ศูนย์ที่พักพิงชั่วคราวสำหรับผู้หลบหนีเข้าเมืองจากกัมพูชาเขาอีด่าง

ศูนย์ที่พักพิงชั่วคราวสำหรับผู้หลบหนีเข้าเมืองจากกัมพูชาเขาอีด่าง (อังกฤษ: Khao-I-Dang Holding Center; เขมร: ខៅអ៊ីដាង) เป็นค่ายผู้ลี้ภัยชาวกัมพูชา ห่างไปทางเหนือของอรัญประเทศประมาณ 20 กิโลเมตร ในจังหวัดปราจีนบุรี (ปัจจุบันคืออำเภอตาพระยา จังหวัดสระแก้ว) ถือเป็นที่มีอายุยาวนานที่สุดบนชายแดนไทย–กัมพูชา ก่อตั้งขึ้นเมื่อปลายปี พ.ศ. 2522 โดยกระทรวงมหาดไทยและสำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ (UNHCR) ซึ่งแตกต่างจากค่ายอื่น ๆ บนชายแดนที่บริหารโดยพันธมิตรที่ประกอบด้วยกองทุนเพื่อเด็กแห่งสหประชาชาติ (UNICEF) โครงการอาหารโลก คณะกรรมการกาชาดระหว่างประเทศ (ICRC) (ในช่วงสั้นๆ) และหลังปี พ.ศ. 2525 โดยหน่วยบรรเทาทุกข์ชายแดนแห่งสหประชาชาติ (UNBRO) ค่ายนี้รองรับผู้ลี้ภัยที่หลบหนีจากสงครามกัมพูชา–เวียดนาม

ศูนย์ที่พักพิงชั่วคราวสำหรับผู้หลบหนีเข้าเมืองจากกัมพูชาเขาอีด่าง
ศูนย์ฯ เขาอีด่างในเดือนเมษายน พ.ศ. 2533
สมญา:  KID, ศูนย์ฯ เขาอีด่าง, ศทก. เขาอีด่าง
ศูนย์ที่พักพิงชั่วคราวสำหรับผู้หลบหนีเข้าเมืองจากกัมพูชาเขาอีด่าง ตำแหน่งในประเทศไทย แสดงแผนที่จังหวัดสระแก้ว ศูนย์ที่พักพิงชั่วคราวสำหรับผู้หลบหนีเข้าเมืองจากกัมพูชาเขาอีด่าง ศูนย์ที่พักพิงชั่วคราวสำหรับผู้หลบหนีเข้าเมืองจากกัมพูชาเขาอีด่าง (ประเทศไทย) แสดงแผนที่ประเทศไทย
พิกัด: 13°53′38″N 102°40′03″E / 13.89389°N 102.66750°E / 13.89389; 102.66750
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	สระแก้ว
อำเภอ	โคกสูง
จัดสร้างขึ้นโดย UNHCR ตามคำสั่งของ รัฐบาลไทย	21 พฤศจิกายน 2522
การปกครอง
• ผู้ดูแล	ข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ กระทรวงมหาดไทย
• เจ้าของพื้นที่	รัฐบาลไทย
พื้นที่
• ทั้งหมด	2.3 ตร.กม. (0.9 ตร.ไมล์)
ประชากร  (มีนาคม 2523)
• ทั้งหมด	160,000 คน
• ความหนาแน่น	69,565 คน/ตร.กม. (180,170 คน/ตร.ไมล์)

การก่อสร้างค่าย

ในภาคตะวันออกของประเทศไทย ห่างจากชายแดนกัมพูชาไปไม่กี่ไมล์ มีการเปิดบ้านไม้ไผ่และมุงจากเมื่อวันที่ 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2522 หลังจากการล่มสลายของเขมรแดง หลังจากจัดตั้งค่ายฉุกเฉินสำหรับผู้ลี้ภัยที่สระแก้ว กระทรวงมหาดไทยของไทยได้อนุญาตให้ มาร์ค มัลลอค บราวน์ จาก UNHCR สร้างค่ายที่สองที่เชิงเขาอีด่าง

