ล งก ข ามภาษา ในบทความน ม ไว ให ผ อ านและผ ร วมแก ไขบทความศ กษาเพ มเต มโดยสะดวก เน องจากว ก พ เด ยภาษาไทยย งไม ม บทความด

วารสารวิชาการ (อังกฤษ: academic / scientific / scholarly journal) หมายถึงวารสารที่ตีพิมพ์เป็นระยะอย่างสม่ำเสมอและจะต้องผ่านการตรวจคุณภาพบทความโดยผู้รู้ในสาขาวิชานั้นๆ หรือที่เรียกวารสารประเภทนี้เป็นการเฉพาะว่า (peer-reviewed periodical) วารสารวิชาการเป็นเวทีสำหรับการแนะนำและนำเสนอผลงานค้นคว้าวิจัยใหม่หรือความเห็นทางวิชาการใหม่ๆ เพื่อรับการตรวจสอบและการวิพากษ์วิจารณ์ในหมู่ผู้รู้ด้วยกัน ปกติเนื้อหาสาระในวารสารจะอยู่ในรูปของบทความเสนอ งานวิจัยที่มีความเริ่มแรก บทปริทัศน์ และการวิจารณ์หนังสือ งานตีพิมพ์ทางวิชาการและวิชาชีพที่ไม่มีการตรวจรับคุณภาพเรียกโดยทั่วไปว่า นิตยสารวิชาชีพ (professional magazine)

วารสารวิชาการทางวิทยาศาสตร์นับเป็นวาสารวิชาการสาขาหนึ่ง

คำ วารสารวิชาการ ใช้กับสิ่งตีพิมพ์วิชาการทุกสาขา วารสารเหล่านี้อภิปรายถึงแง่มุมต่างๆ ในเชิงวิชาการของสาขานั้นๆ

บทความวิชาการ

ใน นักวิชาการและจะยื่นเสนอบทความของตนที่ไม่ได้รับการเชื้อเชิญโดยตรงจากบรรณาธิการ เพื่อลงตีพิมพ์ในวารสารวิชาการ เมื่อได้รับแล้ว บรรณาธิการหรือคณะบรรณาธิการจะพิจารณาตรวจบทความว่าสมควรรับหรือไม่รับไว้ในทันทีก็ได้ หรืออาจเริ่มกระบวนการตรวจแก้คุณภาพโดยผู้รู้ในสาขาวิชา ในกรณีหลัง บทความยื่นเสนอจะกลายเป็นเอกสารลับที่ปกปิดชื่อผู้เขียนเพื่อดำเนิน การทบทวนโดยผู้รู้เสมอกัน (peer-review) ซึ่งเป็นบุคคลผู้รู้ภายนอกที่บรรณาธิการเป็นผู้เลือก จำนวนผู้ตรวจแก้ หรือ "กรรมการ" ผู้ตรวจแก้ไม่ตายตัว โดยทั่วไปมีจำนวน 3 คน แต่จะต้องไม่น้อยกว่า 2 คน บรรณาธิการอาศัยความเห็นของคณะผู้ตรวจแก้เป็นเครื่องตัดสินว่าบทความที่บุคคลผู้นั้นเสนอมาสมควรได้รับการตีพิมพ์หรือไม่ (ดูกระบวนการนี้ในบทความหลักเรื่อง "การทบทวนโดยผู้รู้เสมอกัน")

ในบางกรณี บทความที่ผ่านการตรวจแก้และได้รับการยอมรับให้ลงพิมพ์ได้ยังต้องผ่านขั้นตอนการตรวจแก้อย่างละเอียดถี่ถ้วนอีกครั้งหนึ่งโดยคณะบรรณาธิการก่อนส่งแท่นพิมพ์ เนื่องจากกระบวนการตรวจแก้และยอมรับบทความใช้เวลายาวนาน บทความที่เสนอและได้รับการตีพิมพ์จึงใช้เวลานานนับเดือน หรืออาจถึงปีนับจากวันที่ บรรณาธิการได้รับบทความ

กระบวนการทบทวนโดยผู้รู้เสมอกันนับเป็นหัวใจสำคัญในการสร้างความเชื่อถือให้เกิดขึ้นกับผลงานวิจัยและความรู้ใหม่ในสาขาวิชานั้นๆ นักปราชญ์หรือผู้รู้ย่อมเชี่ยวชาญอย่างลึกซึ้งเฉพาะในสาขาวิชาของตน ดังนั้น นักวิชาการจึงต้องอาศัยวารสารวิชาการที่ผ่านกระบวนการทบทวนโดยผู้รู้เสมอกันเท่านั้นเพื่อเป็นการพิสูจน์ความถูกต้อง สร้างความเชื่อถือและความเลื่อมใสให้เกิดแก่งานวิจัยนั้นๆ และความรู้ใหม่ นอกจากนี้ วารสารวิชาการยังช่วยสร้างความต่อเนื่องหรือการต่อยอดสืบจากงานค้นคว้าวิจัยหรือความรู้ใหม่จากบุคคลในนั้นๆ ต่อไป

