นาคี (ละครโทรทัศน์ พ.ศ. 2559)

นาคี เป็นละครโทรทัศน์ไทยในปี พ.ศ. 2559 จากบทประพันธ์นวนิยายชื่อเดียวกันของ ตรี อภิรุม สร้างโดย บริษัท ดู เอ็นเตอร์เทนเม้นท์ จำกัด ควบคุมการผลิตโดย ธัญญา วชิรบรรจง กำกับการแสดงโดย พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง และนำแสดงโดย ณฐพร เตมีรักษ์, ภูภูมิ พงศ์ภาณุภาค ออกอากาศทางสถานีโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3 จากความสำเร็จของละคร ทำให้มีการต่อยอดโดยการนำบทประพันธ์ เรื่อง นาคี ๒ ของ ตรี อภิรุม สร้างเป็นภาคต่อของละคร ในรูปแบบภาพยนตร์ ใช้ชื่อว่า นาคี ๒ โดยมีการเพิ่มนักแสดงนำใหม่สองคน คือ อุรัสยา เสปอร์บันด์ และ ณเดชน์ คูกิมิยะ

นาคี
แนว	ละครโทรทัศน์, Supernatural, Drama
สร้างโดย	บริษัท ดู เอ็นเตอร์เทนเม้นท์ จำกัด
บทประพันธ์	ตรี อภิรุม
บทละครโทรทัศน์	สรรัตน์ จิรบวรวิสุทธิ์
กำกับโดย	พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง
นักแสดง	ณฐพร เตมีรักษ์ ภูภูมิ พงศ์ภาณุภาค
ดนตรีแก่นเรื่องเปิด	คู่คอง – ก้องหล้า ยอดจำปา
ดนตรีแก่นเรื่องปิด	ขาดเธอขาดใจ – นัท ชาติชาย
ประเทศแหล่งกำเนิด	ไทย
ภาษาต้นฉบับ	ไทย
จำนวนตอน	11
การผลิต
ผู้จัดละคร	ธัญญา วชิรบรรจง พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง
ความยาวตอน	150 นาที
ออกอากาศ
สถานีโทรทัศน์	สถานีวิทยุโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3
ออกอากาศ	26 กันยายน 2559 – 5 ธันวาคม 2559

