สงครามกลางเมืองรวันดา เป็นสงครามกลางเมืองครั้งใหญ่ระหว่างกองทัพรวันดาของฝ่ายรัฐบาลกับ (RPF) ที่เป็นฝ่ายกบฏ สงครามนี้เกิดขึ้นระหว่างวันที่ 1 ตุลาคม ค.ศ. 1990 – 18 กรกฎาคม ค.ศ. 1994 ความขัดแย้งเกิดจากข้อพิพาทอันยาวนานระหว่างชาวฮูตูกับทุตซี โดยระหว่างค.ศ. 1959–1962 เกิดความรุนแรงทางชาติพันธุ์ที่นำไปสู่การล้มล้างราชาธิปไตยทุตซีและสถาปนาสาธารณรัฐที่นำโดยฮูตู ส่งผลให้ชาวทุตซีกว่า 300,000 คนลี้ภัยในประเทศเพื่อนบ้าน กลุ่มผู้ลี้ภัยในประเทศยูกันดาจัดตั้ง RPF ที่มีและพอล คากาเมเป็นผู้นำ กลุ่มนี้กลายเป็นกลุ่มติดอาวุธช่วงปลายคริสต์ทศวรรษ 1980
สงครามกลางเมืองรวันดา | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
ซ้ายไปขวา: พอล คากาเมและ ผู้นำ RPF และผู้นำรัฐบาลรวันดาตามลำดับ | |||||||
| |||||||
คู่สงคราม | |||||||
(RPF) | รวันดา ซาอีร์ (1990) ฝรั่งเศส | ||||||
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ | |||||||
† พอล คากาเม | † | ||||||
กำลัง | |||||||
RPF: 20,000 | กองทัพรวันดา: 35,000 กองทัพฝรั่งเศส: 600 (1990) 400 (1993) 2,500 (1994) | ||||||
ความสูญเสีย | |||||||
7,500 พลรบถูกฆ่า 500,000-800,000 พลเรือนถูกฆ่าในการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์รวันดา 15 เจ้าหน้าที่ ถูกฆ่า |
สงครามอุบัติขึ้นในวันที่ 1 ตุลาคม ค.ศ. 1990 เมื่อ RPF รุกรานตะวันออกเฉียงเหนือของรวันดา ก่อนจะชะงักเมื่อรวิกเยมาถูกสังหารในวันต่อมา กองทัพรวันดาที่ได้รับการสนับสนุนจากฝรั่งเศสได้เปรียบและเอาชนะ RPF ได้ในปลายเดือนตุลาคม คากาเมผู้ซึ่งขณะนั้นอยู่ที่สหรัฐกลับมาบัญชาการ สั่งถอนกำลังไปที่เทือกเขาวีรูงกาเป็นเวลาหลายเดือนก่อนจะเริ่มทำสงครามกองโจร กลางค.ศ. 1992 ทั้งสองฝ่ายไม่สามารถเอาชนะกันได้ ฝ่ายรัฐบาลนำโดยประธานาธิบดีที่เผชิญการประท้วงตกลงเจรจาสันติภาพกับ RPF และพรรคฝ่ายค้านในประเทศ แม้จะถูกขัดขวางจากกลุ่มหัวรุนแรงฮูตูที่ปฏิเสธการเจรจา และการรุกของ RPF ครั้งใหม่ตอนต้นค.ศ. 1993 แต่การเจรจาประสบผลสำเร็จ นำไปสู่การลงนามในในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 1993
หลังลงนามในความตกลง มีการส่ง (UNAMIR) มาที่รวันดาเพื่อรักษาสันติภาพ แต่กลุ่มหัวรุนแรงฮูตูที่มีอำนาจมากขึ้นวางแผนก่อพันธุฆาตชาวทุตซี แผนการเริ่มขึ้นหลังประธานาธิบดีไฮเบียรีมานาถูกลอบสังหารในวันที่ 6 เมษายน ค.ศ. 1994 ระหว่างเดือนเมษายนถึงกรกฎาคม มีชาวทุตซีและฮูตูสายกลาง 500,000–1,000,000 คนถูกฆ่าในการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์รวันดา RPF จึงทำสงครามต่อทันที จนในวันที่ 4 กรกฎาคม RPF สามารถยึดเมืองหลวงคิกาลีไว้ได้ สงครามกลางเมืองรวันดาจบลงในเดือนนั้นหลัง RPF ยึดที่มั่นสุดท้ายของรัฐบาล และผลักดันฝ่ายรัฐบาลและผู้ก่อการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ไปยังประเทศซาอีร์
RPF ที่เป็นฝ่ายกำชัยเข้าปกครองประเทศ โดยมีคากาเมเป็นผู้นำโดยพฤตินัย คากาเมดำรงตำแหน่งรองประธานาธิบดีระหว่างค.ศ. 1994–2000 ก่อนจะเป็นประธานาธิบดีตั้งแต่ค.ศ. 2000 RPF เริ่มโครงการฟื้นฟูโครงสร้างพื้นฐานและเศรษฐกิจ นำตัวผู้ก่อการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์มาดำเนินคดี และส่งเสริมความปรองดองระหว่างฮูตูและทุตซี ในค.ศ. 1996 รัฐบาลรวันดานำโดย RPF เริ่มการรุกค่ายผู้ลี้ภัยในซาอีร์ซึ่งเป็นที่พักพิงของผู้นำรัฐบาลเดิมและผู้ลี้ภัยฮูตูราว 2 ล้านคน นำไปสู่สงครามคองโกครั้งที่หนึ่งที่ทำให้โมบูตู เซเซ เซโก เผด็จการของซาอีร์พ้นจากอำนาจในที่สุด ปัจจุบันคากาเมและ RPF ยังคงเป็นกลุ่มการเมืองนำในรวันดา
อ้างอิง
- IPEP 2000, pp. 49–50.
