พระครูนิสิตคุณากร (กัน คงฺครตโน)

พระครูนิสิตคุณากร นามเดิม กัน ศรีเพ็ง ฉายา คงฺครตโน (11 เมษายน พ.ศ. 2435 — 17 ตุลาคม พ.ศ. 2513) เป็นพระเถระชั้นผู้ใหญ่อีกท่านหนึ่งในจังหวัดนครสวรรค์ เป็นเจ้าอาวาสวัดเขาแก้ว, อดีตเจ้าคณะตำบลพยุหะ และเป็น 1 ใน 3 พระเกจิที่มีชื่อเสียงของอำเภอพยุหะคีรี ร่วมกับ หลวงพ่อเทศกับหลวงพ่อเดิม

พระครูนิสิตคุณากร (กัน คงฺครตโน)
ชื่ออื่น	กัน ศรีเพ็ง
ส่วนบุคคล
เกิด	11 เมษายน พ.ศ. 2435 (78 ปี 281 วัน ปี)
มรณภาพ	17 มกราคม พ.ศ. 2513
นิกาย	มหานิกาย
การศึกษา
ตำแหน่งชั้นสูง
ที่อยู่	วัดเขาแก้ว จังหวัดนครสวรรค์
อุปสมบท	9 พฤษภาคม พ.ศ. 2456
พรรษา	57
ตำแหน่ง	เจ้าอาวาสวัดเขาแก้ว เจ้าคณะตำบลพยุหะ

ประวัติ

พระครูนิสิตคุณากร นามเดิม กัน ศรีเพ็ง เกิดเมื่อวันที่ 11 เมษายน พ.ศ. 2435 ตรงกับวันจันทร์ ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 5 ปีมะโรง ณ ตำบลพยุหะ อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์ โยมบิดาชื่อนายเปลี่ยน โยมมารดา นางไพร มีพี่น้องร่วมบิดามารดา 4 คน คือ

1. นายสิน ศรีเพ็ง
2. นางเม้า มากบุญ
3. นายโชติ ศรีเพ็ง
4. นางคุด มากบุญ

ปฐมวัยและการศึกษาสามัญ

โยมบิดามารดาของเด็กชายกัน ศรีเพ็ง ปรารถนาจะให้บุตรได้ศึกษา ซึ่งตอนนั้น ยังไม่มีโรงเรียนประชาบาลในเขตพยุหะ จึงต้องมาฝากตัวเล่าเรียนกับภิกษุในวัดเขาแก้ว โดยเรียนหนังสือไทย เลข อักษรขอม เมื่อร่ำเรียนได้ชำนาญ ก็ออกมาช่วยงานเกตรกรรมกับทางบ้านจนเรียกได้ว่าเป็นช่างฝีมือที่มีความชำนาญเสียแต่ยังไม่เข้าวัยหนุ่ม

อุปสมบท

พระครูนิสิตคุณากร(กัน คงฺครตโน) ได้บรรพชาเมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2453 เมื่ออายุได้ 19 ปี โดยมีพระอธิการอ่อง วัดพระปรางค์เหลือง เป็นพระอุปัชฌาย์และได้อุปสมบท เมื่อวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2456 ณ พัทธสีมาวัดเขาแก้ว โดยมีพระอธิการอ่อง วัดพระปรางค์เหลือง เป็นพระอุปัชฌาย์ (พระอธิการไข่) วัดอินทาราม เป็นพระกรรมวาจาจารย์ พระญาณกิติ (ยอด อกฺกวํโส) (ต่อมาได้รับการเลื่อนสมณศีกดิ์เป็น พระธรรมไตรโลกาจารย์ (ยอด อกฺกวํโส)) วัดเขาแก้ว เป็นอนุสาวนาจารย์

การศึกษาเล่าเรียนในเพศสมณะ

ได้ศึกษาเล่าเรียนพระธรรมวินัยและเวทมนตร์คาถาจากพระครูนิวาสธรรมขันธ์ (เดิม พุทฺธสโร) วัดหนองโพ และสนใจศึกษาการช่างเพิ่มเติม

วิทยะฐานะ

จบการศึกษาประถมศึกษาชั้นปีที่ 4 จากวัดเขาแก้ว

ลำดับสมณศักดิ์

• พ.ศ. 2470 เป็นพระสมุห์
• พ.ศ. 2477 เป็นพระวินัยธรรม
• พ.ศ. 2479 เป็นพระครูวินัยธร
• พ.ศ. 2500 เป็นพระครูสัญญาบัตร ที่ พระครูนิสิตคุณากร
• พ.ศ. 2509 เป็นพระครูชั้นโทที่นามเดิม

งานการปกครอง

• พ.ศ. 2461 เจ้าอาวาสวัดเขาแก้ว
• พ.ศ. 2496 เจ้าคณะตำบลพยุหะ

หน้าที่ทางด้านการศึกษา

• พ.ศ. 2490 ร่วมกับ พระธรรมคุณาภรณ์ ในการก่อตั้ง โรงเรียนพยุหะวิทยา (วัดเขาแก้ว)

ตึกเรียนแห่งแรกของโรงเรียนพยุหะวิทยา (วัดเขาแก้ว)