ตามที่มาร์ติน บาร์เบอร์ หัวหน้าหน่วยกัมพูชาของ UNHCR กล่าวว่า "พื้นที่ดังกล่าวครอบคลุมพื้นที่ 2.3 ตารางกิโลเมตรบนเนินเขาที่ลาดเอียงเล็กน้อย มีระบบระบายน้ำที่ดี พื้นที่ดังกล่าวเปิดทำการได้...หลังจากใช้เวลาเตรียมการเพียงสี่วันในการสร้างและออกแบบโดยรวมของค่ายและพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน (ถนน ถังเก็บน้ำ และห้องสุขา) ของ "ส่วน" แรก ค่ายดังกล่าวแบ่งออกเป็นส่วนต่าง ๆ ที่สามารถรองรับผู้คนได้ 10,000-12,000 คน แต่ละส่วนมีพื้นที่ที่จัดสรรไว้สำหรับที่อยู่อาศัยที่เหมาะสมและบริการที่จำเป็น รวมถึงผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร^:77

ประชากรค่าย

เมื่อวันที่ 19 ตุลาคม พ.ศ. 2522 พลเอก เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์ นายกรัฐมนตรีของไทยได้ออกนโยบาย "เปิดประตู" ซึ่งอนุญาตให้ผู้ลี้ภัยชาวกัมพูชาข้ามพรมแดนได้อย่างปลอดภัยและอาศัยอยู่ในสถานที่เฉพาะ^:173 เขาอีด่าง (ซึ่งหน่วยงานให้ความช่วยเหลือเรียกว่า KID ย่อมาจาก Khao-I-Dang ในภาษาอังกฤษ) มีวัตถุประสงค์เพื่อใช้เป็นศูนย์กักกันชั่วคราวสำหรับผู้ลี้ภัยที่จะส่งตัวกลับกัมพูชาหรือส่งตัวไปประเทศที่สาม ในวันแรกมีผู้เดินทางมาถึง 4,800 คน และภายในวันที่ 31 ธันวาคม มีผู้เดินทางมาถึง 84,800 คน ระหว่างเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2522 ถึงสิ้นเดือนมกราคม พ.ศ. 2523 ผู้ลี้ภัยเดินทางมาถึงค่ายเฉลี่ยวันละ 1,600 คน นโยบายเปิดประตูของประเทศไทยสิ้นสุดลงอย่างกะทันหันเมื่อวันที่ 24 มกราคม พ.ศ. 2523^:251 และศูนย์ฯ เขาอีด่างก็ปิดรับผู้อพยพรายใหม่

เดิมทีมีแผนที่จะกักกันผู้ลี้ภัยจำนวน 300,000 คน^:5 ในที่สุดจำนวนประชากรก็เพิ่มขึ้นเป็น 160,000 คนในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2523 ต่อมา เมื่อศูนย์ฯ เขาอีด่างกลายเป็นศูนย์กักขังหลักสำหรับผู้ลี้ภัยที่รอวีซ่าจากประเทศที่สาม การลักลอบเข้าไปในค่ายอย่างผิดกฎหมายเป็นที่ต้องการอย่างมากจากผู้ลี้ภัยที่ต้องการหลบหนีจากกัมพูชา และทำให้การลักลอบขนของ การโจรกรรม และความรุนแรงก็ลุกลามเกินการควบคุม ในเดือนกรกฎาคมและสิงหาคม พ.ศ. 2523 สำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติเริ่มย้ายผู้ลี้ภัยจำนวนมากออกจากศูนย์ฯ เขาอีด่างไปยังพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี, ค่ายผู้ลี้ภัยสระแก้ว 2, ค่ายอพยพไม้รูด จังหวัดตราด และค่ายอพยพกาบเชิง จังหวัดสุรินทร์ ในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2525 จำนวนประชากรลดลงเหลือ 40,134 คน เนื่องจากผู้ลี้ภัยถูกส่งตัวกลับไปยังประเทศโดยการบังคับ ส่งไปยังประเทศที่สาม หรือส่งกลับไปยังค่ายในพื้นที่ชายแดน