- Cunningham 2011, p. 137.
- Dallaire 2003, p. 400.
- Sabar 2013.
- Prunier 1999, pp. 53–54.
- Prunier 1999, p. 62.
- Mayersen 2010, p. 21.
- Kinzer 2008, p. 76.
- Prunier 1999, p. 96.
- Kinzer 2008, p. 79.
- Muhanguzi Kampe 2016, pp. 112–113.
- Kinzer 2008, p. 103.
- Prunier 1999, p. 173.
- Prunier 1999, p. 174.
- Guichaoua, André (2015). From War to Genocide: Criminal Politics in Rwanda, 1990–1994 (ภาษาอังกฤษ). University of Wisconsin Press. pp. 62–63. ISBN .
- Dallaire 2003, p. 98.
- Prunier 1999, p. 200.
- Meierhenrich, Jens (2020). "How Many Victims Were There in the Rwandan Genocide? A Statistical Debate". Journal of Genocide Research. 22 (1): 72–82. doi:10.1080/14623528.2019.1709611. S2CID 213046710. The lower bound for Tutsi deaths is 491,000 (McDoom), see page 75 mention
- Reyntjens, Filip (1997). "Estimation du nombre de personnes tuées au Rwanda en 1994". ใน Marysse, Stefaan; Reyntjens, Filip (บ.ก.). L'Afrique des Grands Lacs, Annuaire 1996-1997 (PDF). L'Harmattan.
- Prunier 1999, pp. 298–299.
- Bonner 1994.
- BBC News (II).
- Park 2020.
บรรณานุกรม
- Adelman, Howard; Suhrke, Astri (1999). The Path of a Genocide: The Rwanda Crisis from Uganda to Zaire (illustrated ed.). Oxford: Transaction Publishers. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-08-30. สืบค้นเมื่อ 2018-12-24.
- Appiah, Anthony; Gates, Henry Louis (2010). Encyclopedia of Africa, Volume 1 (illustrated ed.). Oxford: Oxford University Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-03-23. สืบค้นเมื่อ 2018-09-26.
- Associated Press (I) (7 April 1981). "Guerrillas Ambush Troops In Uganda". . Washington, Penn. จากแหล่งเดิมเมื่อ 18 June 2020. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- . "United Nations Assistance Mission for Rwanda (UNAMIR)". War history. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-07-01. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Bamurangirwa, Patricia (2013). Rwanda Yesterday. Leicester: Troubador Publishing Ltd. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-02-22. สืบค้นเมื่อ 2016-09-25.
- BBC News (I) (12 January 2010). "Hutus 'killed Rwanda President Juvenal Habyarimana'". จากแหล่งเดิมเมื่อ 1 June 2013. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- BBC News (II). "Democratic Republic of Congo profile". จากแหล่งเดิมเมื่อ 10 October 2018. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- BBC News (III) (22 April 2000). "Rwanda's Kagame sworn in". จากแหล่งเดิมเมื่อ 1 August 2020. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- BBC News (IV) (10 January 2012). "Rwanda genocide: Kagame 'cleared of Habyarimana crash'". จากแหล่งเดิมเมื่อ 8 November 2018. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- BBC News (V) (17 September 2013). "Rwanda election: RPF wins parliamentary landslide". จากแหล่งเดิมเมื่อ 7 November 2018. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- BBC News (VI) (26 December 2018). "Rwanda genocide: Habyarimana plane shooting probe dropped". จากแหล่งเดิมเมื่อ 17 May 2020. สืบค้นเมื่อ 10 May 2020.
- Biles, Peter (4 October 1990). "Rwanda calls for aid to halt rebels". The Guardian. London. จากแหล่งเดิมเมื่อ 1 October 2018. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Bonner, Raymond (7 September 1994). "Rwanda's Leaders Vow to Build a Multiparty State for Both Hutu and Tutsi". The New York Times. New York. จากแหล่งเดิมเมื่อ 30 March 2014. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Bowcott, Owen (2 April 2014). "Rwanda genocide: the fight to bring the perpetrators to justice". The Guardian. London. จากแหล่งเดิมเมื่อ 20 February 2020. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Brittain, Victoria (5 April 1999). "Rwanda makes its way to regeneration". The Guardian. London. จากแหล่งเดิมเมื่อ 6 May 2016. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Bruguière, Jean-Louis (17 November 2006). (PDF). Paris Court of Serious Claims (ภาษาฝรั่งเศส). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 16 December 2006. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Byman, Daniel; Chalk, Peter; Hoffman, Bruce; Rosenau, William; Brannan, David (2001). Trends in Outside Support for Insurgent Movements. Rand Corporation. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-06-04. สืบค้นเมื่อ 2020-06-03.
- Carney, J.J. (2013). Rwanda Before the Genocide: Catholic Politics and Ethnic Discourse in the Late Colonial Era. Oxford: Oxford University Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-02-22. สืบค้นเมื่อ 2016-09-25.
- Central Intelligence Agency (CIA) (I). "Rwanda". The World Factbook. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Chrétien, Jean-Pierre (2003). The Great Lakes of Africa: Two Thousand Years of History. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-05-08. สืบค้นเมื่อ 2016-09-25.
