สมเด จพระภ ควด พระศร ส ชาดา มหากระษ ตร บรมบพ ตร พระนามเด ม น กนางอ เป นพระธ ดาในสมเด จพระแก วฟ า น กองค ด วง ประส ต แต น

สมเด็จพระภัควดี พระศรีสุชาดา มหากระษัตรี บรมบพิตร พระนามเดิม นักนางอี เป็นพระธิดาในสมเด็จพระแก้วฟ้า (นักองค์ด้วง) ประสูติแต่นักนางทา ต่อมารับราชการเป็นพระอัครมเหสีในพระนารายน์ราชารามาธิบดี มีพระราชธิดาเพียงพระองค์เดียวคือนักองค์เภา บาทบริจาริกาในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท

สมเด็จพระภัควดี พระศรีสุชาดา
พระอัครมเหสี
คู่อภิเษก	พระนารายน์ราชารามาธิบดี
พระราชบุตร	นักองค์เภา
ราชวงศ์	ตรอซ็อกผแอม
พระบิดา	สมเด็จพระแก้วฟ้า (นักองค์ด้วง)
พระมารดา	นักนางทา
ศาสนา	พุทธ

พระประวัติ

สมเด็จพระภัควดี พระศรีสุชาดา เป็นพระธิดาในสมเด็จพระแก้วฟ้า (นักองค์ด้วง) ประสูติแต่นักนางทา ธิดาพระยากระลาโหม (เมี้ยน) และทรงมีเชื้อสายไทยจากพระอัยยิกาฝ่ายพระชนกชื่อนักนางรอด เป็นหญิงจากกรุงศรีอยุธยา มีพระอนุชาร่วมบิดามารดาชื่อนักองค์ธม และพระเชษฐาต่างมารดาไม่มีพระนามอีกพระองค์ เมื่อจำเริญชันษาขึ้นได้ถวายตัวเข้ารับราชการเป็นฝ่ายใน พระนารายน์ราชารามาธิบดีทรงยกนักนางอีขึ้นเป็นพระอัครมเหสีทรงพระนาม สมเด็จพระภัควดี พระศรีสุชาดา มหากระษัตรี บรมบพิตร เมื่อ พ.ศ. 2311 คู่กับสมเด็จพระภัควดี พระเอกกระษัตรี ซึ่งเป็นอัครมเหสีอีกพระองค์โปรดที่แต่งตั้งไว้ตั้งแต่ พ.ศ. 2308 หลังจากนั้นสมเด็จพระภัควดี พระศรีสุชาดาประสูติการพระราชธิดาพระองค์เดียว มีพระนามว่านักองค์เภา และด้วยความที่พระองค์เป็นพระอัครมเหสี จึงมีฐานะเป็นพระมารดาเลี้ยงหรือสมเด็จพระท้าวของนักองค์เองด้วย

เมื่อกรุงกัมพูชาเกิดจลาจล พระยายมราช (แบน) และพระยากลาโหม (ปก) พาเจ้านายเขมรและเขมรเข้ารีตประมาณ 500 คน เข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภารพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชเมื่อ พ.ศ. 2325 เจ้านายเขมรที่เสด็จลี้ภัยในคราวนั้น ได้แก่ สมเด็จพระภัควดี พระศรีสุชาดา, นักนางแม้น, นักองค์อี, นักองค์เภา และนักองค์เอง แต่นักองค์เม็ญป่วย ถึงแก่พิราลัยเสีย สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทกราบทูลขอนักองค์อีและนักองค์เภาไปเป็นพระสนมเอกในวังหน้าสองพระองค์ ส่วนนักองค์เอง พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงชุบเลี้ยงเป็นพระราชโอรสบุญธรรม เข้าใจว่าสมเด็จพระภัควดีคงประทับอยู่ร่วมกับนักองค์เองในวังเจ้าเขมรหรือในวังหน้าร่วมกับนักองค์เภา ส่วนนักนางแม้นบวชเป็นชีที่วัดหลวงชี (ปัจจุบันคือวัดบวรสถานสุทธาวาส) ในวังหน้า

ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา ระบุว่า สมเด็จพระภัควดี พระศรีสุชาดา และนักองค์เภา เดินทางออกจากสยามเข้ากัมพูชาทางเมืองพระตะบอง แล้วเดินทางออกจากพระตะบองพร้อมกับเจ้าพระยาอภัยธิเบศร์ (แบน) เสด็จไปประทับที่พระตำหนักตำบลโพธิกำโบ (แปลว่า "โพธิปูน") ตั้งแต่ พ.ศ. 2349 และ พ.ศ. 2350 สมเด็จพระอุไทยราชาธิราชรามาธิบดี ตรัสใช้พระองค์แก้ว (ด้วง) และออกญาจักรี (แกบ) นำเครื่องราชบรรณาการไปถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชที่กรุงเทพมหานคร เพื่อขอรับสมเด็จพระปิตุจฉาคือนักองค์อีและนักองค์เภาที่ประทับอยู่กรุงสยามกลับคืนกรุงกัมพูชา เอกสารไทยระบุว่าพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชไม่โปรดพระราชทาน เพราะ "มีพระองค์เจ้าอยู่ จะให้ออกไปมิได้มารดากับบุตรจะพลัดกัน" กล่าวคือมิทรงอนุญาตให้ทั้งนักองค์อีและนักองค์เภากลับกรุงกัมพูชา ขณะที่เอกสารเขมรระบุว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าพระราชทานให้ นักองค์เม็ญ นักองค์เภา และสมเด็จพระภัควดีพระเอกกระษัตรี (น่าจะเป็น สมเด็จพระภัควดี พระศรีสุชาดา) กลับคืนเมืองเขมร เว้นแต่นักองค์อีที่คงให้อยู่กรุงเทพมหานครทั้งมารดาและพระราชบุตร

อ้างอิง

เชิงอรรถ

ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 120
ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 135
ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 134
ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. "พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1 (8. พงศาวดารเขมร ตั้งแต่ครั้งกรุงธนบุรีจนนักองเองเข้ามาอยู่กรุงเทพฯ)". วชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 17 เมษายน 2564. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 160
ไกรฤกษ์ นานา (5 ตุลาคม 2563). "วารสาร "นักล่าอาณานิคม" ตีแผ่สัญญารัชกาลที่ 5 ทำไมสยามสละ "นครวัด" ?". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 16 เมษายน 2564. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
. สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยศิลปากร. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-03-05. สืบค้นเมื่อ 6 พฤษภาคม 2558. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 180
ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. "พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1 (129. สมเด็จพระอุทัยทูลขอนักองอี นักองเภา)". วชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 17 เมษายน 2564. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. "พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 2 (13. เหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับเมืองญวนเมืองเขมร)". วชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 19 เมษายน 2564. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
พระราชวิจารณ์ ใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เรื่องจดหมายความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี (เจ้าครอกวัดโพธิ์) ตั้งแต่ จ.ศ. 1129 ถึง 1182 เป็นเวลา 53 ปี, หน้า 156
ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 181-183

บรรณานุกรม

จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. พระราชวิจารณ์ ใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เรื่องจดหมายความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี (เจ้าครอกวัดโพธิ์) ตั้งแต่ จ.ศ. 1129 ถึง 1182 เป็นเวลา 53 ปี. กรุงเทพฯ : ศรีปัญญา, 2552. 576 หน้า. ISBN
เรืองเดชอนันต์ (ทองดี ธนรัชต์), พันตรี หลวง. ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา. กรุงเทพฯ : ไทยควอลิตี้บุ๊คส์ (2006), 2563. 336 หน้า. ISBN

[รอด-1] ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 120

[อี-2] ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 135

[3] ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 134

[4] ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. "พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1 (8. พงศาวดารเขมร ตั้งแต่ครั้งกรุงธนบุรีจนนักองเองเข้ามาอยู่กรุงเทพฯ)". วชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 17 เมษายน 2564. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[5] ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 160

[6] ไกรฤกษ์ นานา (5 ตุลาคม 2563). "วารสาร "นักล่าอาณานิคม" ตีแผ่สัญญารัชกาลที่ 5 ทำไมสยามสละ "นครวัด" ?". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 16 เมษายน 2564. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[7] . สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยศิลปากร. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-03-05. สืบค้นเมื่อ 6 พฤษภาคม 2558. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[8] ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 180

[9] ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. "พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1 (129. สมเด็จพระอุทัยทูลขอนักองอี นักองเภา)". วชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 17 เมษายน 2564. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[10] ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. "พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 2 (13. เหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับเมืองญวนเมืองเขมร)". วชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 19 เมษายน 2564. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[11] พระราชวิจารณ์ ใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เรื่องจดหมายความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี (เจ้าครอกวัดโพธิ์) ตั้งแต่ จ.ศ. 1129 ถึง 1182 เป็นเวลา 53 ปี, หน้า 156

[ไซ่ง่อน-12] ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 181-183