สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ (อังกฤษ: National Archives of Thailand) เป็นหน่วยงานสังกัดกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม ก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ. 2495 มีพันธกิจอนุรักษ์เอกสารจดหมายเหตุ (Archives) ไว้เป็นมรดกทางศิลปวัฒนธรรม พัฒนางานจดหมายเหตุทุกกระบวนงานให้มีคุณภาพได้มาตรฐาน และเป็นศูนย์ข้อมูลสารสนเทศเอกสารจดหมายเหตุ

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ

หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช
ภาพรวมหน่วยงาน
ก่อตั้ง	18 สิงหาคม พ.ศ. 2495
สำนักงานใหญ่	ถนนสามเสน แขวงวชิรพยาบาล เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร 10300
ต้นสังกัดหน่วยงาน	กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม
เว็บไซต์	nat.go.th

ของที่เก็บรักษา

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติจัดเก็บเอกสารจดหมายเหตุและบันทึกต่าง ๆ ของรัฐบาลและของสาธารณะมากกว่าหนึ่งล้านรายการ อาทิ เอกสารกระดาษ ใบตาล ภาพถ่าย รูปภาพ โปสเตอร์ วิดีโอเทป และการบันทึกเสียงตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 4 ถึงปัจจุบัน

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติมีปริมาณเอกสารในคลังเก็บเอกสาร ดังนี้

เอกสารที่เป็นลายลักษณ์อักษร 10,285 ฟุต เอกสารโสตทัศนจดหมายเหตุ ฟิล์มกระจก จำนวน 31,289 แผ่น ภาพ จำนวน 451,504 ภาพ ฟิล์ม จำนวน 816,118 ภาพ แผนที่ แผนผัง แบบแปลน จำนวน 20,187 แผ่น โปสเตอร์ จำนวน 2,496 แผ่น ปฏิทิน จำนวน 4,472 แผ่น แถบบันทึกเสียง จำนวน 4,467 ม้วน วีดิทัศน์ จำนวน 3,941 ม้วน ไมโครฟิล์ม จำนวน 9,731 ม้วน ซีดี จำนวน 734 แผ่น แถบบันทึกภาพดิจิตอล จำนวน 34 ม้วน

เอกสารเย็บเล่ม สิ่งพิมพ์รัฐบาล หนังสือหายาก จำนวน 44,023 เล่ม เอกสารการประชุม บันทึกความทรงจำ บันทึกเหตุการณ์ จำนวน 1,867 เรื่อง เอกสารข่าว จำนวน 677,443 ข่าว หมายเหตุ: เอกสาร 1 ฟุต เท่ากับ 3 แฟ้มผูก = 75 เรื่อง = 1,500 แผ่น (1 ปึก 50 แผ่น), เอกสารเย็บเล่ม หนังสือ ข่าว x 33 แผ่น, ฟิล์ม 1 ม้วน x 30 เฟรม, เอกสาร 3 กล่อง = 1 ฟุต

หอจดหมายเหตุฯ มีเอกสารที่อ้างอิงถึงต่างประเทศจำนวนไม่มาก โดยนักวิจัยวัฒนธรรมชาวไทย ภูธร ภูมะธน กล่าวว่าเมื่อเขาต้องการค้นหาประวัติศาสตร์สมัยอยุธยา เขาต้องเดินทางไปที่หอจดหมายเหตุของประเทศฝรั่งเศส

ทั้งนี้ หอจดหมายเหตุฯ เป็นสถานที่เก็บรักษา "บันทึกการประชุมของสยามสมาคมในพระบรมราชูปถัมภ์" และ "ฟิล์มกระจกหลวงและภาพต้นฉบับ" ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นความทรงจำแห่งโลก โดยองค์การศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก)

หอจดหมายเหตุส่วนภูมิภาค

• สร้างขึ้นเนื่องในโอกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงครองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี รัฐบาลได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดงานพระราชพิธีกาญจนาภิเษก จึงได้จัดตั้งหอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช เพื่อน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายในโอกาสดังกล่าว

หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ตั้งอยู่บนพื้นที่ราชพัสดุ จำนวน 75 ไร่ ณ ตำบลคลองห้า อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี ออกแบบอาคารโดย อธิบดีกรมศิลปากร อาคารมีลักษณะเป็นแบบสถาปัตยกรรมไทยประยุกต์สมัยรัชกาลที่ 9 และ วิศวกร อดีตอธิบดีกรมศิลปากร และตำแหน่งผู้บริหารในกระทรวงวัฒนธรรมอีกหลายตำแหน่ง เป็นวิศวกรผู้ออกแบบโครงสร้าง

