พระยาอนุมานราชธน (ยง เสฐียรโกเศศ)

ศาสตราจารย์ พระยาอนุมานราชธน (14 ธันวาคม พ.ศ. 2431 - 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2512) นักปราชญ์และนักการศึกษาคนสำคัญของไทย ผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรมและเป็นหนึ่งในบุคคลสำคัญของโลกชาวไทย ประจำปี พ.ศ. 2531 ขององค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก)

ศาสตราจารย์ พระยาอนุมานราชธน (ยง เสฐียรโกเศศ) ม.ป.ช. ม.ว.ม. ท.จ.ว. อ.ป.ร. ๓
(ผู้อำนวยการมหาวิทยาลัยศิลปากร)
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2486 – พ.ศ. 2492
นายกคณะกรรมการ	แปลก พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	สถาปนามหาวิทยาลัย
ถัดไป	พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	หลีกวงหยง 14 ธันวาคม พ.ศ. 2431 เมืองพระนคร ประเทศสยาม (ปัจจุบัน กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย)
เสียชีวิต	12 กรกฎาคม พ.ศ. 2512 (80 ปี) จังหวัดพระนคร ประเทศไทย (ปัจจุบัน กรุงเทพมหานคร)
สัญชาติ	ไทย
คู่สมรส	ละไม อุมารัติ
บุตร	10 คน
บุพการี	หลี เสฐียรโกเศศ (บิดา) เฮียะ เสฐียรโกเศศ (มารดา)
การศึกษา	โรงเรียนบ้านพระยานานา โรงเรียนอัสสัมชัญ
อาชีพ	ข้าราชการ นักเขียน นักวิชาการ
ลายมือชื่อ
อาชีพนักเขียน
นามปากกา	เสฐียรโกเศศ
ผลงานที่สำคัญ	กามนิต-วาสิฏฐี

ประวัติ

ชาติกำเนิด

พระยาอนุมานราชธน เกิดเมื่อวันศุกร์ที่ 14 ธันวาคม พ.ศ. 2431 ที่เรือนไม้หลังหนึ่ง ติดคูด้านใต้วัดพระยาไกร แถวโรงเลื่อยบริษัทบอร์เนียว ซึ่งตั้งอยู่ที่ ตำบลพระยาไกร อำเภอยานนาวา จังหวัดพระนคร (ซึ่งปัจจุบันคือแขวงวัดพระยาไกร เขตบางคอแหลม กรุงเทพมหานคร) เป็นบุตรของนายหลีกับนางเฮียะ มีชื่อเดิมว่า หลีกวงหยง ต่อมา ได้เปลี่ยนเป็น ยง และได้รับพระราชทานนามสกุลจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวว่าเสฐียรโกเศศ ต่อมาวันที่ 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2485 จึงได้รับพระบรมราชานุญาตให้ใช้ราชทินนามอนุมานราชธนเป็นชื่อสกุล

การศึกษา

เมื่ออายุราวห้าหกขวบได้เริ่มเรียนหนังสือกับบิดา โดยต้องตื่นตั้งแต่ตีห้ามาอ่านหนังสือ ครั้นอายุได้สักสิบขวบมารดาก็พาไปฝากเข้าโรงเรียนบ้านพระยานานา อยู่แถวใต้ปากคลองวัดทองเพลง เป็นนิวาสถานเดิมของพระยานานาพิพิธ บุตรชายคนหนึ่งของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ โรงเรียนนี้สอนทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ เด็กชายยงเรียนได้เร็วมากกว่าคนอื่นเพราะได้เรียนหนังสือมาแล้วกับบิดา