นักแสดง

ละครโทรทัศน์	พ.ศ. 2559
ตัวละคร	นักแสดงนำโดย
นักแสดงหลัก
คำแก้ว / เจ้าแม่นาคี	ณฐพร เตมีรักษ์
ทศพล (พล) (ปัจจุบัน) ไชยสิงห์ (อดีต)	ภูภูมิ พงศ์ภาณุภาค
นักแสดงสมทบ
ดร.ทัศนัย	ธนากร โปษยานนท์
ดร.สุภัทร (ปัจจุบัน) พระเจ้าปัตตนคร (อดีต)	เกรียงไกร อุณหะนันท์
กำนันแย้ม (ปัจจุบัน) มหาอำมาตย์ (อดีต)	มนตรี เจนอักษร
บุญส่ง (ปัจจุบัน) พระเจ้านิรุทธราช (อดีต)	ศักราช ฤกษ์ธำรงค์
คำปอง (ปัจจุบัน) นางกำนัลคำปอง (อดีต)	อริศรา วงษ์ชาลี
ลำเจียก (ปัจจุบัน) พระธิดากรรเจียก (อดีต)	ลักขณา วัธนวงส์ศิริ
หมอเมืองอินทร์ (ปัจจุบัน) เจ้าอินทร์ (อดีต)	วิศรุต หิรัญบุศย์
หมออ่วม (ปัจจุบัน) พระโหราธิบดี (อดีต)	ประสาท ทองอร่าม
นายกอ (ปัจจุบัน) ขุนวัง (อดีต)	หยอง ลูกหยี
พิมพ์พร (พิม) (ปัจจุบัน) พระธิดาพิมพาวดี (อดีต)	ฉัตรฑริกา สิทธิพรม
เจิดนภา (เจิด) (ปัจจบัน) นางเพ็ง (อดีต)	สุภชา อัดรทองสกุล
รัตนาวดี (รัตน์) (ปัจจุบัน) นางแพน (อดีต)	สิรินรัตน์ วิทยพูม
วันชนะ (ปัจจุบัน) นารุต (อดีต)	การันต์ อร่ามศรี
ประกิต (ปัจจุบัน) อัคนี (อดีต)	อรรถพล เทศทะวงศ์
เชษฐ์ (ปัจจุบัน) สินธุ (อดีต)	ชาคริฐ จตุพรวัฒนพนธ์
สมมาตร (ปัจจุบัน) กษิติ (อดีต)	ณัฐพล วิริยะชัย
เลื่อมประภัส	มิลาน เกตุสุวรรณ
ฉัตรสุดา	ธีรตี บุตรดีหงส์
เดี่ยว	วัชรพงศ์ รอดขำปิยเศรษฐ
ชบา	ปานฤดี ไสว
ซ่อนกลิ่น	พลอยทิพา จันทรา
คำแก้ว (วัยเด็ก)	ด.ญ.ชนัญญา เลิศวัฒนามงคล
ลำเจียก (วัยเด็ก)	ด.ญ.ดวงกมล ศรีหนองหว้า
ชบา (วัยเด็ก)	ด.ญ.กชพร ภู่อร่าม
ซ่อนกลิ่น (วัยเด็ก)	ด.ญ.ปาริดา กิจนิธิประมวล
นักแสดงรับเชิญ
วัชระปราการ	ดนัย จารุจินดา
เลื่อง (ปัจจุบัน) แม่ทัพมรุกขนคร (อดีต)	โกสินทร์ ราชกรม
ทัพ	จั๊กกะบุ๋ม เชิญยิ้ม
เคน	ชาติชาย งามสรรพ์
จอห์น วินสัน	ปีเตอร์ ธูนสตระ
พญาศรีสุทโธนาคราช (เจ้าปู่)	พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง
ป้าอิ่ม	มาเรียม คำเมือง
สัปเหร่อคง	อัมพร ปานกระโทก
ลุงชม	อมตะ บันเทิงเทพ
ลุงลี	บดินทร์ หมู่หมื่นศรี

งานสร้าง

นาคี ได้มีการถ่ายทำผ่านฉากบลูสกรีนโดยผ่านการใช้เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ กราฟิก (Computer Graphic) จากทีม Fatcat ที่สร้างผลงานด้านกราฟิกมาแล้วเรื่อง รากบุญ, , บุรำปรัมปรา เข้ามาช่วยเสริมสร้างตัวงู, ตัวพญานาคหรือตัวงูเจ้าแม่นาคีรวมไปถึงสัตว์ประหลาดตัวอื่น ๆ ขึ้นมาให้เนียนและมีความสมจริงมากที่สุด

รวมไปถึงละครเรื่องนี้ ได้ใช้สถานที่ท่องเที่ยวหรือแหล่งเรียนรู้ทางวัฒนธรรมจากแต่ละภาคในประเทศไทยในการถ่ายทำละครอีกด้วย ซึ่งมีจังหวัดที่อยู่นอกเหนือจากกรุงเทพมหานครแล้วนั้นยังมีจังหวัดอื่น ๆ อีก จากภาคเหนือ, ภาคกลาง, ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ อาทิ จังหวัดนครราชสีมา, จังหวัดบุรัรัมย์, จังหวัดกาญจนบุรี, จังหวัดชัยภูมิ, จังหวัดราชบุรี, จังหวัดอุทัยธานี, จังหวัดพระนครศรีอยุธยา, จังหวัดนครนายก, จังหวัดสระบุรี, จังหวัดปทุมธานี เป็นต้น

