ธรรมศาสตร์บัณฑิต

ธรรมศาสตรบัณฑิต เป็นชื่อหลักสูตรการศึกษา ของมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง (ม.ธ.ก.) ซึ่งเปิดเป็นตลาดวิชา (ไม่มีการสอบเข้า) ผู้สำเร็จหลักสูตรนี้ จะได้รับปริญญาเรียกว่า ปริญญาธรรมศาสตรบัณฑิต (ธ.บ.) หลักสูตรนี้เปิดสอนระหว่าง พ.ศ. 2477 จนถึง พ.ศ. 2491 ก่อนจะเปลี่ยนชื่อมหาวิทยาลัย เป็น ธรรมศาสตร์ ในเวลาต่อมา

ศาสตราจารย์ ดร. ปรีดี พนมยงค์ ผู้ประศาสน์การหลักสูตรธรรมศาสตรบัณฑิต

เมื่อแรกก่อตั้งมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง ตั้งแต่ พ.ศ. 2477 มีหลักสูตรที่เปิดสอน 2 หลักสูตร คือ หลักสูตรธรรมศาสตรบัณฑิต (ธ.บ.) กล่าวคือ เป็นซึ่งเน้นวิชากฎหมายเป็นหลัก และหลักสูตร วิชาการบัญชี

การเรียนหลักสูตรธรรมศาสตรบัณฑิต ทำพิธีเปิดเมื่อเริ่มภาคการศึกษา วันที่ 27 มิถุนายน โดยมีระยะเวลาภาคการศึกษาที่ 1 ระหว่าง วันที่ 1 กรกฎาคม – 30 กันนายน และทำพิธีเปิดภาคการศึกษที่ 2 วันที่ 10 ธันวาคม มีระยะเวลาภาคการศึกษาที่ 2 ระหว่างวันที่ 15 ธันวาคม – 15 มีนาคม

นักวิชาการด้านนิติศาสตร์และศิษย์เก่าของคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กล่าวว่า

ครั้งหนึ่งข้าพเจ้าได้มีโอกาสพบกับท่านผู้ประศาสน์การ ได้เรียนถามท่านถึงความคิดที่วางหลักสูตรธรรมศาสตรบัณฑิตขึ้นในสมัยนั้นว่าท่านมีความประสงค์อย่างไร ท่านผู้ประศาสน์การได้กรุณาชี้แจงให้ฟังว่าหลักสูตร ธ.บ. ที่วางไว้นั้น ได้คำนึงถึงการที่จะให้นักศึกษาที่สำเร็จไปมีโอกาสประกอบอาชีพได้อย่างกว้างขวง โดยมิให้จำกัดอยู่เพียงวิชาทางกฎหมาย แต่อย่างเดียวเพราะว่าอาชีพนี้มีจำกัดอยู่เฉพาะผู้พิพากษา อัยการ ทนายความ หรือที่ปรึกษากฎหมายเท่านั้น ท่านต้องการให้จบปริญญา ธ.บ. สามารถเลือกอาชีพได้โดยกว้างโดยจะไปเป็นอำเภอหรือผู้ว่าราชการจังหวัดก็ได้ เป็นนายตำรวจ สหกรณ์หรือเจ้าหน้าที่ในกระทรวงการคลัง การเศรษฐกิจ การทูต หรือจะรับราชการในกระทรวงได้เรียนระเบียบปฏิบัติราชการทุกกระทรวง รวมทั้งอยากจะไปทำการค้าก็ได้ เพราะเรียนรู้หลักเศรษฐศาสตร์แล้ว ท่านบอกว่าท่านภูมิใจเหลือเกินที่ลูกศิษย์ลูกหาชาวธรรมศาสตร์ของท่านมีอยู่ในทุกสาขาอาชีพ แม้แต่ผู้ที่เรียนไม่จบปริญญา ก็ยังสามารถใช้ความรู้ทางวิชาดนตรีที่ร่ำเรียนเตรียมปริญญาเป็นหัวหน้าดนตรีได้ และการที่ท่านวางหลักสูตรให้นักศึกษาชั้นปริญญาตรีทุกคนได้วิชาเศรษฐศาสตร์ และลัทธิเศรษฐกิจด้วยนั้น ก็โดยมีเหตุผลว่ามนุษยชาติที่อยู่ร่วมกันในสังคมนั้นต้องมีเศรษฐกิจเป็นรากฐานนักกฎหมายต้องรู้หลักเศรษฐกิจด้วย เพื่อจะได้รู้ถึงพื้นฐานของสังคม กฎหมายที่ออกมาก็ต้องคำนึงถึงพื้นฐานทางเศรษฐกิจของสังคม เพราะฉะนั้นท่านจึงเห็นว่านักกฎหมายจะต้องเรียนรู้หลักเศรษฐศาสตร์ควบคู่กันไปด้วย

