สงครามอยุธยา–ล้านนา (พ.ศ. 1984–2017)

สงครามอยุธยา–ล้านนา (ศึกสองมหาราช)เป็นความขัดแย้งชายแดนที่เกิดขึ้นระหว่าง พ.ศ. 1984 ถึง พ.ศ. 2017 โดยเริ่มขึ้นเมื่อเมืองในอาณาจักรล้านนาเข้าสวามิภักดิ์ต่ออาณาจักรอยุธยาในรัชสมัยสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 เมื่อปี พ.ศ. 1985 และยังคงมีความขัดแย้งระหว่างอาณาจักรในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถแห่งอาณาจักรอยุธยา และรัชสมัยพระเจ้าติโลกราชแห่งอาณาจักรล้านนา เป็นระยะมาจนถึงปี พ.ศ. 2017 อาณาจักรล้านนาได้รับดินแดนบางส่วนกลับคืนมา แต่ภายในอาณาจักรอ่อนแอลงด้วยการแย่งชิงอำนาจภายใน และความสูญเสียที่เกิดขึ้นระหว่างความขัดแย้ง โดยในปัจจุบัน อาณาจักรอยุธยาอยู่ทางภาคกลางของประเทศไทย ในขณะที่อาณาจักรล้านนาอยู่ทางตอนเหนือของประเทศไทย

สงครามอยุธยา–ล้านนา
แผนที่อาณาจักรล้านนาและอาณาจักรอยุธยาประมาณ พ.ศ. 1950
วันที่ พ.ศ. 1984–2017 สถานที่ ทางตอนเหนือของอาณาจักรอยุธยา และทางตอนใต้ของอาณาจักรล้านนา ผล สภาวะจนมุม
คู่สงคราม
อาณาจักรอยุธยา	อาณาจักรล้านนา
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ
สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ พระอินทราชา †	พระเจ้าติโลกราช หมื่นโลกนคร หมื่นหาญนคร

เหตุการณ์

พระเจ้าติโลกราช
พระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรล้านนา

หลังจากท้าวซ้อยถูกสังหารโดยหมื่นโลกนคร เจ้าเมืองเทิงได้แต่งหนังสือถึงสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 ถือสวามิภักดิ์เพื่อให้ทรงกระทำสงครามกับอาณาจักรล้านนา พระองค์จึงเห็นควรเป็นโอกาสในการตีเมืองเชียงใหม่ ในขณะเดียวกัน การแปรพักตร์ของเจ้าเมืองเทิงทราบถึงพระเจ้าติโลกราชจึงถูกประหารชีวิต ถึงกระนั้น กองทัพอยุธยาเคลื่อนทัพมาทางตอนใต้ของเมืองเชียงใหม่

พระเจ้าติโลกราชทรงแต่งตั้งหมื่นโลกนครเป็นแม่ทัพและมอบหมายให้ยั้งทัพกองทัพอยุธยาขณะกำลังเคลื่อนพล กองทัพล้านนาตั้งทัพตรงข้ามกับค่ายทัพอยุธยา และส่งนายทหารล้านนาแทรกซึมเป็นตะพุ่นเพื่อจารกรรมกองทัพอยุธยา ถึงกระนั้น นายทหารล้านนาได้เริ่มปฏิบัติการณ์ตัดปลอกช้าง และฟันหางช้าง ทำให้เกิดความวุ่นวายภายในค่ายทัพ แล้วจึงส่งกำลังทหารบุกทลายค่ายทัพอยุธยาจนแตกพ่าย ในระหว่างนั้นพระเจ้าติโลกราชจึงให้ยึดเมืองแพร่และเมืองน่าน หลังจากการเริ่มใช้ปืนใหญ่ กองทัพอยุธยาได้เริ่มโจมตีเมืองเชียงใหม่ เมื่อปี พ.ศ. 1985 ซึ่งล้มเหลว และได้เริ่มอีกครั้งในปี พ.ศ. 1994

