รัก (ไม้พุ่ม)

รัก (ชื่อวิทยาศาสตร์: Calotropis gigantea (Linn.) R.Br.ex Ait.) เป็นไม้พุ่มขนาดเล็กในวงศ์ Apocynaceae วงศ์ย่อย Asclepiadoideae ลำต้นสูง 1.5–3 เมตร ดอกมีสีขาวหรือม่วง มีรยางค์เป็นคล้ายมงกุฎ

รัก
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอต
อาณาจักร:	พืช
เคลด:	พืชมีท่อลำเลียง
เคลด:	พืชดอก
เคลด:	พืชใบเลี้ยงคู่แท้
เคลด:	แอสเทอริด
อันดับ:	ดอกหรีดเขา
วงศ์:	วงศ์ตีนเป็ด
สกุล:	(L.) Dryand.
สปีชีส์:	Calotropis gigantea
ชื่อทวินาม
Calotropis gigantea (L.) Dryand.
ชื่อพ้อง
Asclepias gigantea L. Calotropis gigantea (L.) R. Br. ex Schult. Madorius giganteus (L.) Kuntze Periploca cochinchinensis Lour. Streptocaulon cochinchinense (Lour.) G. Don

ผลแตกแนวเดียว

เมล็ดที่เตรียมกระจาย

รักเป็นพืชพื้นเมืองของกัมพูชา, เวียดนาม, บังกลาเทศ, อินโดนีเซีย, มาเลเซีย, ไทย, ศรีลังกา, อินเดีย, จีน, ปากีสถาน และเนปาล ดอกของพืชชนิดนี้เรียกว่า ดอกรัก

ศัพทมูลวิทยา

รัก เชื่อว่ามาจากภาษาที่ใช้กันในอินเดียที่ใช้เรียกพืชชนิดนี้ว่า "อรัก" และกร่อนมาเป็นคำว่า "รัก" ในภาษาไทย

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ต้นสูง 1.5–3 เมตร ทุกส่วนมียางขาวเหมือนน้ำนม ตามกิ่งมีขน ใบเป็นใบเดี่ยวออกตรงกันข้าม รูปรีแกมขอบขนาน ปลายแหลมโคนเว้า กว้าง 6–8 เซนติเมตร ยาว 10–14 เซนติเมตร เนื้อใบหนา ใต้ใบมีขนนุ่ม ก้านสั้น ดอกสีขาวหรือสีม่วง ออกเป็นช่อตามซอกใบหรือปลายกิ่ง กลีบเลี้ยง 5 กลีบ โคนเชื่อมติดกัน เมื่อบานเส้นผ่าศูนย์กลาง 2–3 เซนติเมตร มีรยางค์เป็นคล้ายมงกุฎ 5 สัน มีเกสรตัวผู้ 5 อัน ส่วนนี้เองที่นำมาใช้ร้อยมาลัย ผลเป็นฝักคู่ รูปรีปลายแหลมกว้าง 3–4 เซนติเมตร ยาว 6–8 เซนติเมตร เมื่อแก่แตกและปล่อยเมล็ดแบนสีน้ำตาลจำนวนมาก ที่มีขนสีขาวเป็นพู่กระจุกอยู่ที่ตรงกลางปลายด้านหนึ่ง ให้ปลิวไปตามลม

การขยายพันธุ์

ปกติแล้วรักมักขึ้นอยู่ตามที่รกร้าง ไม่ค่อยมีการเพาะปลูกกัน แต่สำหรับอุตสาหกรรมในครัวเรือนอาจจะต้องปลูกไว้ใช้ รักขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด หรือการ ระยะเวลาเติบโตจนออกดอกประมาณ 8 เดือน ใส่ปุ๋ย 16-16-16 เดือนละครั้ง

สรรพคุณ

• ดอก รักษาอาการไอ หอบหืด และหวัด ช่วยให้เจริญอาหาร
• เปลือกและราก ใช้รักษาโรคบิด ขับเหงื่อ ขับเสมหะ ขับน้ำเหลืองเสีย และทำให้อาเจียน
• ยาง ถ้าถูกผิวหนังจะทำให้เกิดอาการระคายเคือง แต่ก็มีฤทธิ์เป็น สามารถบรรเทาอาการปวดฟัน ปวดหู ขับพยาธิ รักษากลากเกลื้อน และใช้เป็น

ประเพณีและความเชื่อ

ดอกรักที่ร้อยเป็นมาลัย

ตามประเพณีในประเทศไทยนิยมนำดอกรักมาร้อยเป็นร่วมกับดอกมะลิ ดาวเรือง จำปา หรือกุหลาบ ใช้ในงานมงคลที่เกี่ยวเนื่องกับความรัก เพราะดอกรักสื่อความหมายถึงความรัก เช่น งานหมั้น และงานแต่งงาน โดยใช้ในขันหมากหมั้น ขันหมากแต่ง จัดพานรองรับน้ำสังข์ ร้อยเป็นมาลัยบ่าวสาว และโปรยบนที่นอนในพิธีปูที่นอน เป็นต้น ส่วนชาวฮาวายถือว่ามาลัยดอกรักที่ทำเป็นสร้อยคอ (lei) คือสัญลักษณ์ของความเป็นกษัตริย์ แต่ในอินเดีย ซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดดั้งเดิมถือว่าเป็นวัชพืชไม่มีประโยชน์

อ้างอิง

1. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-11-12. สืบค้นเมื่อ 11 July 2014.
2. "Calotropis gigantea (L.) W.T.Aiton | Plants of the World Online | Kew Science". Plants of the World Online (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2022-05-27.
3. หน้า ๑๑๒-๑๑๓. รัก...ไม่รัก โดย "สถาปนิกต่างดาว". อนุสาร อ.ส.ท.ปีที่ ๕๖ ฉบับที่ ๗: กุมภาพันธ์ ๒๕๕๙
4. "รัก - Smart Herb Platform Pharm KKU".

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ รัก (ไม้พุ่ม)

วิกิสปีชีส์มีข้อมูลภาษาอังกฤษเกี่ยวกับ รัก (ไม้พุ่ม)

• PIER - Calotropis gigantea 2008-05-16 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Flowers of India - Crown flower
• Purdue University: Center for New Crops & Plant Products - Crown flower
• Addry, Limiaa Suliman Elnoor Abu (2005). (PDF) (วิทยานิพนธ์). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2023-03-27. สืบค้นเมื่อ 2023-05-12.

• Dressler, S.; Schmidt, M. & Zizka, G. (2014). "Calotropis gigantea". African plants – a Photo Guide. Frankfurt/Main: Forschungsinstitut Senckenberg.