บทปริทัศน์

องค์ประกอบสำคัญของวารสารวิชาการอีกองค์หนึ่งได้แก่ "บทปริทัศน์" ซึ่งบางครั้งก็เรียกว่า "บทปริทัศน์ก้าวหน้า" (rewiews of progress) ถือเป็นการตรวจสอบบทความวิชาการที่ตีพิมพ์ในวารสารวิชาการต่างๆ วารสารวิชาการบางฉบับอุทิศเนื้อที่เกือบทั้งหมดในวารสารสำหรับบทปริทัศน์ บางฉบับก็มีบทปริทัศน์เป็นส่วนน้อย แต่วารสารวิชาการจำนวนไม่น้อยที่ไม่มีบทปริทัศน์ บทปริทัศน์ส่วนใหญ่ทบทวนงานวิจัยที่เพิ่งลงในวารสารฉบับก่อนๆ บางฉบับอาจทบทวนบทความวิจัยที่ลงเป็นระยะเวลาหนึ่งแล้วก็ได้ บางฉบับจะลงบทปริทัศน์เฉพาะเรื่อง บางฉบับลงอย่างกว้างๆ มีหลายฉบับที่ตีพิมพ์บทปริทัศน์เป็นชุด แต่ละชุดลงบทปริทัศน์ของวิชาหนึ่งๆ เป็นรายปี บางฉบับมากกว่า 1 ปี

บทปริทัศน์แตกต่างกับบทความวิจัยที่มักเป็นการเชื้อเชิญผู้เขียนให้เขียนมาลงในวารสาร บางบางฉบับมีการเตรียมการวางแผนการลงบทปริทัศน์ล่วงหน้าเป็นรายปี ผู้เขียนบทปริทัศน์อาจได้รับค่าตอบแทนเป็นเงินก็ได้

บทวิจารณ์หนังสือ

บทวิจารณ์หนังสือวิชาการเป็นการตรวจสอบหนังสือเกี่ยวกับงานวิจัยที่นักวิชาการตีพิมพ์ สิ่งที่แตกต่างจากบทความวิชาการได้แก่การที่ผู้เขียนมักได้รับการเชิญจากบรรณาธิการ ปกติวารสารวิชาการจะมีบรรณาธิการเฉพาะบทวิจารณ์หนังสือแยกจากบรรณาธิการบทความวิชาการเพื่อพิจารณาโดยเฉพาะว่าหนังสือวิชาการหรือหนังสือตำราเล่มใดควรได้รับการวิจารณ์ และจะให้ใครเป็นผู้วิจารณ์ ผู้วิจารณ์จะได้รับหนังสือที่จะวิจารณ์ฟรีจากวารสารวิชาการที่เป็นผู้ขอมา ความยาวและความลึกของบทวิจารณ์หนังสือวิจัยหรือตำราของแต่ละวารสารมีความแตกต่างกันไปไม่เท่ากัน

