊กตุ้น, หนานโหลฺว และซูผูเหยียนสนับสนุนอ้วนเสี้ยวในการรบกับกองซุนจ้าน
ในปี ค.ศ. 207 เป๊กตุ้นพ่ายแพ้ต่อโจโฉในยุทธการที่เป๊กลงสาน (白狼山 ไป๋หลางชาน) และเสียชีวิตในที่รบ หลังจากพ่ายแพ้ ชาวอูหฺวานหลายคนยอมจำนนต่อโจโฉและเป็นส่วนหนึ่งของกองกำลังทหารม้าของโจโฉ โหลฺวปานและซูผูเหยียนหนีไปพึ่งกองซุนของ แต่กองซุนของจับทั้งสองสังหารเสีย
โจโฉแบ่งชนเผ่าอูหฺวานออกเป็นสามกลุ่มที่ตั้งอยู่ในเมืองไตกุ๋น (代郡 ไต้จฺวิ้่น) ผู้นำชนเผ่าอูหฺวานอย่างเหนิงเฉินตี่ (能臣抵) และผู่ฟู่หลู (普富盧) ยังก่อปัญหาอยู่เนือง ๆ จนกระทั่งปี ค.ศ. 218 เมื่อโจเจียงปราบปรามกองกำลังชนเผ่าอูหฺวานที่เหลืออยู่จนราบคาบ เดนของชนเผ่าอูหฺวานกลายเป็นที่รู้จักในชื่อคู่มั่วซี (庫莫奚) ซึ่งภายหลังถูกกลืนเข้าเป็นส่วนหนึ่งของชาวคีตันไปในที่สุดในศตวรรษที่ 10
ยุทธการ
ผู้นำ
- เห่าตั้น 郝旦 (ค.ศ. 49)
- ซินจื้อเปิน 歆志賁 (ค.ศ. 58)
- 丘力居 (ค.ศ. 187)
- หนานโหลฺว 難樓 (ค.ศ. 207)
- 穌僕延 (ค.ศ. 207)
- โหลฺวปาน 樓班 (ค.ศ. 207)
- เป๊กตุ้น (ท่าตุ้น) 蹋頓 (เสียชีวิต ค.ศ. 207)
- เหนิงเฉินตี 能臣抵 (ค.ศ. 207-218)
- ผู่ฟู่หลู 普富盧 (ค.ศ. 207-218)
ดูเพิ่ม
อ้างอิง
- Schuessler, Axel (2014) "Phonological Notes on Hàn Period Transcriptions of Foreign Names and Words" in Studies in Chinese and Sino-Tibetan Linguistics: Dialect, Phonology, Transcription and Text. Series: Language and Linguistics Monograph. Issue 53. p. 257 of 249-292
- ("ขณะนั้นพระเจ้าเหี้ยนเต้มาอยู่เมืองฮูโต๋ได้ยี่สิบสามปี พอออหวนอยู่เมืองไตกุ๋นคิดการขบถ โจโฉจึงให้โจเจียงผู้บุตรยกทหารห้าหมื่นไปรบเมืองไตกุ๋น") "สามก๊ก ตอนที่ ๕๘". วัชรญาณ. สืบค้นเมื่อ June 12, 2023.
- (2011). "Heterarchy and hierarchy among the ancient Mongolian nomads". Social Evolution & History: 188.
- West 2009.
- Barfield 1989, p. 59.
- Whiting 2002, p. 172.
- Whiting 2002, p. 183.
- Crespigny 2007, p. 899.
- de Crespigny 2007, p. 782.
- de Crespigny 2010, p. 229.
- de Crespigny 2007, p. 710.
- de Crespigny 2007, p. 613.
- de Crespigny 2007, p. 780.
- de Crespigny 2007, p. 677.
- Barfield 1989, p. 96.
