สนม

บาทบริจาริกา หมายถึง ภรรยาที่เป็นสามัญชนของพระมหากษัตริย์ พระมหาอุปราช และเจ้าฟ้า

ประเทศไทย

ราชสำนักไทยในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระมหากษัตริย์นอกจากมีพระภรรยาเจ้าแล้ว ยังมีบาทบริจาริกาซึ่งแบ่งได้เป็น 4 ชั้นย่อย ได้แก่

1. พระสนม คือเจ้าจอมมารดาหรือเจ้าจอมอยู่งานที่ได้รับพระราชทานหีบหมากทองคำลงยาราชาวดีเป็นเครื่องยศ มี 2 ชั้น คือ
   1. พระสนมเอก ได้รับพระราชทานหีบหมากทองคำลงยาราชาวดี พานทอง และเครื่องทองคำอย่างใหญ่ เป็นเครื่องยศ
   2. พระสนมโท ได้รับพระราชทานหีบหมากทองคำลงยาราชาวดี พานทอง และเครื่องทองคำอย่างน้อย เป็นเครื่องยศ
2. เจ้าจอมอยู่งาน คือนางอยู่งานที่ได้รับพระราชทานหีบหมากทองคำเป็นเครื่องยศ ถ้ามีพระราชโอรสพระราชธิดาเรียกว่าเจ้าจอมมารดา
3. นักสนม คือบาทบริจาริกาซึ่งไม่ใช่เจ้าจอมหรือเจ้าจอมมารดา ได้ถวายการรับใช้ในพระราชมนเทียร จึงเรียกอีกอย่างว่านางอยู่งาน ได้รับพระราชทานหีบหมากเงินกะไหล่ทองเป็นเครื่องยศ

ประเทศฝรั่งเศส

• มาดาม เดอ ปงปาดูร์ พระสนมเอกในพระเจ้าหลุยส์ที่ 15 แห่งฝรั่งเศส

สหราชอาณาจักร

บาทบริจาริกาที่สำคัญในประวัติศาสตร์อังกฤษ เช่น

• แอนน์ บุลิน บาทบริจาริกาในพระเจ้าเฮนรีที่ 8 แห่งอังกฤษ
• บาร์บารา พาล์มเมอร์ บาทบริจาริกาในพระเจ้าชาลส์ที่ 2 แห่งอังกฤษ
• หลุยส์ เดอ เครูอาล บาทบริจาริกาในพระเจ้าชาลส์ที่ 2 แห่งอังกฤษ
• วอลลิส ซิมป์สัน บาทบริจาริกาในสมเด็จพระเจ้าเอดเวิร์ดที่ 8
• คามิลลา แชนด์ บาทบริจาริกา (ปัจจุบันเป็นพระอัครมเหสีและสมเด็จพระราชินี) ในสมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 แห่งสหราชอาณาจักร

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 668
2. พระภรรยาเจ้า และสมเด็จเจ้าฟ้า ในรัชกาลที่ 5, หน้า 3
3. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 812
4. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 335
5. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 613

บรรณานุกรม

• จิรวัฒน์ อุตตมะกุล. พระภรรยาเจ้า และสมเด็จเจ้าฟ้า ในรัชกาลที่ 5. กรุงเทพฯ : มติชน, 2548. 398 หน้า. ISBN  ข้อผิดพลาดพารามิเตอร์ใน {{}}: checksum
• ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. พิมพ์ครั้งที่ ๒, กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556. 1,544 หน้า. ISBN