ด้านการแสดง ที่มีการเลือกใช้ภาษาอีสานทั้งเรื่องนั้น สรรัตน์ ผู้เขียนบท บอกถึงวัตถุประสงค์ว่า หวังจะให้คนดูกลับมาชื่นชมกับภูมิปัญญา และมองภาษาอีสานเป็นเรื่องทันสมัย ลบล้างทัศนคติเดิม ๆ ที่มองว่า พูดอีสานแล้วเป็นคนต่างจังหวัด ทำให้ใครก็ตามที่พูดอีสานแล้วไม่ฟังดูเชย ส่วนที่เลือกใช้ภาษาอีสานสำเนียงอุบล เนื่องจากมีคำกล่าวว่า สำเนียงนี้มีความอ่อนช้อย ไพเราะ ในกองถ่ายจะมีครูแปลภาษาอีสานโดยเฉพาะ เพื่อแปลบทที่เป็นภาษากลาง ให้เป็นภาษาอีสาน พูดออกเสียงแล้วอัดใส่ที่อัดเสียง ส่งให้นักแสดงแต่ละคนฟัง แล้วท่องจำสำเนียงจนคุ้นหูก่อนจะเอามาพูดในฉากที่ต้องแสดง

การตอบรับ

คำวิจารณ์

ด้านคำวิจารณ์ มติชนชื่นชมในเรื่อง "การฝึกตัวละครให้ใช้ภาษาอีสานเดินเรื่อง ตามภูมิหลังของสถานที่ ตามมาด้วยการชมความงามของตัวละครนำ ณฐพร เตมีรักษ์ ทั้งในชุดโบราณ และการไม่แต่งหน้ามาก ซึ่งประการหลังดูจะควบคุมให้พอดีไปถึงตัวละครอื่น ๆ ด้วย จากนั้นจึงพูดกันถึงการใช้คอมพิวเตอร์สร้างภาพ ก็ได้เสียงชมที่สามารถทำให้กลมกลืนไปกับการแสดงของตัวละครได้ ไม่โดดเป็นการ์ตูนผสมหนังออกมา แล้วจึงเป็นการชมกระบวนงานสร้าง ซึ่งที่เด่นจนเห็นได้คือการพยายามใช้แสงจริงตามกาลเทศะ เช่นแสงตะเกียงตอนกลางคืนเป็นต้น นอกเหนือความตั้งใจให้สมจริงของสภาพแวดล้อมหมู่บ้านในเรื่อง" เรื่องบทบาทตัวละคร ได้รับคำวิจารณ์ว่า "ตัวละครที่สวมบทสาขาอาชีพใดอาชีพหนึ่งเหล่านั้น มักมีพฤติกรรมแบบละครไทยหนังไทยผิดมนุษย์มนาจริง ๆ ไปมาก"

เรตติ้ง

เรตติ้งละคร นาคี (พ.ศ.2559)

การตอบรับของละครเรื่องนี้ทั้งหมดสิบเอ็ดตอนที่ได้ออกอากาศไป เมื่อวันที่ 26 กันยายน – 5 ธันวาคม พ.ศ. 2559 นาคี ทำเรตติ้งต่อตอนสูงสุดและเรตติ้งเฉลี่ยสูงสุดของปี 2559

ตอนที่	วันที่ออกอากาศ	เรตติ้งทั่วประเทศ (Nationwide)	กรุงเทพมหานคร (Bangkok)	ต่างจังหวัดในเขตเทศบาล (Urban)	ต่างจังหวัดนอกเขตเทศบาล (Rural)
1	26 กันยายน พ.ศ. 2559	5.939	9.890	8.526	4.091
2	27 กันยายน พ.ศ. 2559	7.597	10.953	10.034	5.941
3	3 ตุลาคม พ.ศ. 2559	8.127	10.981	9.976	6.799
4	4 ตุลาคม พ.ศ. 2559	9.191	13.334	11.811	7.286
5	10 ตุลาคม พ.ศ. 2559	10.173	13.587	12.172	8.661
6	11 ตุลาคม พ.ศ. 2559	11.170	14.364	12.284	10.025
7	21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2559	12.108	12.451	12.961	11.722
8	22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2559	12.622	14.097	13.934	11.808
9	28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2559	12.343	13.810	14.254	11.317
10	29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2559	13.638	15.734	14.570	12.815
11 (ตอนจบ)	5 ธันวาคม พ.ศ. 2559	17.291	20.433	17.446	16.501
เฉลี่ยต่อตอน		10.927	13.603	12.543	9.724

เรตติ้งละคร นาคี รีรัน (พ.ศ.2560)