ต่อมาจึงเข้าเรียนโรงเรียนอัสสัมชัญ ในปี พ.ศ. 2443 ได้เลขประจำตัว อสช 1112 ขณะนั้นโรงเรียนใช้ระบบการสอนเป็นภาษาอังกฤษ มีการสอนภาษาไทยบ้างสัปดาห์ละสองชั่วโมงเท่านั้น ยง เสฐียรโกเศศ ได้เล่าเรียนจบชั้นมัธยม 4 พอขึ้นชั้นมัธยม 5 ก็ต้องออกจากโรงเรียนเพราะครอบครัวมีฐานะไม่ดี รวมทั้งมีพี่น้องหลายคนและพระยาอนุมานราชธนเป็นบุตรคนโต กระนั้นท่านกลับศึกษานอกระบบโรงเรียนและศึกษาตลอดชีวิต ด้วยมีนิสัยรักความรู้ กระทั่งได้ชื่อว่าเป็นนักปราชญ์คนสำคัญของไทย

การทำงาน

หลังออกจากโรงเรียนท่านได้เริ่มชีวิตการทำงานด้วยการไปฝึกหัดผสมยาที่โอสถศาลาของรัฐบาล และได้เรียนภาษาอังกฤษเพิ่มเติมในตอนกลางคืน แต่เมื่อมิได้รับเบี้ยเลี้ยง จึงลาออกไปทำงานโรงแรมโอเรียนเต็ล ได้เงินเดือนๆ ละ 60 บาท ทำได้ไม่ถึงปีจึงลาออกไปทำงานที่กรมศุลกากรในตำแหน่งเสมียน เงินเดือนๆ ละ 50 บาท ทั้งนี้เพื่อมีเวลาพักผ่อนมากกว่าและรับยกเว้นเกณฑ์เข้าเป็นทหารด้วย ที่กรมศุลกากร พระยาอนุมานราชธนได้พบนายนอร์แมน แมกสแวล ผู้เป็นทั้งหัวหน้าและเป็นผู้สอนภาษาอังกฤษให้พระยาอนุมานราชธนจนแตกฉาน รับราชการก้าวหน้ามาโดยตลอด และได้เลื่อนตำแหน่งจากขุน เป็นหลวง เป็นพระ ตามลำดับ

จนถึงปี พ.ศ. 2467 จึงได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระยาอนุมานราชธน มีตำแหน่งราชการในกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ถือศักดินา 1000

ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง มีเหตุต้องออกจากราชการในปี พ.ศ. 2476 ซึ่งขณะนั้นท่านดำรงตำแหน่งผู้ช่วยอธิบดี แต่สองปีถัดมา หลวงวิจิตรวาทการ (วิจิตร วิจิตรวาทการ) ซึ่งเป็นอธิบดีกรมศิลปากรในขณะนั้น ได้ชวนให้กลับมารับราชการที่กรมศิลปากร และด้วยความรู้ความสามารถของท่านจึงได้เลื่อนตำแหน่งขึ้นตามลำดับ ตำแหน่งสุดท้ายได้เป็นอธิบดีกรมศิลปากร ซึ่งภายหลังการเกษียณอายุราชการและการต่ออายุราชการหลายครั้ง จึงออกจากราชการมารับบำนาญ

ครอบครัว

พระยาอนุมานราชธน (ยง เสฐียรโกเศศ)

พระยาอนุมานราชธน สมรสกับคุณหญิงละไม อนุมานราชธน (สกุลเดิม อุมารัติ) บิดาและมารดาแยกทางกันจึงอาศัยอยู่กับป้า ชื่อ แม่หมออี้ ซึ่งเป็นชีอยู่นิกายคริสต์คาทอลิก นางสาวละไมจึงเข้ารีตตามป้าไปด้วย

ความรักของพระยาอนุมานราชธนกับคุณหญิงอนุมานราชธนเป็นรักแรกพบ มีความประทับใจเมื่อแรกเห็นจึงพยายามทำความรู้จัก และขอคุณหญิงอนุมานราชธนแต่งงานโดยเหตุที่ว่าเธอเป็นแม่บ้านแม่เรือนรู้จักจัดการต่าง ๆ ให้เป็นระเบียบเรียบร้อย และคงปรนนิบัติมารดาและพี่น้องของท่านให้ได้รับความสะดวกสบายได้