ผู้อยู่อาศัยในค่าย

การที่ผู้ลี้ภัยจำนวนมากมีการศึกษาและประสบการณ์ด้านการบริหาร สุขภาพ การสอน หรือทักษะทางเทคนิคเข้ามาอยู่ในศูนย์ฯ เขาอีด่าง ทำให้ปัญหาด้านภาษาลดลง และช่วยให้ผู้ลี้ภัยสามารถมีส่วนร่วมในกิจกรรมทุกสาขาได้ตั้งแต่เนิ่น ๆ^:16

ทางเข้าศูนย์ฯ เขาอีด่าง มองจากทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 348 เดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2527 ด้านหลังคือเขาอีด่าง ทางด้านขวาคือหอเก็บน้ำ 2 แห่งที่ใช้เก็บน้ำในค่าย

ชาวกัมพูชาหลายคนจำได้ว่าเคยอยู่ที่ศูนย์ฯ เขาอีด่าง รวมถึง ดร.ฮัง เอส. โงร์ จากภาพยนตร์เรื่อง ทุ่งสังหาร ซึ่งเคยทำงานในโรงพยาบาลคณะกรรมการกาชาดระหว่างประเทศ ขนาด 400 เตียงในปี พ.ศ. 2522 (ในฐานะผู้ลี้ภัย) ฉากสุดท้ายในภาพยนตร์ถ่ายทำที่ศูนย์ฯ เขาอีด่าง ในปี พ.ศ. 2526 ในแผนกศัลยกรรมที่ ดร.โงร์ เคยทำงานอยู่ อดีตผู้ลี้ภัยที่เคยเล่าประสบการณ์ของตนในศูนย์ฯ เขาอีด่าง ได้แก่ โมลีดา ซิมูเซียก, จันฤทธี ฮิม, โอนิ วิธานัม และ โมห์ม พัท

บริการในค่าย

การจัดหาอาหารและน้ำให้เพียงพอถือเป็นปัญหาสำคัญด้านการขนส่ง น้ำจะถูกนำมาโดยรถบรรทุกจากพื้นที่ส่งเสบียงที่อยู่ห่างออกไปหนึ่งถึงสองชั่วโมงทุกวัน น้ำถูกจัดสรรไว้ที่ 10–15 ลิตรต่อคนต่อวันในค่าย และ 50–60 ลิตรต่อผู้ป่วยในโรงพยาบาลต่อวัน

บริการด้านการศึกษาและการแพทย์จัดทำโดยองค์กรบรรเทาทุกข์ของไทยและต่างประเทศ ไม่นานนัก ศูนยฯ เขาอีด่างก็กลายเป็นค่ายที่มีบริการมากที่สุดบนชายแดนไทย-กัมพูชา และอาจเป็นค่ายผู้ลี้ภัยที่มีบริการที่ครบวงจรที่สุดในโลก ในช่วงต้นปี พ.ศ. 2523 มีหน่วยงานอาสาสมัคร 37 แห่งทำงานในค่าย^:242 บริการด้านสุขภาพส่วนใหญ่ดำเนินการโดยคณะกรรมการกาชาดระหว่างประเทศ (ICRC), องค์การแพทย์ไร้พรมแดน, สภากาชาดไทย, CARE, Irish Concern, Catholic Relief Services, International Rescue Committee, American Refugee Committee, Christian and Missionary Alliance, OXFAM, Handicap International, Malteser International และ YWAM