กลับมาอีกครั้งกับละครดังการันตีรางวัลอย่าง นาคี เพื่อฉลองครบรอบ 1 ปีกับการออกอากาศละครเรื่อง นาคี ในปี พ.ศ.2559 สถานีโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3 จึงนำ นาคี กลับมาออกอากาศรีรันอีกครั้ง ในวันจันทร์-พฤหัสบดี เวลา 18.20 น. และ วันศุกร์ เวลา 18.00 น. โดยเริ่มออกอากาศรีรันตอนแรกในวันที่ 23 สิงหาคม พ.ศ.2560 ได้เรตติ้งเปิดตัวไปที่ 3.448 และออกอากาศตอนจบในวันที่ 15 กันยายน พ.ศ.2560 ได้เรตติ้งตอนจบสูงถึง 7.716 เฉลี่ยทั้งหมดแล้วได้ 5.024 ถือเป็นการส่งไม้ต่อกระแสและเรตติ้งที่ดีให้กับละครใหม่เรื่องถัดไปอย่าง เตียงนางไม้ ได้ดีเยี่ยม

ตอนที่	วันที่ออกอากาศ	เรตติ้งทั่วประเทศ (Nationwide)
1	23 สิงหาคม พ.ศ.2560	3.448
2	25 สิงหาคม พ.ศ.2560	3.053
3	28 สิงหาคม พ.ศ.2560	3.287
4	29 สิงหาคม พ.ศ.2560	3.818
5	30 สิงหาคม พ.ศ.2560	4.589
6	31 สิงหาคม พ.ศ.2560	4.962
7	1 กันยายน พ.ศ.2560	4.142
8	4 กันยายน พ.ศ.2560	4.239
9	5 กันยายน พ.ศ.2560	5.492
10	6 กันยายน พ.ศ.2560	4.987
11	7 กันยายน พ.ศ.2560	5.848
12	8 กันยายน พ.ศ.2560	4.937
13	11 กันยายน พ.ศ.2560	5.112
14	12 กันยายน พ.ศ.2560	5.764
15	13 กันยายน พ.ศ.2560	6.731
16	14 กันยายน พ.ศ.2560	7.320
17 (ตอนจบ)	15 กันยายน พ.ศ.2560	7.716
เฉลี่ยต่อตอน		5.024

ผลการสำรวจความนิยม

นาคี ถูกยกให้เป็นละครแห่งปีจากสื่อบันเทิง และโพลมหาชนสำนักต่าง ๆ ติดเทรนด์อันดับหนึ่งกระแสโซเชียลยอดนิยมของโลก คนในวงการบันเทิงยกย่องให้เป็นละครแห่งปี 2559ณฐพร เตมีรักษ์ นักแสดงนำของละครเรื่องได้รับฉายาว่า "คำแก้ว ให้แต้วเกิด" จากสมาคมนักข่าวบันเทิง และถูกยกให้เป็น "นางเอกในดวงใจ" อันดับหนึ่ง ด้วยคะแนนร้อยละ 25.1% นอกจากนี้ยังได้รับรางวัล APOP ขวัญใจประชาชนจากอมรินทร์ทีวี

สำนักงานวิจัยซูเปอร์โพล เปิดเผยผลสำรวจเรื่องที่สุดแห่งความบันเทิงปี 2559 กรณีศึกษาตัวอย่างประชาชนทุกสาขาอาชีพจำนวน 1,241 คน ดำเนินโครงการระหว่างวันที่ 12-17 ธันวาคม 2559 นาคี ถูกจัดให้อยู่อันดับหนึ่งละครที่ประชาชนชอบมากที่สุดแห่งปี ซึ่งได้คะแนนร้อยละ 75.6 ในขณะที่ ณฐพรถูกจัดให้อยู่อันดับหนึ่งดาราหญิงที่ประชาชนชื่นชอบมากที่สุดแห่งปี ได้คะแนนร้อยละ 54.5% และ ภูภูมิ พงศ์ภาณุ ก็ถูกจัดอันดับหนึ่งดาราชายที่ประชาชนชื่นชอบมากที่สุดแห่งปีเช่นเดียวกัน ได้คะแนนร้อยละ 33.33%