- Cunningham, David E. (2011). Barriers to Peace in Civil War. Cambridge University Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-08-30. สืบค้นเมื่อ 2018-10-29.
- Dallaire, Roméo (2003). Shake Hands with the Devil: The Failure of Humanity in Rwanda. London: Arrow. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-05-05. สืบค้นเมื่อ 2016-12-15.
- Dash, Leon (2 December 1983). "Many Rwandan Refugees Moving North in Uganda to Escape Attacks". . จากแหล่งเดิมเมื่อ 1 October 2018. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- de Brouwer, Anne-Marie L. M. (2005). Supranational Criminal Prosecution of Sexual Violence: The ICC and the Practice of the ICTY and the ICTR. Antwerp and Oxford: Intersentia. ISBN .
- (1999). Leave None to Tell the Story: Genocide in Rwanda (Report). New York, NY: Human Rights Watch. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-02-18. สืบค้นเมื่อ 2018-12-26.
- Dorsey, Learthen (1994). Historical Dictionary of Rwanda. Metuchen, N.J.: Scarecrow Press. ISBN .
- Emizet, Kisangani N. F. (July 2000). "The Massacre of Refugees in Congo: A Case of UN Peacekeeping Failure and International Law". . 38 (2): 163–202. doi:10.1017/S0022278X0000330X. JSTOR 161648. S2CID 154818651.
- "Juvénal Habyarimana". Encyclopaedia Britannica. จากแหล่งเดิมเมื่อ 19 January 2019. สืบค้นเมื่อ 17 January 2019.
- Fassbender, Bardo (2011). Securing Human Rights?: Achievements and Challenges of the UN Security Council. Oxford: Oxford University Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-04-22. สืบค้นเมื่อ 2018-10-03.
- Gourevitch, Philip (2000). We Wish To Inform You That Tomorrow We Will Be Killed With Our Families (Reprint ed.). London; New York: Picador. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-04-14. สืบค้นเมื่อ 2016-09-25.
- Government of Rwanda (2009). . Official Website of the Government of Rwanda. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 7 March 2012. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Guichaoua, André (2015). From War to Genocide: Criminal Politics in Rwanda, 1990–1994. University of Wisconsin Press. ISBN .
- Henley, Jon (31 October 2007). "Scar tissue". The Guardian. London. จากแหล่งเดิมเมื่อ 1 September 2013. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Human Rights Watch (27 February 1992). Rwanda: Talking peace and waging war, human rights since the October 1990 invasion (PDF). Vol. IV, Issue No. 3.
- ITMB Publishing. Rwanda & Burundi (Map) (4th Revised ed.). Richmond, B.C.: ITMB Publishing. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-12-20. สืบค้นเมื่อ 2016-12-15.
- Jones, Bruce D. (2001). Peacemaking in Rwanda: The Dynamics of Failure. Lynne Rienner Publishers. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-12-24. สืบค้นเมื่อ 2018-10-03.
- King, David C. (2007). Rwanda (Cultures of the World). New York: Benchmark Books. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-06-17. สืบค้นเมื่อ 2016-09-25.
- Kinzer, Stephen (2008). A Thousand Hills: Rwanda's Rebirth and the Man Who Dreamed it (Hardcover ed.). Hoboken, N.J.: John Wiley & Sons. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-06-10. สืบค้นเมื่อ 2016-09-25.
- Kroslak, Daniela (2007). The role of France in the Rwandan genocide. London: Hurst & Co. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-08-30. สืบค้นเมื่อ 2018-09-26.
- Kuperman, Alan J. (2001). The limits of humanitarian intervention: Genocide in Rwanda. Washington: Brookings Institution Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-08-30. สืบค้นเมื่อ 2018-09-26.
- (2017). Memory and Justice in Post-Genocide Rwanda (ภาษาอังกฤษ). Cambridge University Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-08-30. สืบค้นเมื่อ 2020-06-03.
- Lorch, Donatella (25 April 1995). "Mood Grim at Camp in Rwanda". The New York Times. New York. จากแหล่งเดิมเมื่อ 10 August 2012. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Lott, Gaia (July 2018). "On the margins of the Françafrique: Franco-Burundian and Franco-Rwandan bonds from an historical perspective". African Affairs. 117 (468): 347–369. doi:10.1093/afraf/ady013.
- (2002). When Victims Become Killers: Colonialism, Nativism, and the Genocide in Rwanda. Princeton, N.J.: Princeton University Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-06-24. สืบค้นเมื่อ 2016-09-25.
- Mayersen, Deborah (2010). ""Race" relations in Rwanda: An historical perspective". University of Wollongong Research Online. จากแหล่งเดิมเมื่อ 27 November 2018. สืบค้นเมื่อ 26 November 2018.
- McGreal, Chris (11 January 2007). "France's shame?". The Guardian. London. จากแหล่งเดิมเมื่อ 4 October 2018. สืบค้นเมื่อ 3 October 2018.
- McGreal, Chris (18 December 2008). "Rwanda's Himmler: the man behind the genocide". The Guardian. London. จากแหล่งเดิมเมื่อ 4 October 2018. สืบค้นเมื่อ 3 October 2018.
- McGreal, Chris (1 October 2010). "Delayed UN report links Rwanda to Congo genocide". The Guardian. London. จากแหล่งเดิมเมื่อ 30 August 2018. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- (2000). A people betrayed: the role of the West in Rwanda's genocide (8, illustrated, reprint ed.). London; New York: Zed Books. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-06-29. สืบค้นเมื่อ 2016-09-25.
