ปลาลิ้นหมา

อันดับปลาซีกเดียว ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: พาลีโอซีน-ปัจจุบัน
ปลาลิ้นหมาไม่ทราบชนิด
ภาพวาดในศตวรรษที่ 19 ที่แสดงถึงปลาในอันดับนี้หลายวงศ์ หลายชนิด
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Actinopterygii
อันดับ:	Pleuronectiformes
อันดับย่อยและวงศ์
อันดับย่อย Psettodoidei Psettodidae อันดับย่อย Bothidae Pleuronectidae Paralichthyidae อันดับย่อย Soleidae (วงศ์ปลาลิ้นหมา) Achiridae (วงศ์ปลาลิ้นหมาอเมริกา) Cynoglossidae (วงศ์ปลายอดม่วง)
ชื่อพ้อง
Heterosomata

อันดับปลาซีกเดียว (อังกฤษ: Flatfish) ปลากระดูกแข็งในกลุ่มปลาที่มีก้านครีบ พบได้ทั้งทะเล, น้ำกร่อย และน้ำจืด ในภาษาไทยมักเรียกปลาในอันดับนี้รวม ๆ กัน เช่น "ลิ้นหมา", "ซีกเดียว", "ยอดม่วง", "ลิ้นเสือ", "ลิ้นควาย", "ใบไม้" หรือ "จักรผาน" เป็นต้น โดยใช้ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Pleuronectiformes

ลักษณะ

ลักษณะพิเศษคือ มองผิวเผินเหมือนมีแค่ด้านเดียว ลำตัวปรับตะแคงข้างด้านใดด้านหนึ่ง (ซ้ายหรือขวาขึ้นกับวงศ์) ราบไปกับพื้นน้ำเพื่อปรับตัวให้ซ่อนบนทราย หัวมีลักษณะแหลม ตาทั้งสองเมื่อยังเป็นตัวอ่อนเป็นสองข้างเหมือนปลาชนิดอื่น แต่เมื่อโตเต็มวัยจะไม่สมมาตร ตาข้างหนึ่งย้ายไปรวมกับอีกด้านหนึ่งของกะโหลก ตาทั้งสองข้างสามารถยื่นเหนือลำตัวเพื่อใช้ในการมอง

ครีบหลังและครีบทวารมีฐานครีบยาว ลำตัวเกือบแบนราบและเป็นรูปกลมรีเมื่อมองจากด้านข้าง ช่องว่างบริเวณลำตัวจะมีน้อยเนื่องจากลำตัวเปลี่ยนไปมีรูปทรงแบนมาก ในตัวเต็มวัยนั้นส่วนใหญ่จะไม่มีถุงลมที่ช่วยในการว่ายน้ำ เกล็ดมีลักษณะเป็นแบบสากและแบบเรียบ

ปลาในอันดับนี้ถือเป็นตัวอย่างที่ดีของทฤษฎีวิวัฒนาการในการปรับตัวที่ ริชาร์ด ดอว์กินส์ นักชีววิทยาชาวอังกฤษ อธิบายไว้ว่า

บรรพบุรุษของปลาลิ้นหมาในธรรมชาติ อาศัยอยู่บริเวณพื้นใต้ทะเล พวกมันจึงปรับตัวนอนราบไปกับพื้นด้วยด้านใดด้านหนึ่งของลำตัว ซึ่งมันได้สร้างปัญหากับดวงตาข้างหนึ่งที่จะมองเห็นแต่พื้นด้านล่างอยู่ตลอดเวลาที่อยู่ในทราย และจะทำให้ใช้งานได้อย่างไม่มีประสิทธิภาพ ดังนั้นการวิวัฒนาการจึงเกิดขึ้นเพื่อการแก้ปัญหาตาข้างที่อยู่ด้านล่าง ทำให้ตาด้านนั้นเคลื่อนมาอยู่ด้านเดียวกับที่หงายขึ้นสู่ท้องทะเล

พฤติกรรม

ปลาในอันดับนี้อาศัยบริเวณพื้นทะเลหรือพื้นน้ำ ออกหากินเวลากลางคืน มักใช้วิธีพรางตัวเพื่อจับเหยื่อ อาจมีความสามารถในการปรับสีผิวให้เข้ากับสภาพแวดล้อม อาจพบบางชนิดเกาะอยู่ตามท้องเรือหรือเสาใต้น้ำ และอาจส่งเสียงร้องได้

เป็นปลากินเนื้อ กินอาหารได้แก่ สัตว์หน้าดินขนาดเล็ก ลูกกุ้ง, ลูกปู, ลูกปลา, หมึกและหอยไม่มีฝา

การกระจายพันธุ์

โดยมากพบในทะเล มีไม่กี่ชนิดที่พบในน้ำจืดหรือน้ำกร่อย มีความแตกต่างของชนิดและขนาดมาก ใหญ่สุดคือ ชนิดที่พบในทะเลเขตหนาวแถบอะแลสกา เรียกว่า "แฮลิบัต" (Halibut) มีขนาดได้ถึง 2 เมตร หนักได้ถึง 325 กิโลกรัม คือ (Hippoglossus hippoglossus) และเล็กสุดเพียง 10 เซนติเมตร โดยมากเป็นปลาเศรษฐกิจใช้บริโภค

มีความหลากหลายและการแพร่กระจายเป็นวงกว้าง มีอยู่ทั่วโลก บางชนิดอาศัยอยู่ในน้ำเค็ม บางชนิดอาศัยอยู่ในน้ำจืด บางชนิดอาศัยอยู่บริเวณพื้นน้ำตื้น แต่บางชนิดอาจจะอยู่บริเวณพื้นทะเลที่มีความลึกเป็นร้อยฟุต

ในประเทศไทยส่วนใหญ่อาศัยในน้ำเค็ม พบได้ทั้งอ่าวไทยและทะเลอันดามัน ส่วนชนิดน้ำจืดมี 4 ชนิด ซึ่งทั้งหมดอยู่ในวงศ์ปลาลิ้นหมา (Soleidae) พบมากตามแม่น้ำใหญ่ ๆ ในภาคกลาง และจัดเป็น เมื่อน้ำใกล้จะเน่าปลาลิ้นหมาจะขึ้นมาหายใจบริเวณผิวน้ำก่อนปลาอื่น

อื่น ๆ

• เป็นปลาประจำจังหวัดอิบะระกิในประเทศญี่ปุ่น ประจำฤดูใบไม้ร่วง

อ้างอิง

1. Sepkoski, Jack (2002). . Bulletins of American Paleontology. 364: 560. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-07-23. สืบค้นเมื่อ 2011-05-17.
2. ORDER HETEROSOMATA (อังกฤษ)
3. Dawkins, Richard (1991). The Blind Watchmaker. London: Penguin Books. pp. 92. .
4. สกู๊ปพิเศษ หน้า 1: ไทยรัฐ เสาร์ที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2545
5. ^[] ปฏิบัติการ"รักน้ำ-รักป่า" แห่ง'ลุ่มน้ำคลองยัน' จากไทยรัฐ
6. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-03-23. สืบค้นเมื่อ 2010-11-15.

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิสปีชีส์มีข้อมูลภาษาอังกฤษเกี่ยวกับ Pleuronectiformes