กรุงเทพโพลล์ โดยศูนย์วิจัยมหาวิทยาลัยกรุงเทพ เผยผลสำรวจความคิดเห็นประชาชนเรื่อง “ที่สุดแห่งปี 2559” โดยเก็บข้อมูลจากประชาชนในกรุงเทพฯ และปริมณฑล จำนวน 1,160 คน ที่มีอายุ 18 ปีขึ้นไป ระหว่างวันที่ 16-20 ธันวาคม 2559 อันดับหนึ่งที่สุดของละครไทยที่ชื่นชอบ ได้แก่ นาคี ซึ่งได้คะแนนไป 71.6% อันดับหนึ่งดาราหญิงที่มีผลงานโดดเด่นเป็นที่ชื่นชอบได้แก่ ณฐพร ร้อยละ 27.6% และอันดับสามดาราชายที่มีผลงานโดดเด่นเป็นที่ชื่นชอบได้แก่ ภูภูมิ ร้อยละ 12.8%

สวนดุสิตโพล โดยมหาวิทยาลัยสวนดุสิต ได้สำรวจความคิดเห็นของประชาชน กรณี “ที่สุดแห่งปี” ได้สำรวจความคิดเห็นจากประชาชนทุกสาขาอาชีพทั่วประเทศ จำนวน 5,694 คน ระหว่างวันที่ 10-29 ธันวาคม 2559 ณฐพรถูกจัดอันดับสองดาราหญิงที่ชื่นชอบมากที่สุด ร้อยละ 26.10%

อีสานโพล โดยศูนย์วิจัยธุรกิจและเศรษฐกิจอีสาน คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น เผยผลสำรวจเรื่อง "รางวัลแห่งปีของคนอีสาน ปี 2559" จากกลุ่มตัวอย่าง 2,530 คน นาคี ถูกจัดอันดับหนึ่งละครจอแก้วแห่งปี ได้คะแนนร้อยละ 23.7% ณฐพรถูกจัดอันดับหนึ่งนางเอกแห่งปี ร้อยละ 15.1% ภูภูมิอันดับสองพระเอกแห่งปี ร้อยละ 9.7% "คู่คอง" อันดับหนึ่งเพลงดังแห่งปี ร้อยละ 14.6% ก้อง ห้วยไร่ อันดับหนึ่งนักร้องชายแห่งปี ร้อยละ 12.7%^[]

ส่วนอีกเพลงที่ใช้ประกอบคือ เพลง "ขาดเธอขาดใจ" (เพลงปิดเรื่องตอนที่ 1-10) ขับร้องโดย ชาติชาย มานิตยกุล