เกียรติภูมิ

วารสารวิจัยประเภทต่างของต่างประเทศที่มีการทบทวนโดยผู้รู้เสมอกัน

เกียรติภูมิ หรือชื่อเสียงของวารสารวิชาการแต่ละวารสารได้มาด้วยเวลาที่ยาวนานและด้วยปัจจัยสะท้อนหลายอย่าง บางวารสาร แต่ไม่ใช่ทั้งหมดที่สามารถสะท้อนเกียรติภูมิได้ด้วยเชิงปริมาณ ในแต่ละสาขาวิชาการมักจะมีวารสารที่โดดเด่นอยู่ท่ามกลางวารสารวิชาการอื่นๆ ในสาขาเดียวกัน ซึ่งบ่งชี้โดยจำนวนผู้ยื่นบทความเพื่อขอให้พิจารณาตีพิมพ์เป็นจำนวนมาก ซึ่งมีผลทำให้วารสารฉบับนี้มีบทความดีๆ มาให้ตรวจสอบและคัดสรรเชิงคุณภาพได้มากกว่าวารสารฉบับอื่น แต่ไม่แน่เสมอไปที่วารสารวิชาการขนาดใหญ่ที่สุดดังกล่าวจะได้รับการยอมรับว่าดีที่สุด ตัวอย่างเช่นในวงการวิชาการประวัติศาสตร์ของสหรัฐฯ ซึ่งมีวารสารขนาดใหญ่ที่โดดเด่นอยู่ 2 ฉบับ คือ "ประวัติศาสตร์อเมริกันปริทัศน์" (en:American Historical Review American Historical Review) และ "วารสารประวัติศาสตร์อเมริกัน" (Journal of American History) และมีวารสารวิชาการประวัติศาสตร์เฉพาะเรื่องที่ผ่านอีกนับสิบฉบับที่เจาะลึกเน้นตามช่วงเวลาหนึ่งของประวัติศาสตร์ เน้นตามลักษณะเนื้อหา เช่น เฉพาะประวัติศาสตร์สงคราม หรือเน้นตามภูมิภาค ซึ่งวารสารวิชาการเหล่านี้ แม้จะเล็กและแคบ แต่ก็ได้รับการยอมรับในคุณภาพว่าอยู่ในระดับสูงมากไม่แพ้วารสารประวัติศาสตร์โดยรวมขนาดใหญ่ดังกล่าว

ในสาขาวิทยาศาสตร์ธรรมชาติและสาขาสังคมศาสตร์ที่ลงลึก มักยึด "ปัจจัยผลกระทบ" (impact factor) เป็นตัวชี้วัดหรือเป็นตัวสะท้อนเกียรติภูมิที่แจงนับได้ โดยการนับจำนวนผู้อ้างอิงบทความวิชาการที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารนั้น นอกจากนี้ยังมีวิธีแจงนับเชิงปริมาณแบบอื่น เช่นการได้รับการอ้างอิงโดยรวม จากความรวดเร็วที่บทความในวารสารได้รับการอ้างอิง หรือจาก "เวลาครึ่งชีวิต" โดยเฉลี่ยของบทความ เช่น เมื่อบทความของวารสารไม่ได้รับการอ้างอิงอีกต่อไป มีการตั้งคำถามว่าปัจจัยผลกระทบที่นำมาใช้ชี้วัดเชิงปริมาณดังกล่าวนี้สามารถสะท้อนให้เห็นเกียรติภูมิที่แท้จริงของสารสารได้หรือไม่ วารสารสาขาวิทยาศาสตร์ธรรมชาติได้รับการยอมรับและจัดระดับโดย "" (Science Citation Index) และวารสารวิชาการสาขาสังคมศาสตร์ใช้ "" (Social Science Citation Index)

ในสาขามนุษยศาสตร์ (humanities) โดยเฉพาะแนวอังกฤษ-อเมริกันไม่มีวิธีการตายตัวที่ใช้ในการแจงนับ "ปัจจัยผลกระทบ" เพื่อนำมาใช้ในการจัดระดับวารสารดังที่ใช้กับสาขาวิทยาศาสตร์ เหตุผลอาจเป็นเพราะว่าวารสารวิชาการไม่ใช่ตัวชี้วัดสำคัญเพียงอย่างเดียวที่สามารถนำมาใช้ได้ในการจัดระดับชื่อเสียงหรือเกียรติภูมิของวารสารวิชาการสาขามนุษยศาสตร์

การบริหารการเงิน

วารสารวิชาการด้านมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์เป็นวารสารที่ไม่แสวงกำไร ^[] จึงมักได้รับเงินอุดหนุนจากมหาวิทยาลัยหรือจากองค์การวิชาชีพ อย่างไรก็ตาม ในบางครั้งวารสารวิชาการก็สามารถมีรายได้จากการโฆษณาหรือจากการแจ้งความ เพื่อแปลงร่างเป็นซุปเปิร์ไซย่า ^[] นำรายได้มาใช้เป็นค่าจัดพิมพ์ ปกติสำนักพิมพ์วารสารวิชาการจะคิดค่าบอกรับเป็นสมาชิกวารสารจากห้องสมุดสูงกว่าจากการบอกรับของสมาชิกทั่วไป การบอกรับของสถาบันจะสูงหลายพันบาทถึงหลายหมื่นบาท บรรณาธิการของวารสารวิชาการโดยทั่วไปมักมีความรับผิดชอบด้านวิชาชีพของตนอยู่ด้วย เช่น เป็นศาสตราจารย์สอนหนังสืออยู่ด้วย สำหรับวารสารวิชาการขนาดใหญ่มักต้องมีเจ้าหน้าที่ที่เป็นลูกจ้างประจำเต็มเวลาช่วยทำหน้าที่ตรวจบทความในกองบรรณาธิการ ส่วนการจัดพิมพ์เกือบทั้งหมดทำโดยพนักงานประจำที่กินเงินเดือน ผู้พิมพ์และโฆษณาวารสารวิชาการโดยทั่วไปคือสำนักพิมพ์ของมหาวิทยาลัย เช่น สำนักพิมพ์แห่งมหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด (Oxford University Press) หรือ สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเป็นต้น