โรงพยาบาลค่าย

คณะกรรมการกาชาดระหว่างประเทศได้เลือกศูนย์ฯ เขาอีด่าง เป็นโรงพยาบาลศัลยกรรมชายแดนแห่งแรกที่ดูแลผู้ป่วยที่ได้รับบาดเจ็บเฉียบพลัน ในช่วงแรกนั้นส่วนใหญ่จะเป็นผู้ป่วยที่ได้รับบาดเจ็บจากสงคราม แต่ต่อมามีผู้ป่วยที่ได้รับบาดเจ็บจากทุ่นระเบิดจำนวนมาก อุปกรณ์ผ่าตัดได้รับบริจาคจากเรือโรงพยาบาลฝรั่งเศส L'Île de Lumière^:85-88 ในช่วงแรก โรงพยาบาลสองแห่ง (A และ B) ถูกสร้างขึ้น โดยมีเตียงผู้ป่วย 900 เตียงใน 17 วอร์ด ได้แก่ วอร์ดเด็ก 4 แห่ง รวมถึงศูนย์ให้อาหารเข้มข้น 1 แห่ง วอร์ดสูติศาสตร์และนรีเวชศาสตร์ 2 แห่ง วอร์ดศัลยกรรม 2 แห่ง รวมถึงศูนย์รับเข้าและฉุกเฉิน 1 แห่ง ศูนย์วัณโรค 1 แห่ง และวอร์ดอายุรศาสตร์ทั่วไป 8 แห่ง นอกจากนี้ยังมีหน่วยศัลยกรรมพร้อมห้องผ่าตัด 2 ห้องที่มีโต๊ะผ่าตัด 4 ตัว และหน่วยหลังผ่าตัด 1 แห่ง นอกจากนี้ยังมีห้องครัวของโรงพยาบาล 2 แห่ง โกดัง ห้องปฏิบัติการ และห้องเอกซเรย์ 1 แห่ง แต่ละวอร์ดรองรับผู้ป่วยได้ 70-120 คน และความจุของสถานที่ทั้งหมดอยู่ที่ประมาณ 1,800 คน^:16

วิม คูลส์ หนึ่งในศัลยแพทย์คนแรกๆ ที่โรงพยาบาลเขาอีด่าง กำลังใส่สายสวนหลอดเลือดดำให้กับทารก

โรงพยาบาลของคณะกรรมการกาชาดระหว่างประเทศ (ICRC) เริ่มทำการรักษาผู้ป่วยเมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2522 และในช่วง 54 วันแรกของการดำเนินงาน มีการผ่าตัดเกิดขึ้น 521 ครั้ง โดย 162 ครั้งเกี่ยวข้องกับการบาดเจ็บจากสงคราม รวมถึงการตัดแขนตัดขา 22 ครั้ง โดยรวมแล้ว 80% ของการผ่าตัดเป็นการผ่าตัดฉุกเฉินที่เกี่ยวข้องกับการบาดเจ็บ ส่วนที่เหลือทำเพื่อบรรเทาอาการปวดรุนแรงหรือเลือดออก ในช่วงสองเดือนแรก มีการผ่าตัดเฉลี่ย 9.5 ครั้งต่อวัน โดยมีการผ่าตัดสูงสุด 16 ครั้งต่อวัน^:87

ในช่วงปลายปีพ.ศ. 2523 โรงพยาบาล B ถูกยุติการใช้งาน และถูกดัดแปลงเป็นอาคารขนาดเล็กเพื่อใช้ในวัตถุประสงค์อื่น โดยอาคารบางส่วนถูกทำลายในเหตุไฟไหม้ในปีพ.ศ. 2524^:78

ณ เดือนมิถุนายน พ.ศ. 2527 ทีมแพทย์ที่ทำงานในโรงพยาบาลคณะกรรมการกาชาดระหว่างประเทศที่เขาอีด่าง ประกอบด้วยศัลยแพทย์ 4 คน วิสัญญีแพทย์ 4 คน และพยาบาล 13 คน ซึ่งส่งมาจากสภากาชาดแห่งชาติ 9 แห่ง ได้แก่ เบลเยียม ฟินแลนด์ ฝรั่งเศส ไอซ์แลนด์ ญี่ปุ่น นอร์เวย์ สวีเดน สวิตเซอร์แลนด์ และสหราชอาณาจักร ส่วนผู้ประสานงานทางการแพทย์และผู้บริหารโรงพยาบาลนั้นส่งมาจากสภากาชาดนิวซีแลนด์และแคนาดาตามลำดับ นอกจากนี้ เจ้าหน้าที่ทางการแพทย์ชาวไทยและชาวเขมร 120 คนยังช่วยเหลือทีมเหล่านี้ในการทำงานอีกด้วย