ระดับการศึกษา

หลักสูตรธรรมศาสตรบัณฑิตมีสามระดับ ดังนี้

ศ.ดร. ป๋วย อึ๊งภากรณ์ นักศึกษาธรรมศาสตรบัณฑิตรุ่นแรก จบการศึกษาปี พ.ศ. 2480

• หลักสูตรปริญญาตรี มี 6 ภาคการศึกษา มีวิชาเรียน 28 วิชา เป็นวิชาเกี่ยวกับกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ 13 วิชา กฎหมายอื่นๆ 12 วิชา วิชาเกี่ยวกับเศรษฐกิจ 2 วิชา และวิชา "ระเบียบวิธีปฏิบัติราชการของทะบวงการเมือง" 1 วิชา
• หลักสูตรปริญญาโท มี 4 ภาคการศึกษา แบ่งเป็น 4 สาขาวิชา ได้แก่ นิติศาสตร์ รัฐศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ และการทูต
• หลักสูตรปริญญาเอก มี 4 สาขาวิชาเช่นเดิม หลักสูตรกำหนดให้ต้องค้นและแต่งตำราภาษาไทย (theses) ส่งสำเนา 4 ชุดให้ประธานกรรมการ เพื่อนัดสอบปากเปล่า

เมื่อ พ.ศ. 2492 มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ได้แบ่งการศึกษาเป็น 4 คณะ แทนหลักสูตรธรรมศาสตรบัณฑิต ได้แก่ นิติศาสตร์, พาณิชยศาสตร์และการบัญชี, รัฐศาสตร์ และเศรษฐศาสตร์ หลักสูตรธรรมศาสตรบัณฑิตเป็นอันสิ้นสุด ณ บัดนั้น

จำนวนนักศึกษาธรรมศาสตร์ที่เข้าเรียนหลักสูตร "ธรรมศาสตรบัณฑิต" ตั้งแต่ พ.ศ. 2477 จนถึงรุ่นสุดท้ายเมื่อ พ.ศ. 2491 มีทั้งสิ้น 21,053 คน และจบการศึกษาตามหลักสูตร 5,254 คน

หลักสูตรปริญญาตรี

• ระดับปริญญาตรี แบ่งเป็นหกภาคการศึกษา ดังต่อไปนี้
  • ภาคการศึกษาที่หนึ่งถึงที่สี่ เป็นการศึกษาวิชากฎหมายโดยเฉพาะซึ่งได้แก่ ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับกฎหมายทั่วไป ธรรมนูญศาลยุติธรรม กฎหมายรัฐธรรมนูญ กฎหมายการเลือกตั้ง กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยทรัพย์ กฎหมายอาญา วิธีพิจารณาความอาญา กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยทรัพย์ กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยการประกันด้วยบุคคลและทรัพย์ กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยซื้อขาย แลกเปลี่ยนให้ กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยเช่าทรัพย์ เช่าซื้อ จ้างแรงงาน จ้างทำของ รับขน กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยยืม ฝากทรัพย์ เก็บของในคลังสินค้าประนีประนอม การพนันและขันต่อ กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวแทน นายหน้า จัดการงานนอกสั่ง กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยบัญชีเดินสะพัด ตั๋วเงินประกันภัย กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วนบริษัทและสมาคม วิธีพิจารณาความแพ่ง กฎหมายลักษณะพยานและจิตวิทยา กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยครอบครัวและมรดก กฎหมายลักษณะล้มละลาย
  • ภาคการศึกษาที่ห้าถึงที่หก เป็นศึกษาวิชาเกี่ยวกับการเมือง คือ สิทธิเศรษฐกิจ เศรษฐศาสตร์ กฎหมายการคลัง กฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีเมือง คดีบุคคล คดีอาญา กฎหมายปกครอง และระเบียบวิธีปฏิบัติราชการของทบวงการเมือง

อ้างอิง

• วีรศักดิ์ กีรติวรนันท์. "ประชาคมธรรมศาสตร์ : อัตลักษณ์แห่งพื้นที่สาธารณะ ท่าพระจันทร์". จุลสารหอจดหมายเหตุธรรมศาสตร์. ฉบับที่ 13 มิถุนายน 2552 - พฤษภาคม 2553.

1. ทวี กสิยพงศ์. (2515, สิงหาคม). "โรงเรียนกฎหมายของกรมหลวงราชบุรี". บทบัณฑิตย์, (เล่ม 26, ตอน 3). หน้า 433.