พัฒนาการใหม่ๆ

ความก้าวหน้าทางอินเทอร์เน็ตได้ปฏิรูปทั้งตัวบทความและหนทางเข้าถึงบทความด้วยการเอื้อให้สามารถสืบค้นวารสารวิชาการออนไลน์ของห้องสมุดวิชาการต่างๆ ที่ผู้สืบค้นเป็นสมาชิกโดยเข้าสืบค้นทางอินเทอร์เน็ต บทความวิชาการแต่ละบทความจะมีดัชนี

การเปลี่ยนแปลงที่สำคัญ:

การเข้าถึงออนไลน์: ห้องสมุดวิชาการต่างๆ เสนอวารสารวิชาการออนไลน์ ทำให้ผู้ใช้สามารถสืบค้นบทความผ่านอินเทอร์เน็ตได้สะดวก โดยไม่ต้องเดินทางไปที่ห้องสมุด
การสืบค้นที่สะดวก: บทความวิชาการแต่ละบทความจะมีดัชนี ทำให้ผู้ใช้สามารถค้นหาบทความที่เกี่ยวข้องกับหัวข้อที่สนใจได้ง่ายขึ้น
รูปแบบบทความ: บทความวิชาการในรูปแบบดิจิทัลสามารถนำเสนอเนื้อหาในรูปแบบใหม่ ๆ เช่น มัลติมีเดีย กราฟิก และอินเทอร์แอกทีฟ
การเผยแพร่แบบ Open Access: วารสารวิชาการบางฉบับเปิดให้นักวิจัยสามารถเผยแพร่ผลงานวิจัยได้ฟรี โดยไม่ต้องเสียค่าตีพิมพ์

ตัวอย่างการพัฒนาใหม่ ๆ:

แพลตฟอร์มออนไลน์: มีการพัฒนาแพลตฟอร์มออนไลน์สำหรับเผยแพร่และสืบค้นวารสารวิชาการ เช่น ResearchGate, Academia.edu และ Sci-Hub
เครื่องมือวิเคราะห์ข้อมูล: เครื่องมือวิเคราะห์ข้อมูล เช่น Altmetric ช่วยให้นักวิจัยสามารถติดตามผลกระทบของงานวิจัย
การตรวจสอบบทความแบบออนไลน์: มีการพัฒนาระบบการตรวจสอบบทความแบบออนไลน์ เช่น ScholarOne Manuscripts ช่วยให้กระบวนการตรวจสอบมีประสิทธิภาพมากขึ้น
การแปลภาษา: มีการแปลบทความวิชาการเป็นภาษาต่างๆ เพื่อขยายการเข้าถึงผลงานวิจัย

อ้างอิง

Waller, A.C. Editorial Peer Review Its Strengths and Weaknesses ASIST monograph series. Information Today, 2001. .
Nisa Bakkalbasi, Kathleen Bauer, Janis Glover and Lei Wang Three options for citation tracking: Google Scholar, Scopus and Web of Science Biomedical Digital Libraries 2006, 3:7 doi:10.1186/1742-5581-3-7
Deis et al. "Update on Scopus and Web of Science Charleston Advisor 2007-07-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
ประเภทของบทความ: แสดง outline บทความเชิงวิชาการ (Academic article) https://xn--22ce0dhf8bc8b8fxa3j.com/academic-article/

ดูเพิ่ม

วารสารวิชาการสาขาวิทยาศาสตร์
รายชื่อวารสารวิชาการของประเทศไทยในฐานข้อมูลของ ศูนย์ดัชนีข้อมูลการอ้างอิงวารสารไทย 2007-09-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
ฐานข้อมูลวิชาการและโปรแกรมค้นหา
รายชื่อวารสารวิชาการต่างประเทศที่ไม่ต้องเสียเงิน
รายชื่อวารสารวิชาการต่างประเทศ
วารสารวิชาการด้านวิทยาศาสตร์ภาษาอังกฤษ

แหล่งข้อมูลอื่น

JournalSeek - A Searchable Database of Online Scholarly Journals
Links to the world's electronic journals 2020-11-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
Electronic journals available onsite at the British Library 2007-09-12 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน