พ่อขุนผาเมือง

พ่อขุนผาเมือง หรือ พญาผาเมือง เป็นเจ้าเมืองราด (มีราชทินนามตามยศเขมรว่า “กมรเตงอัญศรีอินทรปตินทราทิตย์”) ร่วมกับพ่อขุนบางกลางหาวเจ้าเมืองบางยาง ขับไล่ขอมที่ก่อการจลาจลวุ่นวายให้ออกไปจากเมืองสุโขทัย แต่พระองค์ไม่ทรงขึ้นครองราชย์เป็นเจ้าเมืองสุโขทัยต่อจากพระราชบิดา หากแต่ทรงมอบราชสมบัติ ราชทินนาม และพระแสงขรรค์ไชยศรีเครื่องแสดงสิทธิอำนาจให้แก่พ่อขุนบางกลางหาวแทน เหตุเพราะทรงมีความใกล้ชิดกับทางราชสำนักยโศธรปุระ และเจ้าเมืองยโศธรปุระเคยพระราชทานพระราชธิดาคือเป็นพระชายา

กมรเตงอัญผาเมือง
ขุนในเมืองราด
พระบรมรูปพ่อขุนผาเมืองขณะทรงออกศึก ค่ายพ่อขุนผาเมือง จังหวัดเพชรบูรณ์
คู่อภิเษก
ราชวงศ์	ราชวงศ์ศรีนาวนำถุม
พระราชบิดา	พ่อขุนศรีนาวนำถุม

พ่อขุนผาเมืองมีน้องสาวชื่อนางเสือง เป็นพระมเหสีของพ่อขุนบางกลางหาว (ต่อมาเฉลิมพระนามเป็นพ่อขุนศรีอินทราทิตย์)

พระราชประวัติ

พ่อขุนผาเมืองเป็นพระราชโอรสของพ่อขุนศรีนาวนำถม ทรงอยู่ในสถานะรัชทายาทแห่งราชอาณาจักร และได้เสด็จไปครองอยู่เมืองราด ซึ่งเป็นเมืองอยู่ทางด้านตะวันออกของเชลียงในลุ่มแม่น้ำน่าน คนในชั้นหลังยังปรากฏเรียก "เมืองราดเก่าหั้น" สืบมาไม่นานก่อนการสร้างเขื่อนขนาดใหญ่ปิดกั้นลำแม่น้ำน่าน

นอกจากนั้นยังปรากฏหลักฐานใน ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ที่ทรงสันนิษฐานว่าเหตุจะเกิดเมืองหล่มเก่า เห็นจะเป็นด้วยพวกราษฎรที่หลบหนีภัยอันตรายในอาณาจักรล้านช้าง มาตั้งซ่องมั่วสุมกันอยู่ก่อน แต่เป็นที่ดินดีมีน้ำบริบูรณ์เหมาะแก่การเพาะปลูก ทำเรือกทำสวนไร่นาและเลี้ยงโคกระบือ จึงมีพวกตามมาอยู่มากขึ้นโดยลำดับจนเป็นเมือง แต่เป็นเมืองมาครั้งสุโขทัย มีปรากฏในจารึกพ่อขุนรามคำแหงว่า เมืองลุ่ม ต่อมาภายหลังมาเรียกว่าเมือง หล่ม และยังเป็นอีกท่านที่กอบกู้แผ่นดินเอาไว้

อ้างอิง

1. ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย (2555). กมรเตง. กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).^[]
2. "จารึกวัดศรีชุม ด้านที่ ๑". ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). 17 กุมภาพันธ์ 2555. สืบค้นเมื่อ 19 กันยายน 2562. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
3. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-06-20. สืบค้นเมื่อ 2007-07-12.
4. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-07-02. สืบค้นเมื่อ 2007-07-12.
5. พระยาอินทรมนตรี. "อธิบายยศศักดิ์ของไทย". vajirayana.org. สืบค้นเมื่อ February 16, 2023.