ในปี พ.ศ. 1991 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถครองราชย์เป็นกษัตริย์แห่งอาณาจักรอยุธยา พระองค์บริหารการทหารที่ก้าวหน้าอย่างมากในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในปี พ.ศ. 1994 พญาสองแควแปรพักตร์จากอยุธยา เข้าร่วมกับล้านนา ความขัดแย้งระหว่างอยุธยาและล้านนาปะทุครั้งที่สอง กองทัพล้านนาโดยหมื่นหาญนครยึดเมืองเชลียง สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถขณะทรงผนวช ได้ส่งภิกษุสมณทูตทูลขอเมืองเชลียงคืนแต่ไม่สำเร็จ กองทัพอยุธยาจึงเคลื่อนทัพ ในปี พ.ศ. 1995 กองทัพอยุธยายึดเมืองเชียงใหม่ได้สำเร็จ แต่ถูกขับไล่โดยการสนับสนุนของอาณาจักรล้านช้าง ในระหว่างนั้น กองทัพอยุธยาได้แทรกซึมเข้าเมืองเชียงใหม่ โดยส่งภิกษุเถระชาวพุกามออกอุบายให้ตัดต้นนิโครธที่แจ่งศรีภูมิ ซึ่งเป็นต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ของเมืองเชียงใหม่ เชื่อว่าเมืองเชียงใหม่เกิดอาเพศ

พระอินทราชา พระราชโอรสของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ชนช้างกับหมื่นด้งนคร ในสงครามอยุธยา-ล้านนา ช่วงปี พ.ศ. 2000 ครั้งนั้นพระอินทราชาต้องกระสุนปืนเข้าที่พระพักตร์ (ภาพจากจิตรกรรมเรื่อง)

ในปี พ.ศ. 2000 ได้มีการปะทะโดยอาศัยช่วงความอ่อนแอของกำลังภายในเมืองเชียงใหม่ ขณะต่อมา กองทัพอยุธยายึดเมืองแพร่ขณะที่ล้านนากำลังตีเมืองเชียงตุง เพื่อการขยายอำนาจอาณาจักรล้านนาทางตอนเหนือของเมืองเชียงใหม่ ในขณะนั้น พระอินทราชาถูกสังหารด้วยปืนของกำลังทหารล้านนาบริเวณดอยขุนตาล ทั้งสองฝ่ายเสียหายหนัก กองทัพทั้งสองสามารถตั้งรับได้เป็นระยะ ในปี พ.ศ. 2004 กองทัพล้านนาพยายามตีหัวเมืองเหนือของอาณาจักรอยุธยา ในปี พ.ศ. 2006 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงให้เมืองสองแควเป็นเมืองหลวงและเสด็จประทับเพื่อควบคุมเจ้าเมืองฝ่ายหัวเมืองเหนือ

ในปี พ.ศ. 2017 กองทัพอยุธยายึดเมืองเชลียง อาณาจักรล้านนายุติความขัดแย้ง เพื่อแก้ไขปัญหาการแย่งชิงอำนาจภายในและความสูญเสียกำลัง ในปีต่อมา อาณาจักรล้านนาจึงขอเจรจาทำสัญญาไมตรีกับอาณาจักรอยุธยาเป็นการสิ้นสุดความขัดแย้งของทั้งสองอาณาจักร

ดูเพิ่ม

• รายพระนามพระมหากษัตริย์ล้านนา
• อาณาจักรสุโขทัย
• ประวัติศาสตร์ไทย

หมายเหตุ

1. คนตัดหญ้าให้ช้าง
2. พระราชโอรสของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ

อ้างอิง

1. Jumsai 1976, p. 54.
2. Jumsai 1976, pp. 58–61.
3. Jumsai 1976, pp. 54–57.
4. Jumsai 1976, pp. 53–54.
5. Dupuy & Dupuy 1977, p. 443.
6. Dupuy & Dupuy 1977, p. 444.

บรรณานุกรม

• ; Dupuy, R. Ernest (1977). The Encyclopedia of Military History. New York, N.Y.: Harper & Row. ISBN .
• Jumsai, Manich (1976). "King Tilokarat (1441–1485)". Popular History of Thailand. Bangkok,Thailand: Claremint.  B002DXA1MO.