พระยาพัทลุง (ขุน)

พระยาพัทลุง (ขุน) หรือ ขุนคางเหล็ก (พ.ศ. 2277 - พ.ศ. 2332) เป็นบุตรชายของ พระยาราชบังสัน (ตะตา) บุตรชายของ พระยาพัทลุง (ฮุเซน) บุตร สุลต่านสุลัยมาน เกิดและเติบโตในกรุงศรีอยุธยา จึงพูดภาษาปักษ์ใต้ไม่เป็น เข้ารับราชการเป็นมหาดเล็กในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ เมื่ออายุ 14 ปี ต่อมา เมื่อกรุงศรีอยุธยาแตกได้เข้าถวายตัวช่วยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีเป็นครั้งแรก ตามเสด็จลงไปปราบ ก๊กเจ้านครศรีธรรมราช พ.ศ. 2312 ขณะนั้นอายุ 35 ปี จึงได้เป็นพระยาภักดีนุชิต สิทธิสงคราม ผู้ช่วยราชการนครศรีธรรมราช ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2315 สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี โปรดฯให้ไปเป็นเจ้าเมืองพัทลุง ในราชทินนาม พระยาแก้วโกรพพิชัยฯ เช่นเดียวกับบิดา พระยาราชบังสัน (ตะตา) ซึ่งมีราชทินนามว่า พระยาแก้วโกรพพิชัยฯ เช่นกัน ทว่าสร้อยต่างกัน

พระยาพัทลุง (ขุน)
เจ้าเมืองพัทลุง
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2315 – พ.ศ. 2332 (17 ปี)
กษัตริย์	สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
ถัดไป	พระศรีไกรลาศ
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	ขุน พ.ศ. 2277 กรุงศรีอยุธยา อาณาจักรอยุธยา
เสียชีวิต	พ.ศ. 2332 (55 ปี) เมืองพัทลุง อาณาจักรรัตนโกสินทร์
คู่สมรส	คุณหญิงแป้น
บุตร	พระยาพัทลุง (ทองขาว)
บุพการี	พระยาราชบังสัน (บิดา)
ญาติ	สุลต่านสุลัยมาน ชาห์ (ทวด)

ภายหลังกรุงศรีอยุธยาแตก พระยาพัทลุง (ขุน) กับพี่น้องญาติๆ ได้พากันอพยพมาอยู่หมู่บ้านบริเวณใกล้ ๆ วัดพลับ (วัดราชสิทธาราม) ไม่ห่างไกลกันนักกับพวกญาติ ๆ เชื้อสุลต่านสุลัยมาน ซึ่งตั้งเคหสถานอยู่ใกล้วัดหงส์รัตนาราม ในคลองบางกอกใหญ่ หรือคลองบางหลวง ใน พ.ศ. 2315 พระยาพัทลุงได้เปลี่ยนไปนับถือศาสนาพุทธ

ภรรยาพระยาพัทลุง(ขุน) คือ คุณหญิงแป้น น้องร่วมบิดามารดากับท้าวทรงกันดาล บุตร-ธิดา ที่สำคัญได้แก่

• มีพระราชโอรส คือ พระองค์เจ้าสุทัศน์ (ต้นราชสกุล )
• พระยาพัทลุง (ทองขาว) สามีของคุณหญิงปล้อง บุตรีพระยาราชวังสัน (น้องนางของพระชนนีเพ็งและมีศักดิ์เป็นน้านางของสมเด็จพระศรีสุลาลัย)

พระยาพัทลุง (ขุน) รับราชการอยู่ 17 ปี ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ พ.ศ. 2332 ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

ภายในวัดวังมีอนุสาวรีย์พระยาพัทลุง (ขุน) สร้างโดย มูลนิธิพระยาพัทลุงขุนคางเหล็ก-สุลต่านสุลัยมาน

ลำดับสาแหรก

ลำดับสาแหรกของพระยาพัทลุง (ขุน)
16. โมกอล               8. สุลต่านสุลัยมาน ชาห์                       4. พระยาพัทลุง (ฮุเซน)                             2. พระยาราชบังสัน (ตะตา)                                   1. พระยาพัทลุง (ขุน)

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. การเมืองไทยสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี, หน้า 332
2. โรม บุนนาค (12 มิถุนายน 2562). "เหตุที่พระยาพัทลุงได้ฉายา "คางเหล็ก! ไก่เจ๊ก ไก่แขก ตีกันไม่แพ้ไม่ชนะ เจ้าของไก่รำมวยใส่กัน! !". ผู้จัดการออนไลน์.

บรรณานุกรม

• นิธิ เอียวศรีวงศ์. การเมืองไทยสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี. กรุงเทพฯ : มติชน, 2559. 632 หน้า. ISBN