- (2004). Conspiracy to Murder: The Rwandan Genocide. London and New York, NY: . ISBN .
- Ministry of Public Service and Labour, Republic of Rwanda (MINFOTRA) (30 June 2015). "Official Gazette no Special bis of 30/06/2015" (PDF). (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 12 July 2018. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Muhanguzi Kampe, Justus (2016). Eyes of a Journalist. Kampala: World of Inspiration. ISBN .
- Murdock, Deroy (13 December 2010). "Rwanda's Economic Miracle". . จากแหล่งเดิมเมื่อ 11 February 2017. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- National Assembly of France (15 December 1998). "Report of the Information Mission on Rwanda" (ภาษาฝรั่งเศส). Section 4: L'Attentat du 6 Avril 1994 Contre L'Avion du Président Juvénal Habyarimana. จากแหล่งเดิมเมื่อ 5 June 2011. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- National Institute of Statistics of Rwanda (February 2012). (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 20 November 2015. สืบค้นเมื่อ 19 November 2015.
- (1988). The Cohesion of Oppression: Clientship and Ethnicity in Rwanda, 1860–1960. New York: Columbia University Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-02-22. สืบค้นเมื่อ 2016-09-25.
- Nganda, Ssemujju Ibrahim (6 August 2009). "WHO FOUGHT: Kagame helped Museveni crush internal NRA revolt". . Kampala. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-03-20. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Park, Chang-Hwan (6 April 2020). "Revisiting the Rwandan Genocide". The Argus. สืบค้นเมื่อ 1 October 2020.
- . "100 days of Slaughter: A Chronology of U.S./U.N. Actions". PBS. จากแหล่งเดิมเมื่อ 5 August 2007. สืบค้นเมื่อ 3 October 2018.
- Pomfret, John (9 July 1997). "Rwandans Led Revolt in Congo". . จากแหล่งเดิมเมื่อ 30 October 2015. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Pottier, Johan (2002). Re-Imagining Rwanda: Conflict, Survival and Disinformation in the Late Twentieth Century. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-08-11. สืบค้นเมื่อ 2018-10-06.
- (2002) pp. 329–90; Pulitzer Prize.online free to borrow 2019-04-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Prunier, Gérard (1999). The Rwanda Crisis: History of a Genocide (2nd ed.). Kampala: Fountain Publishers Limited. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-04-16. สืบค้นเมื่อ 2016-09-25.
- Prunier, Gérard (2009). Africa's World War : Congo, the Rwandan Genocide, and the Making of a Continental Catastrophe: Congo, the Rwandan Genocide, and the Making of a Continental Catastrophe. Oxford: Oxford University Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-11-04. สืบค้นเมื่อ 2016-09-25.
- (10 April 2014). "Twenty years after genocide France and Rwanda give different versions of history". จากแหล่งเดิมเมื่อ 4 March 2016. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Reyntjens, Filip (2013). Political Governance in Post-Genocide Rwanda. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN .
- Reyntjens, Filip (21 ตุลาคม 2014). "Rwanda's Untold Story. A reply to '38 scholars, scientists, researchers, journalists and historians'". African Arguments. จากแหล่งเดิมเมื่อ 25 กรกฎาคม 2018.
- Rucyahana, John (2007). The Bishop of Rwanda. Nashville, Tenn.: Thomas Nelson. ISBN .
- (PDF). Addis Ababa: . 2000. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 8 September 2015. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Sabar, Ariel (27 March 2013). "A King With No Country". Washingtonian. Washington, D.C. จากแหล่งเดิมเมื่อ 18 July 2018. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Shyaka, Anastase (1 July 2004). "The Rwandan Conflict: Origin, Development, Exit Strategies" (PDF). National Unity and Reconciliation Commission, Republic of Rwanda. (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 3 May 2019. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Siddique, AK (September–October 1994). "Cholera epidemic among Rwandan refugees: experience of ICDDR,B in Goma, Zaire". Glimpse. 16 (5): 3–4. PMID 12288419.
- Simpson (I), Chris (14 November 2000). "Kagame: Quiet soldier who runs Rwanda". BBC News. London. จากแหล่งเดิมเมื่อ 21 August 2017. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Twagilimana, Aimable (2007). Historical Dictionary of Rwanda. Metuchen, N.J.: Scarecrow Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-08-30. สืบค้นเมื่อ 2020-06-03.
- United Nations (September 1996). "Rwanda-UNAMIR Background". จากแหล่งเดิมเมื่อ 23 October 2018. สืบค้นเมื่อ 3 October 2018.
- United Nations Development Programme (UNDP) (2013). "Human Development Report 2013: Rwanda" (PDF). (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 18 October 2018. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2000). "Ch. 10: The Rwandan genocide and its aftermath" (PDF). State of the World's Refugees 2000. (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 25 September 2007. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- (6 January 2011). . Holocaust Encyclopedia. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 5 August 2011. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
- Wallis, Andrew (2006). Silent Accomplice: The Untold Story of France's Role in the Rwandan Genocide. London: I.B.Tauris. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-05-31. สืบค้นเมื่อ 2020-06-03.
- Wells, Mike; Fellows, Nick (2016). History for the IB Diploma Paper 1 Conflict and Intervention. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN . จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-08-30. สืบค้นเมื่อ 2020-06-03.