ท่านมิได้จัดงานเลี้ยง เนื่องจากทางครอบครัวโดยเฉพาะมารดาไม่พอใจกับสะใภ้ที่เข้ารีตผู้นี้ คุณหญิงอนุมานราชธนท่านก็มีขันติอดทนอดกลั้นเป็นอย่างดี พระยาอนุมานราชธนก็มีความซื่อสัตย์ต่อภริยาเป็นอย่างยิ่ง มิได้มีภริยาอื่นเพิ่มเติมอีก

พระยาอนุมานราชธน และคุณหญิงอนุมานราชธน มีบุตรธิดาร่วมกัน 10 คน ดังรายนามต่อไปนี้

• นางสมไสว เหราบัตย์
• นายสมจัย อนุมานราชธน
• เด็กหญิงสมปอง อนุมานราชธน
• นางสมศรี สุกุมลนันทน์
• นางสาวภัทรศรี อนุมานราชธน
• ศาสตราจารย์มัลลี เวชชาชีวะ
• นายยรรยง อนุมานราชธน
• นายญาณิน อนุมานราชธน
• พันตำรวจเอก บรรยง อนุมานราชธน
• ศาสตราจารย์ แพทย์หญิงยุวัน อนุมานราชธน

หลังเกษียณอายุแล้ว ท่านก็ยังคงเขียนหนังสือและตำราออกมาอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะงานเขียนร่วมกับพระสารประเสริฐ (ตรี นาคะประทีป) ซึ่งมักทำงานด้วยกันโดยใช้นามปากกาว่า เสฐียรโกเศศ-นาคะประทีป เรียบเรียงหนังสือ ตำรา และวรรณกรรมอันทรงคุณค่าออกมาเป็นจำนวนมาก

พระยาอนุมานราชธนถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2512

บรรดาศักดิ์และยศ

• 18 มกราคม พ.ศ. 2454 เป็น ขุนอนุมานราชธน
• 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2459 เป็น หลวงอนุมานราชธน มีตำแหน่งในกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ถือศักดินา 600
• 21 กรกฎาคม 2462 – เข้ารับพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์
• 22 ธันวาคม พ.ศ. 2463 เป็น พระอนุมานราชธน มีตำแหน่งราชการในกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ถือศักดินา 800
• 30 ธันวาคม 2463 – อำมาตย์ตรี
• 1 มกราคม พ.ศ. 2467 เป็น พระยาอนุมานราชธน มีตำแหน่งราชการในกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ถือศักดินา 1,000
• 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2485 ลาออกจากบรรดาศักดิ์
• 16 เมษายน พ.ศ. 2491 กลับคืนมีบรรดาศักดิ์เป็นพระยาอนุมานราชธนตามเดิม

ผลงานสำคัญ

ผลงานสำคัญของพระยาอนุมานราชธนในช่วงเวลา 80 ปีเศษแห่งชีวิตของท่านมีมากนับเป็นหนังสือได้มากกว่า 200 รายการ ดังปรากฏในเว็บไซต์ของ ซึ่งเป็นเว็บไซต์เกี่ยวกับงานวรรณกรรมของประเทศไทย เรียงตามลำดับปีที่ตีพิม์เท่าที่ทราบดังนี้

ผลงานที่ทราบปีที่ตีพิมพ์

ปีที่ตีพิมพ์ที่ปรากฏเป็นปีตีพิมพ์ที่ทราบ มีหลายรายการที่มีการตีพิมพ์มาก่อนแล้ว เช่น หิโตปเทศ ที่ตีพิมพ์โดย "โรงพิมพ์ไท" มาตั้งแต่ครั้งแรกร่วมงานกับพระสารประเสริฐ หรือ "นาคะประทีป"

