ภาษาตูวา

ภาษาตูวา (ภาษาตูวา: тыва дыл, tyva dyl) เป็นภาษากลุ่มเตอร์กิก มีผู้พูด 200,000 คนในสาธารณรัฐตูวา ในไซบีเรียกลางตอนใต้ มีคำยืมจากภาษามองโกเลียและภาษารัสเซียมาก มีชาวตูวากลุ่มเล็กๆอยู่ในจีนและมองโกเลียด้วย

ภาษาตูวา
тыва дыл
ประเทศที่มีการพูด	รัสเซีย, มองโกเลีย, จีน
ภูมิภาค	ตูวา
ชาติพันธุ์
จำนวนผู้พูด	240,000  (2012)
ตระกูลภาษา	เตอร์กิก เตอร์กิกทั่วไป ไซบีเรียใต้ เตอร์กิกซายัน ภาษาตูวา
ระบบการเขียน	อักษรซีริลลิก
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	รัสเซีย  สาธารณรัฐตูวา
รหัสภาษา
ISO 639-2	tyv
ISO 639-3	tyv
ภาษาตูวาถูกจัดเป็นภาษาที่มีความเสี่ยงตาม Atlas of the World’s Languages in Danger ของยูเนสโก
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด

ผู้พูดภาษตูวา

การจัดจำแนก

ภาษาตูวาอยู่ในหรือไซบีเรีย ใกล้เคียงกับอื่นๆ เช่น ภาษาคากัส และภาษาอัลไต

สำเนียง

ภาษาตูวาที่พบในตูวาแบ่งเป็น 4 สำเนียงคือ

• สำเนียงกลาง เป็นสำเนียงที่ใช้ในการเขียน
• สำเนียงตะวันตก ใช้พูดทางตอนเหนือของของ ได้รับอิทธิพลจากภาษาอัลไต
• สำเนียงตะวันออกเฉียงเหนือหรือสำเนียงทอดซี ใช้พูดในบริเวณตอนบนของ มีคำศัพท์มากมายเกี่ยวกับการล่าที่ไม่พบในภาษาอื่น
• สำเนียงตะวันออกเฉียงใต้ได้รับอิทธิพลจากภาษามองโกเลียมาก
• สำเนียงอื่นๆของภาษาตูวายังมีอีกมากแต่ได้รับการศึกษาน้อย

เสียง

พยัญชนะ

ภาษาตูวามีหน่วยเสียงพยัญชนะ 19 เสียง /f/ และ /t͡s/ พบเฉพาะในคำยืมจากภาษารัสเซีย

Consonant phonemes of Tuvan

	Labial		Alveolar		Palatal		Velar
Nasal	m		n				ŋ
Stop	pʰ	p	tʰ	t	t͡ʃ		k	ɡ
			s	z	ʃ	ʒ	x
			ɾ
	ʋ		l		j

สระ

เสียงสระในภาษาตูวามีสามแบบคือ เสียงสั้น เสียงยาว และเสียงสั้นแบบกดต่ำ สระเสียงยาวยาวเป็นสองเท่าของสระเสียงสั้น เสียงสั้นแต่กดต่ำเป็นเสียงสั้นที่เพิ่มเสียงไปอีกครึ่งหนึ่ง การกดต่ำนี้ถือเป็นการเน้นหนัก ไม่ใช่เสียงวรรณยุกต์

Vowel phonemes of Tuvan

		Short		Long		Low Pitch
		High	Low	High	Low	High	Low
Front	Unrounded	i	e	iː	eː	ì	è
	Rounded	y	ø	yː	øː	ỳ	ø̀
Back	Unrounded	ɯ	a	ɯː	aː	ɯ̀	à
	Rounded	u	o	uː	oː	ù	ò

ไวยากรณ์

ภาษาตูวาสร้างคำที่ซับซ้อนโดยใช้ระบบการเติมปัจจัย เช่น teve หมายถึงอูฐ teve-ler (เครื่องหมาย – แสดงว่าเป็นคนละหน่วยคำทางไวยากรณ์ การเขียนปกติจะไม่ใช้) หมายถึงอูฐหลายตัว teve-ler-im หมายถึงอูฐของฉัน teve-ler-im-den หมายถึง จากอูฐหลายตัวของฉัน

ภาษาตูวาแบ่งนามออกเป็น 6 การก ปัจจัยของแต่ละการกมีหลายความหมาย คำกริยาในภาษาตูวามีการลงท้ายเพื่อแสดงกาล มาลา และวัตถุประสงค์ได้หลายแบบ กริยาช่วยเป็นตัวขยายกริยาหลัก การเรียงประโยคเป็นแบบประธาน-กรรม-กริยา

คำศัพท์

คำศัพท์ในภาษาตูวาส่วนใหญ่มีจุดกำเนิดจากภาษากลุ่มเตอร์กิก และมีคำยืมจากภาษามองโกเลียมาก

ระบบการเขียน

อักษรละติน

การเขียนภาษาตูวาครั้งแรกใน พ.ศ. 2473 เขียนด้วยอักษรละตินประดิษฐ์โดยพระภิกษุชาวตูวา มอนคุช ลอบซังชินมิต ก่อนหน้านี้ชาวตูวาใช้ภาษามองโกเลียเป็นภาษาเขียน ในเดือนกันยายน พ.ศ. 2486 การเขียนด้วยอักษรละตินถูกแทนที่ด้วยอักษรซีริลลิก ตัวอักษรละตินที่ใช้คือ