เลขาธิการสหประชาชาติ เคิร์ต วัลด์ไฮม์ เยี่ยมชมโรงพยาบาลเขาอีแดงเมื่อวันที่ 6 สิงหาคม พ.ศ. 2523 และฆาเวียร์ เปเรซ เด กูเอยาร์ เยี่ยมชมเมื่อวันที่ 27 มกราคม พ.ศ. 2528 อดีตประธานาธิบดี จิมมี คาร์เตอร์ และสุภาพสตรีหมายเลขหนึ่ง โรซาลีนน์ คาร์เตอร์ เยี่ยมชมเมื่อวันที่ 6 มิถุนายน พ.ศ. 2528

การปิดค่าย

ขนาดของศูนย์ฯ เขาอีด่างลดลงอย่างต่อเนื่องเนื่องจากประชากรถูกย้ายไปตั้งถิ่นฐานใหม่ในประเทศอื่น ในที่สุดค่ายก็กลายเป็นค่ายที่ประกอบด้วยผู้ที่ถูกปฏิเสธไม่ให้ไปตั้งถิ่นฐานใหม่ยังประเทศที่สาม หลายคนถูกปฏิเสธจากมากกว่าหนึ่งประเทศ เมื่อโอกาสในการตั้งถิ่นฐานใหม่ลดน้อยลง ประเทศไทยจึงประกาศปิดค่ายในช่วงปลายเดือนธันวาคม พ.ศ. 2529 การย้ายถิ่นฐานของผู้ลี้ภัยจากค่ายผิดกฎหมายไปยังค่ายชายแดนเริ่มขึ้นในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2530 เพื่อตอบสนองต่อแรงกดดันจากนานาชาติ การคัดเลือกผู้ลี้ภัยที่เหลือเพื่อไปตั้งถิ่นฐานใหม่ได้รับการขยายเวลาอีกครั้งในปี พ.ศ. 2531 หลังจากนั้น ทางการไทยได้มีคำสั่งอย่างเป็นทางการว่าผู้ลี้ภัยที่เหลือทั้งหมดจะถูกส่งตัวไปที่ชายแดนเพื่อส่งตัวกลับประเทศกัมพูชา ผู้ลี้ภัยที่อาศัยอยู่ในศูนย์ฯ เขาอีด่างออกมาคัดค้านการส่งตัวกลับประเทศโดยบังคับและจัดการชุมนุมประท้วงหลายครั้ง ซึ่งในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2532 ประชากรในค่ายมีจำนวน 11,600 คน^:52

ในที่สุดค่ายก็ถูกปิดตัวลงในวันที่ 3 มีนาคม พ.ศ. 2536 ในระหว่างปฏิบัติการขององค์การบริหารชั่วคราวแห่งสหประชาชาติในกัมพูชา เมื่อผู้อยู่อาศัยที่เหลือทั้งหมดถูกย้ายไปยังพื้นที่อพยพที่ 2 เพื่อรอการส่งตัวกลับกัมพูชา ในพิธีปิด เซอร์จิโอ วิเอรา เดอ เมลโล ผู้แทนพิเศษของข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ (UNHCR) ในขณะนั้น เรียกศูนย์ฯ เขาอีด่างว่าเป็น "สัญลักษณ์ที่ทรงพลังและน่าเศร้า" ของการอพยพออกจากกัมพูชาและการตอบสนองด้านมนุษยธรรมระหว่างประเทศ