- Wilkinson, Tracy (7 February 2008). "Spain indicts 40 Rwandan officers". Los Angeles Times. Los Angeles, Calif. จากแหล่งเดิมเมื่อ 28 December 2013. สืบค้นเมื่อ 17 October 2018.
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
sngkhramklangemuxngrwnda epnsngkhramklangemuxngkhrngihyrahwangkxngthphrwndakhxngfayrthbalkb RPF thiepnfaykbt sngkhramniekidkhunrahwangwnthi 1 tulakhm kh s 1990 18 krkdakhm kh s 1994 khwamkhdaeyngekidcakkhxphiphathxnyawnanrahwangchawhutukbthutsi odyrahwangkh s 1959 1962 ekidkhwamrunaerngthangchatiphnthuthinaipsukarlmlangrachathipitythutsiaelasthapnasatharnrththinaodyhutu sngphlihchawthutsikwa 300 000 khnliphyinpraethsephuxnban klumphuliphyinpraethsyukndacdtng RPF thimiaelaphxl khakaemepnphuna klumniklayepnklumtidxawuthchwngplaykhristthswrrs 1980sngkhramklangemuxngrwndasayipkhwa phxl khakaemaela phuna RPF aelaphunarthbalrwndatamladbwnthi1 tulakhm kh s 1990 18 krkdakhm kh s 1994sthanthirwndaphlaenwrwmrkchatirwnda RPF chna lngnamin karkhalangephaphnthurwndasinsudkhusngkhram RPF rwnda saxir 1990 frngessphubngkhbbychaaelaphuna phxl khakaem kalngRPF 20 000kxngthphrwnda 35 000 kxngthphfrngess 600 1990 400 1993 2 500 1994 khwamsuyesiy7 500 phlrbthukkha 500 000 800 000 phleruxnthukkhainkarkhalangephaphnthurwnda 15 ecahnathi thukkha sngkhramxubtikhuninwnthi 1 tulakhm kh s 1990 emux RPF rukrantawnxxkechiyngehnuxkhxngrwnda kxncachangkemuxrwikeymathuksngharinwntxma kxngthphrwndathiidrbkarsnbsnuncakfrngessidepriybaelaexachna RPF idinplayeduxntulakhm khakaemphusungkhnannxyuthishrthklbmabychakar sngthxnkalngipthiethuxkekhawirungkaepnewlahlayeduxnkxncaerimthasngkhramkxngocr klangkh s 1992 thngsxngfayimsamarthexachnaknid fayrthbalnaodyprathanathibdithiephchiykarprathwngtklngecrcasntiphaphkb RPF aelaphrrkhfaykhaninpraeths aemcathukkhdkhwangcakklumhwrunaernghututhiptiesthkarecrca aelakarrukkhxng RPF khrngihmtxntnkh s 1993 aetkarecrcaprasbphlsaerc naipsukarlngnaminineduxnsinghakhm kh s 1993 hlnglngnaminkhwamtklng mikarsng UNAMIR mathirwndaephuxrksasntiphaph aetklumhwrunaernghututhimixanacmakkhunwangaephnkxphnthukhatchawthutsi aephnkarerimkhunhlngprathanathibdiihebiyrimanathuklxbsngharinwnthi 6 emsayn kh s 1994 rahwangeduxnemsaynthungkrkdakhm michawthutsiaelahutusayklang 500 000 1 000 000 khnthukkhainkarkhalangephaphnthurwnda RPF cungthasngkhramtxthnthi cninwnthi 4 krkdakhm RPF samarthyudemuxnghlwngkhikaliiwid sngkhramklangemuxngrwndacblngineduxnnnhlng RPF yudthimnsudthaykhxngrthbal aelaphlkdnfayrthbalaelaphukxkarkhalangephaphnthuipyngpraethssaxir RPF thiepnfaykachyekhapkkhrxngpraeths odymikhakaemepnphunaodyphvtiny khakaemdarngtaaehnngrxngprathanathibdirahwangkh s 1994 2000 kxncaepnprathanathibditngaetkh s 2000 RPF erimokhrngkarfunfuokhrngsrangphunthanaelaesrsthkic natwphukxkarkhalangephaphnthumadaeninkhdi aelasngesrimkhwamprxngdxngrahwanghutuaelathutsi inkh s 1996 rthbalrwndanaody RPF erimkarrukkhayphuliphyinsaxirsungepnthiphkphingkhxngphunarthbaledimaelaphuliphyhuturaw 2 lankhn naipsusngkhramkhxngokkhrngthihnungthithaihombutu eses esok ephdckarkhxngsaxirphncakxanacinthisud pccubnkhakaemaela RPF yngkhngepnklumkaremuxngnainrwndaxangxingIPEP 2000 pp 49 50 Cunningham 2011 p 137 Dallaire 2003 p 400 Sabar 2013 Prunier 1999 pp 53 54 Prunier 1999 p 62 Mayersen 2010 p 21 Kinzer 2008 p 76 Prunier 1999 p 96 Kinzer 2008 p 79 Muhanguzi Kampe 2016 pp 112 113 Kinzer 2008 p 103 Prunier 1999 p 173 Prunier 1999 p 174 Guichaoua Andre 2015 From War to Genocide Criminal Politics in Rwanda 1990 1994 phasaxngkvs University of Wisconsin Press pp 62 63 ISBN 9780299298203 Dallaire 2003 p 98 Prunier 1999 p 200 Meierhenrich Jens 2020 How Many Victims Were There in the Rwandan Genocide A Statistical Debate Journal of Genocide Research 22 1 72 82 doi 10 1080 14623528 2019 1709611 S2CID 213046710 The lower bound for Tutsi deaths is 491 000 McDoom see page 75 mention Reyntjens Filip 1997 Estimation du nombre de personnes tuees au Rwanda en 1994 in Marysse Stefaan Reyntjens Filip b k L Afrique des Grands Lacs Annuaire 1996 1997 PDF L Harmattan Prunier 1999 pp 298 299 Bonner 1994 BBC News II Park 2020 brrnanukrmAdelman Howard Suhrke Astri 1999 The Path of a Genocide The Rwanda Crisis from Uganda to Zaire illustrated ed Oxford Transaction Publishers ISBN 978 1 41 283820 7 