งานสาธารณูปการ

• พ.ศ. 2474 เป็นกรรมการก่อสร้างโรงเรียนปริยัติธรรมตึกรัตนคีรีวิทยากร วัดเขาแก้ว (ปัจจุบันยังคงสภาพเดิมอยู่)

อาคารเรียนปริยัติศึกษาหลังแรกของวัดเขาแก้ว

• พ.ศ. 2478 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดเนินมะกอก ตำบลเนินมะกอก อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์
• พ.ศ. 2480 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดเขาแก้ว (ปัจจุบันได้รับการบูรณะซ่อมแซมใหม่เกือบทั้งหลัง)
• พ.ศ. 2482 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดหัวงิ้ว ตำบลเนินมะกอก อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์
• พ.ศ. 2484 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดหนองหมูตำบลเนินมะกอก อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์
• พ.ศ. 2493 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดอินทาราม ตำบลพยุหะ อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์ และ(วัดโพธิ์ทอง) อำเภอเดิมบางนางบวช จังหวัดสุพรรณบุรี
• พ.ศ. 2494 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถ(วัดใหม่คูเมือง) อำเภอเดิมบางนางบวช จังหวัดสุพรรณบุรี
• พ.ศ. 2495 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดสระทะเล ตำบลย่านมัทรี อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์
• พ.ศ. 2498 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดพระนอน อำเภอเมืองนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์
• พ.ศ. 2500 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดควนปรุง อำเภอเมืองพัทลุง จังหวัดพัทลุง
• พ.ศ. 2504 เป็นประธานและดำเนินการก่อสร้างศาลาการเปรียญ วัดเขาแก้ว (ปัจจุบันได้รับการบูรณะบางส่วน)

  ศาลาการเปรียญคอนกรีตเสริมเหล็กแห่งแรกของตำบลพยุหะ

  และเป็นกรรมการก่อสร้างอุโบสถวัดท่าชัย อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาท
• พ.ศ. 2507 เป็นประธานกรรมการก่อสร้าง ซุ้ม กำแพง รั้ววด สร้างและซ่อมแซมมณฑป วัดเขาแก้ว
• พ.ศ. 2508 เป็นกรรมการก่อสร้างและดำเนินการก่อสร้างอุโบสถวัดวาปีรัตนาราม ตำบลหนองโพ อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์

งานทางด้านการศึกษา

เปิดสำนักวิปัสสนากรรมฐานวัดเขาแก้วขึ้น เมื่อวันศุกร์ที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2498 โดยมีพระพิมลธรรม (อาจ อาสภเถร ป.ธ.8) วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร เป็นผู้อำนวยการฝ่ายวิปัสสนาธุระ เป็นประธานเปิดสำนัก พระธรรมคุณาภรณ์ (เช้า ฐิตปญฺโญ) เป็นผู้อำนวยการ พระครูนิสิตคุณากร (กัน คงฺครตโน) เจ้าอาวาสวัดเขาแก้วเป็นผู้อุปถัมภ์

อนุสรณ์สถานที่เกี่ยวข้อง

• รูปหล่อเหมือนพระครูนิสิตคุณากร (กัน คงครตฺโน) คู่กับพระธรรมคุณาภรณ์ (เช้า ฐิตปญฺโญ) บริเวณหน้าทางเข้าโรงเรียนพยุหะวิทยา (วัดเขาแก้ว)

รูปปั้นเหมือนพระครูนิสิตคุณากรและพระพรหมคุณาภรณ์ ตั้งอยู่ ณ ทางเข้าโรงเรียนพยุหะวิทยา

อวสานชีวิต

พระครูนิสิตคุณากร เริ่มอาพาธด้วยโรคเบาหวาน และเข้ารับการรักษาอย่างต่อเนื่อง โดยมีคณะศิษยานุศิษย์พาตัวไปรักษา แต่ด้วยโรคแทรกซ้อน จึงทำให้มรณภาพ ด้วยอาการสงบที่ โรงพยาบาลสวรรค์ประชารักษ์ จังหวัดนครสวรรค์ เมื่อวันที่ 17 มกราคม พ.ศ. 2513 รวมอายุ 79 ปี พรรษา 57 โดยมีการพระราชทานเพลิงศพ ณ เมรุวัดเขาแก้ว เมื่อวันเสาร์ที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2515

อ้างอิง

1. [ประวัติหลวงพ่อกัน]
2. ธรรมปริทรรศน์ อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพพระครูนิสิตคุณากร หน้า ก
3. ธรรมปริทรรศน์ อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพพระครูนิสิตคุณากร หน้า ค
4. http://www.noenmakok.go.th/travel_detail.php?id=759
5. http://www.noenmakok.go.th/travel_detail.php?id=780
6. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-09-25. สืบค้นเมื่อ 2016-10-26.

ก่อนหน้า		พระครูนิสิตคุณากร (กัน คงฺครตโน)		ถัดไป
พระธรรมไตรโลกาจารย์ (ยอด อกฺกวํโส)		(เจ้าอาวาสวัดเขาแก้ว) (พ.ศ. 2513 — พ.ศ. 2523)		พระครูนิยุตต์ธรรมกิจ (บุญธรรม ธมฺมปฺปสาโท)