รางวัลและการเสนอชื่อ

รางวัล	สาขา	ผู้ได้รับการเสนอชื่อ	ผล
รางวัลโทรทัศน์ทองคำ ครั้งที่ 31	เพลงละครดีเด่น	"คู่คอง" – ก้อง ห้วยไร่	เสนอชื่อเข้าชิง
	องค์ประกอบศิลป์ดีเด่น	นาคี	ชนะ
	ผู้กำกับการแสดงละครดีเด่น	พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง	เสนอชื่อเข้าชิง
	นักแสดงสนับสนุนหญิงดีเด่น	อริศรา วงษ์ชาลี	เสนอชื่อเข้าชิง
	นักแสดงนำหญิงดีเด่น	ณฐพร เตมีรักษ์	ชนะ
	ละครดีเด่น	นาคี	ชนะ
ดาราเดลี เดอะเกรต อวอร์ดส์ ครั้งที่ 6	ดาราสีสัน ที่สุดแห่งปี 2016	อริศรา วงษ์ชาลี	เสนอชื่อเข้าชิง
	ดารานำหญิง สาขาละคร ที่สุดแห่งปี 2016	ณฐพร เตมีรักษ์	เสนอชื่อเข้าชิง
	ละครที่สุดแห่งปี 2016	นาคี	ชนะ
ฟีเวอร์อวอร์ดส์ 2016	ละครโทรทัศน์ฟีเวอร์	นาคี	ชนะ
	ผู้กำกับฟีเวอร์	พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง	ชนะ
ฮาว อวอร์ดส์ 2016	นักแสดงดาวรุ่งหญิง	ณฐพร เตมีรักษ์	ชนะ
เอ็มไทยท็อปทอล์กอะเบาต์ 2017	นักแสดงหญิงที่ถูกกล่าวถึงมากที่สุด	ณฐพร เตมีรักษ์	ชนะ
	ละครที่ถูกกล่าวถึงมากที่สุด	นาคี	ชนะ
แคส อวอร์ดส์ 2017	นักแสดงหญิงยอดเยี่ยมแห่งปี	ณฐพร เตมีรักษ์	ชนะ
รางวัลไนน์เอ็นเตอร์เทน อวอร์ดส์ ครั้งที่ 10	คนเบื้องหลังแห่งปี	พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง	ชนะ
	ทีมสร้างสรรค์แห่งปี	ทีมคอมพิวเตอร์กราฟิก	ชนะ
	นักแสดงหญิงแห่งปี	ณฐพร เตมีรักษ์	ชนะ
	ละครโทรทัศน์แห่งปี	นาคี	เสนอชื่อเข้าชิง
คมชัดลึก อวอร์ด ครั้งที่ 14	บทละครโทรทัศน์ยอดเยี่ยม	สรรัตน์ จิรบวรวิสุทธิ์	เสนอชื่อเข้าชิง
	นักแสดงสมทบหญิงยอดเยี่ยม	อริศรา วงษ์ชาลี	เสนอชื่อเข้าชิง
	นักแสดงสมทบชายยอดเยี่ยม	มนตรี เจนอักษร	เสนอชื่อเข้าชิง
	นักแสดงนำหญิงยอดเยี่ยม	ณฐพร เตมีรักษ์	เสนอชื่อเข้าชิง
	ผู้กำกับละครยอดเยี่ยม	พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง	ชนะ
	ละครยอดเยี่ยม	นาคี	เสนอชื่อเข้าชิง
รางวัลนาฏราช ครั้งที่ 8	ละครยอดเยี่ยม	นาคี	ชนะ
	บทโทรทัศน์ยอดเยี่ยม	สรรัตน์ จิรบวรวิสุทธิ์	เสนอชื่อเข้าชิง
	ผู้กำกับยอดเยี่ยม	พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง	ชนะ
	นักแสดงนำหญิงยอดเยี่ยม	ณฐพร เตมีรักษ์	ชนะ
	นักแสดงสมทบหญิงยอดเยี่ยม	อริศรา วงษ์ชาลี	ชนะ
	ทีมนักแสดงยอดเยี่ยม	นาคี	ชนะ
	เพลงละครยอดเยี่ยม	"คู่คอง" – ก้อง ห้วยไร่	ชนะ
	กำกับศิลป์ยอดเยี่ยม	ณรงค์ บุญบำรุง	ชนะ
	กำกับภาพยอดเยี่ยม	พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง	ชนะ
	ลำดับภาพยอดเยี่ยม	ธนอรรถ กาสุริย	ชนะ
	เครื่องแต่งกายยอดเยี่ยม	ภูริวัตร กิตติศรีไสว ศิรินาจ ถาวรวัตร์ ชานนท์ ไวทยะบูลย์	ชนะ
รางวัลพิฆเนศวร ครั้งที่ 5	ผู้กำกับละครดีเด่น	พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง	ชนะ
	ละครดีเด่น	นาคี	ชนะ
	นักแสดงสบทบหญิงดีเด่น	อริศรา วงษ์ชาลี	ชนะ
International Drama Festival in Tokyo 2017	Special Award for Foreign Drama ละครต่างชาติยอดเยี่ยม	นาคี	ชนะ