cakaehlngedimemux 2020 08 30 subkhnemux 2018 12 24 Appiah Anthony Gates Henry Louis 2010 Encyclopedia of Africa Volume 1 illustrated ed Oxford Oxford University Press ISBN 978 0 19 533770 9 cakaehlngedimemux 2017 03 23 subkhnemux 2018 09 26 Associated Press I 7 April 1981 Guerrillas Ambush Troops In Uganda Washington Penn cakaehlngedimemux 18 June 2020 subkhnemux 17 October 2018 United Nations Assistance Mission for Rwanda UNAMIR War history cakaehlngedimemux 2013 07 01 subkhnemux 17 October 2018 Bamurangirwa Patricia 2013 Rwanda Yesterday Leicester Troubador Publishing Ltd ISBN 978 1 78306 041 2 cakaehlngedimemux 2017 02 22 subkhnemux 2016 09 25 BBC News I 12 January 2010 Hutus killed Rwanda President Juvenal Habyarimana cakaehlngedimemux 1 June 2013 subkhnemux 17 October 2018 BBC News II Democratic Republic of Congo profile cakaehlngedimemux 10 October 2018 subkhnemux 17 October 2018 BBC News III 22 April 2000 Rwanda s Kagame sworn in cakaehlngedimemux 1 August 2020 subkhnemux 17 October 2018 BBC News IV 10 January 2012 Rwanda genocide Kagame cleared of Habyarimana crash cakaehlngedimemux 8 November 2018 subkhnemux 17 October 2018 BBC News V 17 September 2013 Rwanda election RPF wins parliamentary landslide cakaehlngedimemux 7 November 2018 subkhnemux 17 October 2018 BBC News VI 26 December 2018 Rwanda genocide Habyarimana plane shooting probe dropped cakaehlngedimemux 17 May 2020 subkhnemux 10 May 2020 Biles Peter 4 October 1990 Rwanda calls for aid to halt rebels The Guardian London cakaehlngedimemux 1 October 2018 subkhnemux 17 October 2018 Bonner Raymond 7 September 1994 Rwanda s Leaders Vow to Build a Multiparty State for Both Hutu and Tutsi The New York Times New York cakaehlngedimemux 30 March 2014 subkhnemux 17 October 2018 Bowcott Owen 2 April 2014 Rwanda genocide the fight to bring the perpetrators to justice The Guardian London cakaehlngedimemux 20 February 2020 subkhnemux 17 October 2018 Brittain Victoria 5 April 1999 Rwanda makes its way to regeneration The Guardian London cakaehlngedimemux 6 May 2016 subkhnemux 17 October 2018 Bruguiere Jean Louis 17 November 2006 PDF Paris Court of Serious Claims phasafrngess khlngkhxmulekaekbcakaehlngedim PDF emux 16 December 2006 subkhnemux 17 October 2018 Byman Daniel Chalk Peter Hoffman Bruce Rosenau William Brannan David 2001 Trends in Outside Support for Insurgent Movements Rand Corporation ISBN 978 0 8330 3232 4 cakaehlngedimemux 2020 06 04 subkhnemux 2020 06 03 Carney J J 2013 Rwanda Before the Genocide Catholic Politics and Ethnic Discourse in the Late Colonial Era Oxford Oxford University Press ISBN 978 0 19 998227 1 cakaehlngedimemux 2017 02 22 subkhnemux 2016 09 25 Central Intelligence Agency CIA I Rwanda The World Factbook subkhnemux 17 October 2018 Chretien Jean Pierre 2003 The Great Lakes of Africa Two Thousand Years of History Cambridge Mass MIT Press ISBN 978 1 890951 34 4 cakaehlngedimemux 2016 05 08 subkhnemux 2016 09 25 Cunningham David E 2011 Barriers to Peace in Civil War Cambridge University Press ISBN 9781139499408 cakaehlngedimemux 2020 08 30 subkhnemux 2018 10 29 Dallaire Romeo 2003 Shake Hands with the Devil The Failure of Humanity in Rwanda London Arrow ISBN 978 0 09 947893 5 cakaehlngedimemux 2016 05 05 subkhnemux 2016 12 15 Dash Leon 2 December 1983 Many Rwandan Refugees Moving North in Uganda to Escape Attacks cakaehlngedimemux 1 October 2018 subkhnemux 17 October 2018 de Brouwer Anne Marie L M 2005 Supranational Criminal Prosecution of Sexual Violence The ICC and the Practice of the ICTY and the ICTR Antwerp and Oxford Intersentia ISBN 978 90 5095 533 1 1999 Leave None to Tell the Story Genocide in Rwanda Report New York NY Human Rights Watch ISBN 1 56432 171 1 cakaehlngedimemux 2019 02 18 subkhnemux 2018 12 26 Dorsey Learthen 1994 Historical Dictionary of Rwanda Metuchen N J Scarecrow Press ISBN 978 0 8108 2820 9 Emizet Kisangani N F July 2000 The Massacre of Refugees in Congo A Case of UN Peacekeeping Failure and International Law 38 2 163 202 doi 10 1017 S0022278X0000330X JSTOR 161648 S2CID 154818651 Juvenal Habyarimana Encyclopaedia Britannica cakaehlngedimemux 19 January 2019 subkhnemux 17 January 2019 Fassbender Bardo 2011 Securing Human Rights Achievements and Challenges