การพัฒนา

หลังจากการปิดการดำเนินงานของศูนย์ที่พักพิงชั่วคราวสำหรับผู้หลบหนีเข้าเมืองจากกัมพูชาเขาอีด่าง ข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติได้ส่งมอบพื้นที่คืนให้กับรัฐบาลไทยโดยรัฐบาลได้ส่งมอบการดูแลให้กับกรมป่าไม้เป็นผู้ดูแล และดำเนินการ โครงการทับทิมสยาม 08 ซึ่งเป็นการพัฒนาและฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่ตามแนวชายแดนไทยและกัมพูชาซึ่งเคยเป็นพื้นที่ของค่ายผู้อพยพชาวกัมพูชาและพื้นที่ใกล้เคียง ทั้งด้านของการส่งเสริมอาชีพ และการพัฒนาสาธารณูปโภคพื้นฐาน การทำเกษตรแผนใหม่และการปลูกฝังให้รักธรรมชาติในพื้นที่

ตลอดช่วงเวลาหลังจากการปิดศูนย์ฯ ได้มีนักท่องเที่ยวจำนวนมากเดินทางมายังพื้นที่ดังกล่าว ทั้งคนที่เคยเป็นอาสาสมัครและผู้อพยพที่เคยอาศัยอยู่ในศูนย์แห่งนี้ ทำให้รัฐบาลไทย โดยกรมป่าไม้ และคณะกรรมการการชาดระหว่างประเทศ สำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติได้ร่วมกันจัดห้องสำหรับแสดงนิทรรศการเกี่ยวกับคณะผู้แทนด้านมนุษยธรรมที่ดำเนินงานที่ศูนย์ฯ เขาอีด่างขึ้น โดยการร่วมทุนของคณะกรรมการการชาดระหว่างประเทศ สำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ ในชื่อว่า ศูนย์เรียนรู้ประวัติศาสตร์เขาอีด่าง และทำพิธีเปิดอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2559