บรรณานุกรม
- Barfield, Thomas (1989), The Perilous Frontier: Nomadic Empires and China, Basil Blackwell
- de Crespigny, Rafe (2007), A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms, Brill
- de Crespigny, Rafe (2010), Imperial Warlord, Brill
- West, Barbara A. (2009), Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania, Facts on File
- Whiting, Marvin C. (2002), Imperial Chinese Military History, Writers Club Press
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
xuh wan cintwyx 乌桓 cintwetm 烏桓 phinxin Wuhuan lt phasacinhntawnxxk ʔɑ ɣuɑn lt phasacineka raw 78 kxnkhrittkal ʔa wan lt Awar hrux xxhwn epnchnrxnerintrakulophrot mxngokl thixasyxyuthangtxnehnuxkhxngpraethscin inxanabriewnthipccubnkhuxmnthlehxepy ehliywhning chansi ethsbalnkhrpkking aelaekhtpkkhrxngtnexngmxngokeliyintaaehnngthinkhxngchawxuh wanemux 87 pikxnkhristkalcitrkrrmfaphnngaesdngphaphmaaelarthrbcakhlumfngsphkhxngkhunnangaelaaemthphchawxuh wancaksmyrachwngshntawnxxkinekhtpkkhrxngtnexngmxngokeliyinprawtihlngcakthichnephatnghuthukprabodychnephas ynghnuemuxraw 209 pikxnkhristkal chnephatnghuidthukaebngxxkepnsxngklum tnghuthangehnuxklayepnchnephaesiynepy inkhnathitnghuthangitthixasyxyurxb mnthlehliywhninginpccubnklayepnchnephaxuh wan in oh whnchu rabuwa phasaaelawthnthrrmkhxngesiynepyehmuxnkbxuh wan chnephaxuh wanepnswnhnunginckrwrrdikhxngchnephas ynghnucnthungemux 121 pikxnkhristkal inphngsawdarrachwngshnyukhhlng elmthi 120 rabuwa tngaetkhrngthimwtuchany hwi 冒頓單于 tiaetk xuh wankxxnaexlng thukkdkhiodyephuxs ynghnumaodytlxd aelathukbngkhbihsngbrrnakarepnpracathukpidwyhnngww hnngma aelahnngaeka thaphuidimsngbrrnakar phrryaaelalukcathukphrakip emux 121 pikxnkhristkal hw ch wiping khunphlkhxngrachwngshnexachnachnephas ynghnuthangtawnxxk caknncungcdtngemuxng 郡 c win khxngchnephaxuh wan 5 emixng idaek changku 上谷 y hwihyang 漁陽 oy wepyphing 右北平 ehliywsi 遼西 aelaehliywtng 遼東 briewnchayaednthangtxnehnuxkhxngcinephuxichihchnephaxuh wanefarawngchnephas ynghnu hwhnachnephaxuh wntxngsngbrrnakaripchangxannkhrhlwngkhxngrachwngshnthukpi aelaidrbbaehncrangwltxbaethn emux 78 pikxnkhristkal chnephaxuh wanplnsusankhxngchany hwi 單于 taaehnngphunachnephas ynghnu khxngchnephas ynghnu chaws ynghnuthieduxddalnakxngkalngmaipthangtawnxxkaelatichnephaxuh wanaetphkan rachsankhnsngfan hminohy wphrxmdwythhar 20 000 nayipchwyehluxchnephaxuh wan aetmathungchaekinipaelachnephas ynghnuthxyipiklaelw fan hminohy wcungocmtichnephaxuh wanaethncnaetkphayaelatdsirsaphunakhxngchnephaxuh wansamkhn emux 71 pikxnkhristkal chnephaxuh wanrwmkbrachsankhn chnephatinghling 丁零 aelachnephaxusun 烏孫 tichaws ynghnuaetkphay inpi kh s 7 rachsankhnonmnawihchnephaxuh wanhyudsngbrrnakaraekchnephas ynghnu chnephas hyngcungocmtichnephaxuh wancnaetkphay inpi kh s 49 ehatn 郝旦 phuxawuoskhxngchnephaxuh wanaehngemuxngehliywsi edinthangipmathirachsankhnphrxmdwyphunachnephaxik 922 khn aela sngbrrnakar aekckrphrrdihnkwngxudwykhathas ww ma ekathnth esux esuxdawaelahnngetiyw 貂 inpi kh s 58 ephiynehx 偏何 phunachnephaesiynepyocmtiaelasngharsincuxepin 