of the UN Security Council Oxford Oxford University Press ISBN 978 0 19 964149 9 cakaehlngedimemux 2020 04 22 subkhnemux 2018 10 03 Gourevitch Philip 2000 We Wish To Inform You That Tomorrow We Will Be Killed With Our Families Reprint ed London New York Picador ISBN 978 0 330 37120 9 cakaehlngedimemux 2017 04 14 subkhnemux 2016 09 25 Government of Rwanda 2009 Official Website of the Government of Rwanda khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 7 March 2012 subkhnemux 17 October 2018 Guichaoua Andre 2015 From War to Genocide Criminal Politics in Rwanda 1990 1994 University of Wisconsin Press ISBN 9780299298203 Henley Jon 31 October 2007 Scar tissue The Guardian London cakaehlngedimemux 1 September 2013 subkhnemux 17 October 2018 Human Rights Watch 27 February 1992 Rwanda Talking peace and waging war human rights since the October 1990 invasion PDF Vol IV Issue No 3 ITMB Publishing Rwanda amp Burundi Map 4th Revised ed Richmond B C ITMB Publishing ISBN 978 1 55341 382 0 cakaehlngedimemux 2016 12 20 subkhnemux 2016 12 15 Jones Bruce D 2001 Peacemaking in Rwanda The Dynamics of Failure Lynne Rienner Publishers ISBN 978 1 5558 7994 5 cakaehlngedimemux 2016 12 24 subkhnemux 2018 10 03 King David C 2007 Rwanda Cultures of the World New York Benchmark Books ISBN 978 0 7614 2333 1 cakaehlngedimemux 2016 06 17 subkhnemux 2016 09 25 Kinzer Stephen 2008 A Thousand Hills Rwanda s Rebirth and the Man Who Dreamed it Hardcover ed Hoboken N J John Wiley amp Sons ISBN 978 0 470 12015 6 cakaehlngedimemux 2014 06 10 subkhnemux 2016 09 25 Kroslak Daniela 2007 The role of France in the Rwandan genocide London Hurst amp Co ISBN 978 1 85065 882 5 cakaehlngedimemux 2020 08 30 subkhnemux 2018 09 26 Kuperman Alan J 2001 The limits of humanitarian intervention Genocide in Rwanda Washington Brookings Institution Press ISBN 978 0 8157 0086 9 cakaehlngedimemux 2020 08 30 subkhnemux 2018 09 26 2017 Memory and Justice in Post Genocide Rwanda phasaxngkvs Cambridge University Press ISBN 9781107678095 cakaehlngedimemux 2020 08 30 subkhnemux 2020 06 03 Lorch Donatella 25 April 1995 Mood Grim at Camp in Rwanda The New York Times New York cakaehlngedimemux 10 August 2012 subkhnemux 17 October 2018 Lott Gaia July 2018 On the margins of the Francafrique Franco Burundian and Franco Rwandan bonds from an historical perspective African Affairs 117 468 347 369 doi 10 1093 afraf ady013 2002 When Victims Become Killers Colonialism Nativism and the Genocide in Rwanda Princeton N J Princeton University Press ISBN 978 0 691 10280 1 cakaehlngedimemux 2016 06 24 subkhnemux 2016 09 25 Mayersen Deborah 2010 Race relations in Rwanda An historical perspective University of Wollongong Research Online cakaehlngedimemux 27 November 2018 subkhnemux 26 November 2018 McGreal Chris 11 January 2007 France s shame The Guardian London cakaehlngedimemux 4 October 2018 subkhnemux 3 October 2018 McGreal Chris 18 December 2008 Rwanda s Himmler the man behind the genocide The Guardian London cakaehlngedimemux 4 October 2018 subkhnemux 3 October 2018 McGreal Chris 1 October 2010 Delayed UN report links Rwanda to Congo genocide The Guardian London cakaehlngedimemux 30 August 2018 subkhnemux 17 October 2018 2000 A people betrayed the role of the West in Rwanda s genocide 8 illustrated reprint ed London New York Zed Books ISBN 978 1 85649 831 9 cakaehlngedimemux 2014 06 29 subkhnemux 2016 09 25 2004 Conspiracy to Murder The Rwandan Genocide London and New York NY ISBN 978 1 85984 588 2 Ministry of Public Service and Labour Republic of Rwanda MINFOTRA 30 June 2015 Official Gazette no Special bis of 30 06 2015 PDF PDF cakaehlngedimemux 12 July 2018 subkhnemux 17 October 2018 Muhanguzi Kampe Justus 2016 Eyes of a Journalist Kampala World of Inspiration ISBN 9789970050185 Murdock Deroy 13 December 2010 Rwanda s Economic Miracle cakaehlngedimemux 11 February 2017 subkhnemux 17 October 2018 National Assembly of France 15 December 1998 Report of the Information Mission on Rwanda phasafrngess Section 4 L Attentat du 6 Avril 1994 Contre L Avion du President Juvenal Habyarimana cakaehlngedimemux 5 June 2011 subkhnemux 17 October 2018 National Institute of Statistics of Rwanda February 2012 PDF khlngkhxmulekaekbcakaehlngedim