เรื่องคนมีประโยชน์ 2465 อุปกรณ์รามเกียรติ์ 2475 คำสอนของพระพุทธเจ้า งานแปล 2475 เรื่องไทย-จีน 2478 ตำนานศุลกากร 2482 วิจารณ์เรื่องประเพณีทำศพ 2482 เรื่องของชาติไทย 2483 ประติมากรรมไทย แปลจากต้นฉบับภาษาอังกฤษของ ศิลป พีระศรี 2490 นิรุกติศาสตร์ 2493 พระราชลัญจกรและตราประจำตัวประจำตำแหน่ง 2493 อธิบายนาฏศิลป์ไทย พร้อมด้วยคำนำเรื่องคีตศิลป์ 2494 เรื่องผีสางเทวดา 2495 เรื่องวัฒนธรรม 2496 ลัทธิของเพื่อน 2496 เรื่องแหลมอินโดจีนสมัยโบราณ 2497 ประเพณีและความรู้ทั่วไป 2498 เชื้อชาติ ภาษา และวัฒนธรรม 2498 กถาสริตสาคร (สาครเป็นที่รวมกระแสนิยาย) กถาบิฐและกถามุข แปลจากกาพย์ภาษาสันสกฤต 2499 เลิกทาสในรัชกาลที่ 5 2499 ศิลปสงเคราะห์ แปลจากต้นฉบับภาษาอังกฤษของ ศิลป พีระศรี 2500 เทศกาลลอยกระทง เล่นสาดน้ำวันสงกรานต์ ประเพณีทำบุญสวดมนต์เลี้ยงพระ 2500 ประเพณีไทยเกี่ยวกับเทศกาลเข้าพรรษา สารท ออกพรรษา 2500 ประเพณีเก่าของไทย ว่าด้วยการเกิด การปลูกบ้านสร้างเรือน ว่าด้วยการตาย 2500 ประเพณีการทำบุญสวดมนต์เลี้ยงพระ 2500 วัฒนธรรมเบื้องต้น 2501 ประเพณีเรื่องแต่งงานบ่าวสาวของไทย 2501 ประเพณีเก่าของไทย 5 ประเพณีเนื่องในการตาย 2501 กินโต๊ะจีน 2501 บันทึกความรู้ 2502 ประเพณีไทยเกี่ยวกับเทศกาล 2502 ค่าของวรรณคดี 2503 กามนิต ต้นฉบับแต่งโดยนักเขียนชาวเดนมาร์ก คาร์ล อดอล์ฟ เจลเลอร์รุป แปลร่วมกับ นาคะประทีป (โดยใช้ฉบับที่แปลเป็นภาษาอังกฤษโดย จอห์น อี โลกี) 2503 เรื่องเจดีย์ 2503 รสวรรณคดี 2504 เรื่องอัศจรรย์ของโลก 2504 โลกนิติ ไตรพากย์ 2504 กวนอิม 2505 ประเพณีเนื่องในเทศกาล 2506 หิโตปเทศ การผูกมิตร การแตกมิตร สงคราม ความสงบ 2507 วิวัฒนาการแห่งวัฒนธรรม 2507