ดูเพิ่ม

• วิกฤตการณ์ด้านมนุษยธรรมของกัมพูชา
• ค่ายผู้อพยพหนองจาน
• ค่ายผู้อพยพหนองเสม็ด

อ้างอิง

1. "1060-1-6.jpg | Oxygen Group Photography". archive.oxygengroup.com.
2. ttuitiengsat (2016-08-01). "ICRC ร่วมกับ UNHCR และกรมป่าไม้ จัดตั้งศูนย์การเรียนรู้ประวัติศาสตร์เขาอีด่าง จังหวัดสระแก้ว". คณะกรรมการกาชาดระหว่างประเทศ.
3. John Bowles. "Khao-I-Dang and the Conscience of the West". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-11-29. สืบค้นเมื่อ 2014-11-19. "Khao-I-Dang and the Conscience of the West". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-11-29. สืบค้นเมื่อ 2014-11-19.
4. Barber M. "Operating a United Nations Program: A Reflection". In: Levy BS, Susott DC, editors. Years of horror, days of hope: responding to the Cambodian refugee crisis. Millwood, N.Y.: Associated Faculty Press, 1987, p. 32 [1]
5. Allegra, Donald T; Nieburg, Phillip; Grabe, Magnus, บ.ก. (September 1983). Emergency Refugee Health Care—A Chronicle of the Khmer Refugee Assistance Operation, 1979-1980 (PDF). Atlanta: US Department of Health and Human Services. สืบค้นเมื่อ 6 June 2019.
6. ""Thailand's Open-Door Policy"". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-06-22. สืบค้นเมื่อ 2009-11-04.
7. Shawcross, William (1984). The Quality of Mercy: Cambodia, Holocaust, and Modern Conscience'. New York: Simon and Schuster.
8. Barber, in Levy and Susott, p. 32
9. "Khao-I-Dang". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-06-22. สืบค้นเมื่อ 2007-12-24.
10. Mason, L. and R. Brown, Rice, Rivalry, and Politics: Managing Cambodian Relief. 1983, Notre Dame IN: University of Notre Dame Press, p. 88
11. Lawyers Committee for Human Rights (U.S.), Seeking shelter: Cambodians in Thailand: a report on human rights. 1987, New York: Lawyers Committee for Human Rights.
12. Carney TM. Kampuchea, balance of survival. Bangkok: Distributed in Asia by DD Books, 1981, p. 14.
13. "Surveillance of Health Status of Kampuchean Refugees at Khao-I-Dang Holding Center, Thailand." CDC: MMWR of August 12, 1983 / 32 (31) ;412-415
14. Ngor, H. and R. Warner, Surviving the Killing Fields: The Cambodian Odyssey of Haing S. Ngor. 1988: Chatto & Windus.
15. Szymusiak M. The stones cry out: a Cambodian childhood, 1975-1980. 1st ed. New York: Hill and Wang, 1986.
16. Him C. When broken glass floats: growing up under the Khmer Rouge, a memoir. 1st ed. New York: W.W. Norton, 2000.
17. Vitandham O. On the Wings of a White Horse: a Cambodian Princess's Story of Surviving the Khmer Rouge Genocide. Mustang, OK: Tate Publishing, 2005
18. Sheehy G. Spirit of survival. 1st ed. New York: Morrow, 1986.
19. Grabe, p. 16.
20. Suenobu, Yumiko (1995). "Management of education systems in zones of conflict-relief operations: a case-study in Thailand". UNESDOC Digital Library. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
21. "Rogge J, Return to Cambodia: the significance and implications of past, present, and future spontaneous repatriations. Dallas TX: Intertect Institute, 1990". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-10-31. สืบค้นเมื่อ 2009-11-20. "Return to Cambodia: The significance and implications of past, present and future spontaneous repatriations: Digital Library: Forced Migration Online". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-10-31. สืบค้นเมื่อ 2009-11-20.
22. "Suenobu, pp. 42-43". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-10-31. สืบค้นเมื่อ 2009-11-20. "Return to Cambodia: The significance and implications of past, present and future spontaneous repatriations: Digital Library: Forced Migration Online". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-10-31. สืบค้นเมื่อ 2009-11-20.
23. CCSDPT. The CCSDPT Handbook: Refugee Services in Thailand. Bangkok: Craftsman Press, 1983.
24. Barry S. Levy; Daniel C. Susott (1987). Years of Horror, Days of Hope: Responding to the Cambodian Refugee Crisis. Associated Faculty Press. ISBN . สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
25. International Review of the Red Cross, July-August 1984, pp. 241-42.
26. "UN Chief cuts short tour of flash points," Malaysia Times, 6 August 1980, p. 1.
27. "UN Chief visits camps of refugees in Thailand", Anchorage Daily News, January 28, 1985, p. A9.^[]
28. "Refugee Child," Rome News-Tribune, June 6, 1985, p. 4.
29. "Carter, con los refugiados," El Pais, June 7, 1985.
30. Khao-I-Dang - Thai / Cambodian Border Refugee Camp
31. Braile, L. E. (2005). We shared the peeled orange: the letters of "Papa Louis" from the Thai-Cambodian Border Refugee Camps, 1981-1993. Saint Paul: Syren Book Co. ISBN .
32. "พื้นที่ดำเนินงาน". Chulabhorn Research Institute.

บรรณานุกรม

• Robinson, C. Terms of Refuge: the Indochinese Exodus & the International Response. London ; New York, New York: Zed Books; Distributed in the USA by St. Martin's Press, 1998.
• Thompson, Larry Clinton. Refugee Workers in the Indochina Exodus, 1975-1982. Jefferson, NC: McFarland, 2010.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Khao-I-Dang page at Thai / Cambodia Border Refugee Camps
• Chhan Touch's photos of Khao-I-Dang
• Personal Experience at KID 1980
• Khao-I-Dang page at Columbia University's course site on Forced Migration and Health เก็บถาวร 2010-06-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Williamsons Video Interviews on Khao-I-Dang เก็บถาวร 2010-06-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Photo gallery from Khao-I-Dang, 1982-83
• Khao-I-Dang Surgical Hospital Pictures 1988/89 by Dominik Landwehr, Switzerland