อ้างอิง

1. เคน ภูภูมิ ประกบ แต้ว ณฐพร พร้อมเปิดปริศนาพญานาค "นาคี"
2. ผู้จัดอ๊อฟ จับคู่ แต้ว ณฐพร ประกบ เคน ภูภูมิ ลงละครใหม่ 'นาคี'^[]
3. นาคี เปิดกองวิก 3 | เบื้องหลังการทำ CG
4. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-10-08. สืบค้นเมื่อ 2016-10-09.
5. เผยสารลับจาก นาคี....หวังเปลี่ยนทัศนคติต่อภาษาอีสานใหม่ พูดแล้วไม่เชย
6. ‘นาคี’ แรง! ‘อ๊อฟ’ เผย ‘ตำนาน-ซีจี-นักแสดง’ รวมพลังทำเรตติ้ง
7. ‘นาคี’ ฉบับพงษ์พัฒน์ งานดีแต่ยังมีเรื่องให้ถก
8. ตั้งสติกับละคร ‘นาคี’
9. สมการรอคอย! เปิดเรตติ้ง นาคี สูงที่สุดตั้งแต่ออกอากาศ!
10. "นาคี" ตอนจบกวาดเรตติ้งถล่มทลาย
11. 'สมรักษ์' ยิ้มเรตติ้ง‘นาคี’แรง!! ชนะ‘สายโลหิต-พิษสวาท’
12. ‘นาคี’ แรง! ‘อ๊อฟ’ เผย ‘ตำนาน-ซีจี-นักแสดง’ รวมพลังทำเรตติ้ง
13. เรตติ้ง นาคี รีรัน พ.ศ.2560 (Tv Digital Watch)
14. ละครจบอารมณ์ไม่จบ! ส่อง 10 กระแสดัน 'นาคี' เปรี้ยงสนั่นโซเชียล
15. สีสันบันเทิง | ที่สุดละครแห่งปี 2559
16. สมาคมนักข่าวบันเทิงตั้ง 10 ฉายาดาราประจำปี 2559
17. โพลดารา ความเห็นของเหล่าดาราทั่วฟ้าเมืองไทย
18. APOP ขวัญใจประชาชน 2559
19. ผลโพลชี้"นาคี"มาแรงสุด "เคน-แต้ว"ซิวดาราแห่งปี
20. เผยผลสำรวจกรุงเทพโพลล์ ‘ตูน-แต้ว-นาคี-กราบรถกู’ คือที่สุดแห่งปี!!
21. สวนดุสิตโพล เผย “ที่สุดแห่งปี 2559”
22. ประกาศผลรางวัลโทรทัศน์ทองคำ ครั้งที่ 31
23. ผลรางวัลดาราเดลี่ 2016 Daradaily The Great Awards ครั้งที่ 6
24. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-04-23. สืบค้นเมื่อ 2017-03-01.
25. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-03-10. สืบค้นเมื่อ 2017-03-10.
26. ประกาศผลแล้วจ้า!!! KAZZ Awards 2017
27. “เป๊ก”มาแรง! คว้าขวัญใจมหาชน “แต้ว-เต๋อ” ยิ้มรับนักแสดงแห่งปีไนน์เอ็นเตอร์เทน อวอร์ด 2017^[]
28. ผล คมชัดลึก อวอร์ด ปีที่ 14 ประเภทละครโทรทัศน์
29. รายการ-ละคร-นักแสดง ช่อง 3 ตบเท้าเข้าชิงรางวัล นาฏราช ครั้งที่ 8 ประจำปี 2559
30. ประกาศรางวัล “พระพิฆเนศวร” ครั้งที่ 5
31. 'นาคี' ดังกระฉ่อน! 'อ๊อฟ-แต้ว-เคน' แท็กทีมรับรางวัลละครต่างประเทศยอดเยี่ยมที่ญี่ปุ่น

แหล่งข้อมูลอื่น

• นาคี ที่สยามโซน
• อนุชิต สิงห์สุวรรณ และทวีศักดิ์ เผือกสม. “ละครโทรทัศน์ ‘นาคี’ ตำนานร่างจุติ: การสร้างตัวตนของชาวอำเภอบ้านดุง จังหวัดอุดรธานี." ใน ถนอม ชาภักดี และคนอื่นๆ (บก.), เอกสารประกอบการประชุมวิชาการระดับชาติ เวทีวิจัยมนุษยศาสตร์ไทย ครั้งที่ 11 เปิดโลกสุนทรีย์ในวิถีมนุษยศาสตร์. น. 493-507. กรุงเทพฯ: มีดี กราฟิก, 2560.