A a	B ʙ	C c	D d	E e	F f	G g	Ƣ ƣ
H h	I i	J j	Ɉ ɉ	K k	L l	M m	N n
Ŋ ŋ	O o	Ө ө	P p	R r	S s	Ş ş	T t
U u	V v	X x	Y y	Z z	Ƶ ƶ	Ь ь

อักษรซีริลลิก

อักษรที่ใช้เขียนภาษาตูวาในปัจจุบันเป็นอักษรซีริลลิกที่ดัดแปลงมาแบบที่ใช้เขียนภาษารัสเซีย และเพิ่มอักษรพิเศษอีกสามตัว อักษรที่ใช้ได้แก่

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё	Ж ж
З з	И и	Й й	К к	Л л	М м	Н н	Ң ң
О о	Ө ө	П п	Р р	С с	Т т	У у	Ү ү
Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы
Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

อ้างอิง

1. ภาษาตูวา ที่ Ethnologue (18th ed., 2015) (ต้องสมัครสมาชิก)

ข้อมูล

• Anderson, Gregory D. S. (2004). Auxiliary Verb Constructions in Altai-Sayan Turkic (ภาษาอังกฤษ). Wiesbaden: Otto Harrassowitz. ISBN .
• Anderson, Gregory D. S.; Harrison, K. David (1999). Tyvan. Languages of the World/Materials 257 (ภาษาอังกฤษ). Lincom Europa. ISBN .
• Harrison, K. David (2001). Topics in the Phonology and Morphology of Tuvan (PDF) (วิทยานิพนธ์ Doctoral) (ภาษาอังกฤษ). Yale University. OCLC 51541112.
• Harrison, K. David (2005). "A Tuvan Hero Tale, with Commentary, Morphemic Analysis, and Translation". Journal of the American Oriental Society (ภาษาอังกฤษ). 125: 1–30.
• Krueger, John R. (1977). Krueger, John R. (บ.ก.). Tuvan Manual. Uralic and Altaic Series Volume 126 (ภาษาอังกฤษ). Editor Emeritus: Thomas A. Sebeok. Indiana University Publications. ISBN .
• Mänchen-Helfen, Otto (1992) [1931]. Journey to Tuva (ภาษาอังกฤษ). Translated by Alan Leighton. Los Angeles: Ethnographic Press University of Southern California. ISBN .
• Mawkanuli, Talant. 1999. "The phonology and morphology of Jungar Tuva," Indiana University PhD dissertation.
• Mongush, M. V. (1996). "Tuvans of Mongolia and China". International Journal of Central Asian Studies (ภาษาอังกฤษ). 1: 225–243.
• Nakashima, Yoshiteru (中嶋 善輝 Nakashima Yoshiteru). 2008 "Tyva Yapon Biche Slovar', トゥヴァ語・日本語 小辞典" , http://www.aa.tufs.ac.jp/project/gengokensyu/08tuvan6.pdf ()
• Ölmez, Mehmet; Tuwinischer Wortschatz mit alttürkischen und mongolischen Parallelen, Wiesbaden 2007, ISBN 
• Rind-Pawloski, Monika. 2014. Text types and in Dzungar Tuvan. Turkic Languages 18.1: 159–188.
• (ในภาษามองโกเลีย) Sečenbaγatur, Qasgerel, Tuyaγ-a [Туяa], Bu. Jirannige, Wu Yingzhe, Činggeltei. 2005. Mongγul kelen-ü nutuγ-un ayalγun-u sinǰilel-ün uduridqal [A guide to the regional dialects of Mongolian]. Kökeqota: ÖMAKQ. ISBN .
• Takashima, Naoki (高島 尚生 Takashima Naoki). 2008 "Kiso Tuba-go bunpō 基礎トゥヴァ語文法," , http://www.aa.tufs.ac.jp/project/gengokensyu/08tuvan1.pdf ()
• Takashima, Naoki. 2008 "Tuba-go kaiwa-shū トゥヴァ語会話集," , http://www.aa.tufs.ac.jp/project/gengokensyu/08tuvan3.pdf ()
• Taube, Erika. (1978). Tuwinische Volksmärchen. Berlin: Akademie-Verlag. LCCN: 83-853915
• Taube, Erika. (1994). Skazki i predaniia altaiskikh tuvintsev. Moskva : Vostochnaia literatura. ISBN 
• Todoriki, Masahiko (等々力 政彦 Todoriki Masahiko). 2011 "Possibly the oldest Tuvan vocabulary included in Wu-li-ya-su-tai-zhi lue, the Abridged Copy of the History of Uliastai, 烏里蘇台志略にみえる，最古の可能性のあるトゥバ語語彙について". Tōyōbunka-Kenkyūjo Kiyō 東洋文化研究所紀要 159 238–220. ISSN 0563-8089 , http://repository.dl.itc.u-tokyo.ac.jp/dspace/bitstream/2261/43632/1/ioc159007.pdf (Archive)
• Oelschlägel, Anett C. (2013). Der Taigageist. Berichte und Geschichten von Menschen und Geistern aus Tuwa. Zeitgenössische Sagen und andere Folkloretexte / Дух-хозяин тайги –Современные предания и другие фольклорные материалы из Тувы / Тайга ээзи – Болган таварылгалар болгаш Тывадан чыгдынган аас чогаалының өске-даа материалдары. [The Taiga Spirit. Reports and Stories about People and Spirits from Tuva. Contemporary Legends and other Folklore-Texts.] Marburg: tectum-Verlag. ISBN 

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ในภาษาTuvan

วิกิท่องเที่ยว มีหนังสือรวมวลีสำหรับ Tyvan

• English-Tuvan, Tuvan-English online talking dictionary
• Tuvan language and folklore materials
• TyvaWiki Language Articles
• Tuvan Alphabet