อาคารประกอบด้วยกลุ่มอาคาร 4 ส่วน มีทางเชื่อมและลานอเนกประสงค์ รวมพื้นที่ใช้สอยประมาณ 23,000 ตารางเมตร ประกอบด้วย

• • ส่วนที่ 1 อาคารเก็บเอกสารจดหมายเหตุ เป็นอาคาร 9 ชั้น พื้นที่ 6,000 ตารางเมตร
  • ส่วนที่ 2 อาคารให้บริการค้นคว้า พื้นที่ 4,500 ตารางเมตร
  • ส่วนที่ 3 อาคารจัดแสดงนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเกี่ยวกับพระราชประวัติ พื้นที่ 4,500 ตารางเมตร
  • ส่วนที่ 4 อาคารจัดแสดงนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเกี่ยวกับพระราชกรณียกิจ พื้นที่ 4,500 ตารางเมตร
  • ส่วนที่ 5 ลานเอนกประสงค์ ส่วนจัดกิจกรรม และทางเชื่อมระหว่างอาคารทั้ง 4 ส่วน พื้นที่ 3,500 ตารางเมตร

• หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เชียงใหม่ พื้นที่รับผิดชอบ : เชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง แม่ฮ่องสอน ตาก กำแพงเพชร พิษณุโลก และนครสวรรค์
• หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ตรัง พื้นที่รับผิดชอบ : ตรัง กระบี่ ภูเก็ต พังงา และระนอง
• หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ยะลา พื้นที่รับผิดชอบ : ยะลา นราธิวาส ปัตตานี และสตูล
• หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ สงขลา พื้นที่รับผิดชอบ : สงขลา พัทลุง นครศรีธรรมราช สุราษฎร์ธานี และชุมพร
• หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร พะเยา พื้นที่รับผิดชอบ : พะเยา เชียงราย น่าน แพร่ อุตรดิตถ์ สุโขทัย พิจิตร และเพชรบูรณ์
• หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร อุบลราชธานี พื้นที่รับผิดชอบ : อุบลราชธานี ศรีสะเกษ สุรินทร์ บุรีรัมย์ นครราชสีมา ชัยภูมิ ขอนแก่น เลย หนองบัวลำภู อุดรธานี หนองคาย บึงกาฬ สกลนคร นครพนม มุกดาหาร อำนาจเจริญ ยโสธร ร้อยเอ็ด กาฬสินธุ์ และมหาสารคาม
• หอจดหมายเหตุแห่งชาติ จังหวัดสุพรรณบุรี พื้นที่รับผิดชอบ : สุพรรณบุรี กาญจนบุรี ราชบุรี สมุทรสงคราม เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ์
• หอจดหมายเหตุแห่งชาติ จังหวัดจันทบุรี พื้นที่รับผิดชอบ : จันทบุรี ตราด ระยอง ชลบุรี ฉะเชิงเทรา นครนายก ปราจีนบุรี และสระแก้ว
• หอจดหมายเหตุนายกรัฐมนตรี พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ ทำหน้าที่รวบรวมเก็บรักษาเอกสารและสิ่งของที่เนื่องในภารกิจของพลเอก เปรม ติณสูลานนท์ ประธานองคมนตรีและรัฐบุรุษ
• หอเกียรติยศ ฯพณฯ บรรหาร ศิลปอาชา นายกรัฐมนตรีคนที่ 21 ทำหน้าที่รวบรวมเก็บรักษาเอกสารรวมทั้งการจัดนิทรรศการประวัติผลงานและสิ่งของที่เนื่องในภารกิจของนายบรรหาร ศิลปอาชา อดีตนายกรัฐมนตรี ตั้งอยู่ที่บริเวณศูนย์ราชการจังหวัดสุพรรณบุรี (ดอนย่างแย้)

อ้างอิง

1. "ประวัติหอจดหมายเหตุแห่งชาติ". หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. สืบค้นเมื่อ 2019-03-29.
2. . National Archives of Thailand. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-09-17. สืบค้นเมื่อ 1 September 2015.
3. Svasti, Pichaya (2015-08-31). "Going digital". Bangkok Post. สืบค้นเมื่อ 1 September 2015.