ประเพณีเนื่องในการแต่งงานและประเพณีในการปลูกเรือน 2507 การศึกษาวรรณคดีแง่วรรณศิลป์ 2507 วรรณคดีที่น่ารู้ 2508 อาหรับราตรี 2509 รู้ไว้ 2509 ประเพณีเนื่องในการเกิดกับประเพณีเนื่องในการตาย 2510 ประเพณีเบ็ดเตล็ด 2510 ฟื้นความหลัง 2510 ชีวิตชาวไทยสมัยก่อน 2510 ความสัมพันธ์ระหว่างศาสนาพราหมณ์ พุทธ และชิน ในแง่ประวัติศาสตร์ 2511 อัตชีวประวัติของพระยาอนุมานราชธน 2512 อารยธรรมยุคดึกดำบรรพ์ 2512 ท้าววิศวามิตร 2512 ประเพณีปลูกเรือน-แต่งงาน 2512 พันหนึ่งทิวา 2512 โปแลนด์ราชย์ 2512 นานานีติ 2513 ชาติ-ศาสนา-วัฒนธรรม 2513 จดหมายโต้ตอบระหว่างเสฐียรโกเศศ กับ ส. ศิวรักษ์ พร้อมด้วยประวัติและข้อเกี่ยวกับพระยาอนุมานราชธน 2514 การศึกษาเรื่องประเพณีไทย 2514 เผชิญหน้ากับพระเจ้านโปเลียน 2514 ประวัตินานาประเทศ 2515 เมืองสวรรค์และผีสาง เทวดา 2515 วรรณกรรมของเสฐียรโกเศศ 2515 ศาสนาเปรียบเทียบ 2515 ขุมทรัพย์ของเด็กเรื่องคนมีประโยชน์ 2515 การศึกษาเรื่องประเพณีไทยและชีวิตไทยสมัยก่อน 2515 นิยายเบงคลี 2515 ประเพณีต่าง ๆ บางเรื่อง 2516 ประชุมเรื่องพระรามและแง่คิดจากวรรณคดี 2516 คำแก้ว 2516 สารานุกรมของเสฐียรโกเศศ 2516 ลัทธิ-ศาสนา 2516 การศึกษาศิลปและประเพณี 2517 เทศกาลสงกรานต์ 2525 ประเพณีต่าง ๆ ของไทย 2529 การเกิด 2531 แต่งงาน 2531 ความรู้เกี่ยวกับวรรณคดีและเทพนิยายสงเคราะห์ 2531 กำเนิดคน 2532 ชีวิตพระสารประเสิรฐที่ข้าพเจ้ารู้จัก 2532 วรรณกรรมเลือกสรรสำหรับเด็ก 2532 ชั่วฟ้าดินสลาย

ผลงานที่ไม่ทราบหรือไม่แน่ใจปีที่ตีพิมพ์

เรื่องสั้นเกี่ยวกับประเพณีต่าง ๆ เทศกาลลอยกระทง ประเพณีทำบุญสวดมนต์เลี้ยงพระประเพณีเนื่องในการตาย ประเพณีไทยเกี่ยวกับเทศกาลลอยกระทง ประเพณีไทยเก่ยวกับเทศกาลสงกรานต์ ประเพณีเนื่องในการเกิด ประเพณีในการสร้างบ้านปลูกเรือนวัตนธรรมและประเพณีต่าง ๆ ของไทย โลกยุคดึกดำบรรพ์ เล่าเรื่องในไตรภูมิ ลัทธิธรรมเนียมและประเพณีของไทย ประเพณีเกี่ยวกับชีวิตของชาวไทยเทศกาลสงกรานต์ ประเพณีเกี่ยวกับชีวิตแต่งงาน อำนาจแห่งความพยายาม นิยายเอกของปาชา อสูรและยักษ์ต่างกันอย่างไร เทพนิยายสงเคราะห์ ภาค 2 ประวัติศาสตร์โลกสมัยโบราณ ปลูกเรือน ปลูกเรือน-แต่งงาน วัฒนธรรม

ฟอลคอน สดุดีเด็ก ๆ สมญาภิธานรามเกียรติ์ พงศาวดารธรรมชาติของสัตว์ พระคเณศเทพนิยายสงเคราะห์ ภาค 4 ทศมนตรี ไทย-จีน ชีวิตของชาวนา โซไรดา นางพญาแห่งทะเลทราย การตาย เรื่องพระโพธิสัตว์ เรื่องพระโมหมัด นะปีของอิสามิกชน เรื่องพระราชลัญจกรและตราประจำตัวประจำตำแหน่ง เรื่องเล่นสาดน้ำวันสงกรานต์ เทศกาลลอยกระทง และประเพณีทำบุญสวดมนต์เลี้ยงพระ ขวัญและประเพณีการทำขวัญ จดหมายจากพ่อถึงลูก เครื่องราชูปโภคและเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศของพระมหากษัตริย์ 25??