歆志賁 phunachnephaxuh wanthikxkhwamwunwayinemuxngy hwihyang inpi kh s 109 chnephaxuh wanrwmkbchnephaesiynepyinkarocmtiemuxngxuy ehwiyn 五原 aelaexachnakxngkalngthxngthinkhxngrachwngshn inpi kh s 168 chnephaxuh wankxtngklumyxythiepnxisratxknhlayklumphayitphunakhxngtnexng klumthiihythisudnaody 難樓 inemuxngchangku 丘力居 inemuxngehliywsi 穌僕延 inemuxngehliywtng aela 烏延 inemuxngoy wepyphing inpi kh s 187 chiwlic wiekharwmkarkbtkhxngetiywsun 張純 cang chun hlngcaketiywsunkxkbtimsaercthuktiaetkphayinpi kh s 188 chiwlic wiekhaocmtikxngsuncanaetphayaeph chiwlic wiyxmcanntxelahngiinpi kh s 190 aelaesiychiwitinpi kh s 193ohl wpan 樓班 butrchaykhxngchiwlic wiyngxayunxyipekinipthicasubthxdtaaehnngphunachnephaxuh wan dngnnepktun 蹋頓 thatun lukphiluknxngkhxngohl wpancungrbtaaehnngaethn inpi kh s 195 epktun hnanohl w aelasuphuehyiynsnbsnunxwnesiywinkarrbkbkxngsuncan inpi kh s 207 epktunphayaephtxocochinyuththkarthiepklngsan 白狼山 iphlangchan aelaesiychiwitinthirb hlngcakphayaeph chawxuh wanhlaykhnyxmcanntxocochaelaepnswnhnungkhxngkxngkalngthharmakhxngococh ohl wpanaelasuphuehyiynhniipphungkxngsunkhxng aetkxngsunkhxngcbthngsxngsngharesiy ocochaebngchnephaxuh wanxxkepnsamklumthitngxyuinemuxngitkun 代郡 itc win phunachnephaxuh wanxyangehningechinti 能臣抵 aelaphufuhlu 普富盧 yngkxpyhaxyuenuxng cnkrathngpi kh s 218 emuxoceciyngprabpramkxngkalngchnephaxuh wanthiehluxxyucnrabkhab ednkhxngchnephaxuh wanklayepnthiruckinchuxkhumwsi 庫莫奚 sungphayhlngthukklunekhaepnswnhnungkhxngchawkhitnipinthisudinstwrrsthi 10yuththkaryuththkarthiepklngsan yuththkarthilaphiphunaehatn 郝旦 kh s 49 sincuxepin 歆志賁 kh s 58 丘力居 kh s 187 hnanohl w 難樓 kh s 207 穌僕延 kh s 207 ohl wpan 樓班 kh s 207 epktun thatun 蹋頓 esiychiwit kh s 207 ehningechinti 能臣抵 kh s 207 218 phufuhlu 普富盧 kh s 207 218 duephimchawkhitnxangxingSchuessler Axel 2014 Phonological Notes on Han Period Transcriptions of Foreign Names and Words in Studies in Chinese and Sino Tibetan Linguistics Dialect Phonology Transcription and Text Series Language and Linguistics Monograph Issue 53 p 257 of 249 292 khnannphraecaehiynetmaxyuemuxnghuotidyisibsampi phxxxhwnxyuemuxngitkunkhidkarkhbth ocochcungihoceciyngphubutrykthharhahmuniprbemuxngitkun samkk txnthi 58 wchryan subkhnemux June 12 2023 2011 Heterarchy and hierarchy among the ancient Mongolian nomads Social Evolution amp History 188 West 2009 Barfield 1989 p 59 Whiting 2002 p 172 Whiting 2002 p 183 Crespigny 2007 p 899 sfn error no target CITEREFCrespigny2007 de Crespigny 2007 p 782 de Crespigny 2010 p 229 de Crespigny 2007 p 710 de Crespigny 2007 p 613 de Crespigny 2007 p 780 de Crespigny 2007 p 677 Barfield 1989 p 96 brrnanukrmBarfield Thomas 1989 The Perilous Frontier Nomadic Empires and China Basil Blackwell de Crespigny Rafe 2007 A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms Brill de Crespigny Rafe 2010 Imperial Warlord Brill West Barbara A 2009 Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania Facts on File Whiting Marvin C 2002 Imperial Chinese Military History Writers Club Press