ท่านแม่นางศรีเสงี่ยม

ท่านแม่นางศรีเสงี่ยม หรือ นักนางพศรี เป็นธิดาของขุนนางกรุงอโยธยาในช่วงที่ปกครองจักรวรรดิเขมร เดิมรับราชการเป็นบาทบริจาริกาตำแหน่งพระสนมในพระอินทราชา (เอกสารไทยเรียก เจ้าพระยาแพรก หรือ แกรก) ต่อมาได้เป็นพระมเหสีฝ่ายซ้ายในเจ้าพระยาญาติ ท่านแม่นางศรีเสงี่ยมมีพระราชโอรสพระองค์หนึ่ง คือ เจ้าพระยาธรรมราชา ซึ่งได้สืบราชสันตติวงศ์อาณาจักรเขมรในเวลาต่อมา

ท่านแม่นางศรีเสงี่ยม
พระมเหสีฝ่ายซ้าย
พระภัสดา	พระอินทราชา เจ้าพระยาญาติ
พระบุตร	เจ้าพระยาธรรมราชา
ราชวงศ์	สุพรรณภูมิ (อภิเษกสมรส) ตรอซ็อกผแอม (อภิเษกสมรส)
พระบิดา	ขุนทรงพระอินท์

พระประวัติ

ท่านแม่นางศรีเสงี่ยมเป็นธิดาของขุนทรงพระอินท์ พระพี่เลี้ยงของพระอินทราชา และเป็นพระญาติวงศ์ของพระอินทมิตรา (พระนามเดิม นางเกสร) เจ้านายจากอโยธยาที่ประทับในเมืองพระนคร หลังสมเด็จพระราเมศวรเข้ายึดครองเมืองดังกล่าว และยังเป็นญาติของพญาศรีราชเดโชไทยซึ่งเป็นขุนนางที่มีชื่อเสียงทั้งคู่ ต่อมาเข้ารับราชการเป็นบาทบริจาริกาตำแหน่งพระสนมในพระอินทราชา พระราชโอรสในสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2

หลังเจ้าพระยาญาติลอบสังหารพระอินทราชา ขึ้นปกครองเมืองพระนครเอง และได้แต่งตั้งให้นางเป็นพระมเหสีฝ่ายซ้าย ดังปรากฏเนื้อหาใน พงศาวดารเขมรฉบับนักองค์เอง ความว่า "...ครั้นอยู่มาปีหนึ่งพญาคามยาตแต่งกลอุบาย เอาดาบใส่ในยแงสุราผนึกปลอมเข้าไปกับของทั้งปวง เข้าไปถวายพระอินทราชา ๆ ให้เปิดแงออก ผู้ซึ่งเอาของมาถวายนั้นก็ชักเอาดาบในแงเข้าฟันพระอินทราชาตาย จับพระมเหษีย์หนึ่งพระสนมหนึ่ง พญาคามยาตได้เสวยราชณะเมืองพระนครหลวง..." สอดคล้องกับ ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชาฉบับนักองค์นพรัตน ที่ระบุว่า "พระเจ้าบรมราชากษัตริย์เมืองไทย จึงได้เศกให้พระยาแกรก ซึ่งเปนพระราชบุตรของพระเจ้าธรรมโศรกราชขึ้นเสวยราชสมบัติ ทรงพระนามพระอินทราชา ครั้นอยู่ต่อมาไม่นาน พระบรมราชาเจ้าพระยาญาติ ใช้ให้มหาดเล็ก (คนสนิท) ๒ คน ไปลอบฆ่าพระอินทราชาถึงทิวงคตเสียในปีฉลูนั้นเอง ๚" มีเรื่องราวว่าหลังเจ้าพระยาญาติสังหารพระอินทราชา ผู้ปกครองชาวสยามไปแล้ว ครั้นเสด็จพระราชดำเนินเข้าไปภายในพระราชวัง ก็ทรงเห็นหญิงสาวชาวสยามกำลังร่ำไห้อยู่ในพระตำหนัก เมื่อเจ้าพระยาญาติตรัสถาม หญิงชาวสยามก็ก้มพระพักตร์ ทรงมองเจ้าพระยาญาติด้วยหางพระเนตร แล้วตรัสกลับไปว่าชื่อศรีเสงี่ยมเป็นเจ้ามาแต่อโยธยา เจ้าพระยาญาติชื่นชอบในรูปโฉมของนางจึงตั้งขึ้นเป็นพระมเหสีในพระองค์พงศาวดารเขมรฉบับนักองค์เอง กล่าวถึงตอนนี้ว่า "...ฝ่ายซ้ายนั้นครองกันกับนักนางพศรีผู้บุตรขุนทรงพระอินท์ มีบุตรคลอดปีเถาะ ชื่อเจ้าพญาธรรมราชา แลนักนางพศรีกับนางเกสรซึ่งเปนพระมเหษีฝ่ายซ้ายนั้นเปนญาติพญาศรีราชเดโชไทย..."

ครั้น พ.ศ. 2001 เจ้าพระยาธรรมราชา พระราชโอรส ได้ปราบดาภิเษกขึ้นเป็นเจ้ากรุงกัมพูชา มีพระนามว่า สมเด็จพระราชโองการ พระธรรมราชาธิราชรามาธิบดี

อ้างอิง

1. นักองค์นพรัตน (เขียน) เรืองเดชอนันต์ (ทองดี), พันตรี หลวง (แปล). ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณแปลใหม่. พระนคร : โสภณพิพรรฒธนากร. 2460, หน้า 78
2. เรืองเดชอนันต์ (ทองดี ธนรัชต์), พันตรี หลวง. ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา. กรุงเทพฯ : ไทยควอลิตี้บุ๊คส์ (2006). 2563, หน้า 84
3. อมรวงศ์วิจิตร, หม่อม. "พงษาวดารเมืองลแวก". ประชุมพงษาวดาร ภาคที่ 4. พระนคร : โสภณพิพรรฒธนากร. 2458, หน้า 26
4. Briggs, Lawrence Palmer (1948). "Siamese Attacks on Angkor Before 1430". . 8 (1): 33. JSTOR 2049480.
5. เรืองเดชอนันต์ (ทองดี ธนรัชต์), พันตรี หลวง. ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา. กรุงเทพฯ : ไทยควอลิตี้บุ๊คส์ (2006). 2563, หน้า 83
6. (1914). Histoire Du Cambodge (ภาษาฝรั่งเศส). p. 217–18. สืบค้นเมื่อ 13 June 2021.
7. นักองค์นพรัตน (เขียน) เรืองเดชอนันต์ (ทองดี), พันตรี หลวง (แปล). ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณแปลใหม่. พระนคร : โสภณพิพรรฒธนากร. 2460, หน้า 79