PDF emux 20 November 2015 subkhnemux 19 November 2015 1988 The Cohesion of Oppression Clientship and Ethnicity in Rwanda 1860 1960 New York Columbia University Press ISBN 978 0 231 06257 2 cakaehlngedimemux 2017 02 22 subkhnemux 2016 09 25 Nganda Ssemujju Ibrahim 6 August 2009 WHO FOUGHT Kagame helped Museveni crush internal NRA revolt Kampala cakaehlngedimemux 2014 03 20 subkhnemux 17 October 2018 Park Chang Hwan 6 April 2020 Revisiting the Rwandan Genocide The Argus subkhnemux 1 October 2020 100 days of Slaughter A Chronology of U S U N Actions PBS cakaehlngedimemux 5 August 2007 subkhnemux 3 October 2018 Pomfret John 9 July 1997 Rwandans Led Revolt in Congo cakaehlngedimemux 30 October 2015 subkhnemux 17 October 2018 Pottier Johan 2002 Re Imagining Rwanda Conflict Survival and Disinformation in the Late Twentieth Century Cambridge Cambridge University Press ISBN 978 0 5215 2873 3 cakaehlngedimemux 2020 08 11 subkhnemux 2018 10 06 2002 pp 329 90 Pulitzer Prize online free to borrow 2019 04 21 thi ewyaebkaemchchin Prunier Gerard 1999 The Rwanda Crisis History of a Genocide 2nd ed Kampala Fountain Publishers Limited ISBN 978 9970 02 089 8 cakaehlngedimemux 2014 04 16 subkhnemux 2016 09 25 Prunier Gerard 2009 Africa s World War Congo the Rwandan Genocide and the Making of a Continental Catastrophe Congo the Rwandan Genocide and the Making of a Continental Catastrophe Oxford Oxford University Press ISBN 978 0 19 970583 2 cakaehlngedimemux 2013 11 04 subkhnemux 2016 09 25 10 April 2014 Twenty years after genocide France and Rwanda give different versions of history cakaehlngedimemux 4 March 2016 subkhnemux 17 October 2018 Reyntjens Filip 2013 Political Governance in Post Genocide Rwanda Cambridge Cambridge University Press ISBN 978 1 107 67879 8 Reyntjens Filip 21 tulakhm 2014 Rwanda s Untold Story A reply to 38 scholars scientists researchers journalists and historians African Arguments cakaehlngedimemux 25 krkdakhm 2018 Rucyahana John 2007 The Bishop of Rwanda Nashville Tenn Thomas Nelson ISBN 978 0 84 990052 5 PDF Addis Ababa 2000 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedim PDF emux 8 September 2015 subkhnemux 17 October 2018 Sabar Ariel 27 March 2013 A King With No Country Washingtonian Washington D C cakaehlngedimemux 18 July 2018 subkhnemux 17 October 2018 Shyaka Anastase 1 July 2004 The Rwandan Conflict Origin Development Exit Strategies PDF National Unity and Reconciliation Commission Republic of Rwanda PDF cakaehlngedimemux 3 May 2019 subkhnemux 17 October 2018 Siddique AK September October 1994 Cholera epidemic among Rwandan refugees experience of ICDDR B in Goma Zaire Glimpse 16 5 3 4 PMID 12288419 Simpson I Chris 14 November 2000 Kagame Quiet soldier who runs Rwanda BBC News London cakaehlngedimemux 21 August 2017 subkhnemux 17 October 2018 Twagilimana Aimable 2007 Historical Dictionary of Rwanda Metuchen N J Scarecrow Press ISBN 978 0 8108 6426 9 cakaehlngedimemux 2020 08 30 subkhnemux 2020 06 03 United Nations September 1996 Rwanda UNAMIR Background cakaehlngedimemux 23 October 2018 subkhnemux 3 October 2018 United Nations Development Programme UNDP 2013 Human Development Report 2013 Rwanda PDF PDF cakaehlngedimemux 18 October 2018 subkhnemux 17 October 2018 United Nations High Commissioner for Refugees UNHCR 2000 Ch 10 The Rwandan genocide and its aftermath PDF State of the World s Refugees 2000 PDF cakaehlngedimemux 25 September 2007 subkhnemux 17 October 2018 6 January 2011 Holocaust Encyclopedia khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 5 August 2011 subkhnemux 17 October 2018 Wallis Andrew 2006 Silent Accomplice The Untold Story of France s Role in the Rwandan Genocide London I B Tauris ISBN 978 1 84511 247 9 cakaehlngedimemux 2020 05 31 subkhnemux 2020 06 03 Wells Mike Fellows Nick 2016 History for the IB Diploma Paper 1 Conflict and Intervention Cambridge Cambridge University Press ISBN 978 1 1075 6096 3 cakaehlngedimemux 2020 08 30 subkhnemux 2020 06 03 Wilkinson Tracy 7 February 2008 Spain indicts 40 Rwandan officers Los Angeles Times Los Angeles Calif cakaehlngedimemux 28 December 2013 subkhnemux 17 October 2018 bthkhwamprawtisastrniyngepnokhrng khunsamarthchwywikiphiediyidodykarephimetimkhxmuldkhk