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2508 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2500 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
• พ.ศ. 2504 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2496 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))
• พ.ศ. 2487 – เหรียญช่วยราชการเขตภายใน การรบสงครามมหาเอเชียบูรพา (ช.ร.)
• พ.ศ. 2481 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
• พ.ศ. 2493 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 3 (อ.ป.ร.3)

อ้างอิง

1. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศพระราชทานนามสกุล ครั้งที่ 8 ลำดับที่ 688, เล่ม 30, 21 ธันวาคม พ.ศ. 2456, หน้า 2133.
2. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตใช้ราชทินนามเป็นชื่อสกุล, เล่ม 59, ตอนที่ 33 ง, 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2485, หน้า 1351.
3. "บุคคลที่มีคุณูปการ". สืบค้นเมื่อ 24 November 2023.
4. "พระราชทานบรรดาศักดิ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 41 (ง): 3403. 1 มกราคม 2559. สืบค้นเมื่อ 7 เมษายน 2561. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
5. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ เลื่อนและตั้งบรรดาศักดิ์ ข้าราชการกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เล่ม 28, วันที่ 28 มกราคม ร.ศ. 130, หน้า 2441.
6. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ พระราชทานบรรดาศักดิ์ ข้าราชการกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เล่ม 33, วันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2459, หน้า 2391.
7. รายวันพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์
8. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ พระราชทานบรรดาศักดิ์ ข้าราชการกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เล่ม 37, วันที่ 2 มกราคม พ.ศ. 2463, หน้า 3255.
9. พระราชทานยศ
10. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ พระราชทานบรรดาศักดิ์ ข้าราชการกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เล่ม 41, วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2467, หน้า 3403.
11. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ข้าราชการกราบถวายบังคมลาออกจากบรรดาศักดิ์
12. "ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ข้าราชการกลับคืนมีบรรดาศักดิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 65 (22 ง): 1607. 27 เมษายน 2491. สืบค้นเมื่อ 25 กรกฎาคม 2562. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
13. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๘๒ ตอนที่ ๑๑๑ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๑๓, ๒๓ ธันวาคม ๒๕๐๘
14. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักคณะรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ 2009-02-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๗๔ ตอนที่ ๑๐๗ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๒๙๙๔, ๑๗ ธันวาคม ๒๕๐๐
15. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักคณะรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๗๘ ตอนที่ ๔๐ ง หน้า ๑๒๘๐, ๙ พฤษภาคม ๒๕๐๔
16. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๗๐ ตอนที่ ๑๔ ง หน้า ๖๙๑, ๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๙๖
17. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญช่วยราชการเขตภายใน, เล่ม ๖๑ ตอนที่ ๓๓ ง หน้า ๙๓๗, ๓๐ พฤษภาคม ๒๔๘๗
18. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์^[], เล่ม ๕๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๒๔๖, ๒๔ กันยายน ๒๔๘๑
19. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ 2011-11-09 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๖๗ ตอนที่ ๓๙ ง หน้า ๓๐๔๐, ๑๘ กรกฎาคม ๒๔๙๓

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิคำคมมีคำคมเกี่ยวกับ พระยาอนุมานราชธน (ยง เสฐียรโกเศศ)

• สมศรี สุกุมลนันทน์. (2549). พ่อ: พระยาอนุมานราชธน.^[] กรุงเทพฯ: มูลนิธิเสฐียรโกเศศ–นาคะประทีป.

ก่อนหน้า		พระยาอนุมานราชธน (ยง เสฐียรโกเศศ)		ถัดไป
ไม่มี		(ผู้อำนวยการมหาวิทยาลัยศิลปากร) คนที่ 1 (พ.ศ. 2486 – พ.ศ. 2492)		พลตรี พลเรือตรี พลอากาศตรี พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล