ท่านผู้หญิงเชียง

ท่านผู้หญิงเชียง มีนามเดิมว่า เชียง หรือ จึงเชียง เป็นท่านผู้หญิงพิษณุโลกในฐานะเอกภริยาของเจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) และเป็นสตรีในประวัติศาสตร์กรุงศรีอยุธยาที่มีบทบาทในการต่อต้านการเข้ายึดเมืองพระพิษณุโลกของเจ้าฟ้าจีดในช่วงสงครามการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สอง

ท่านผู้หญิง เชียง
เกิด	เชียง, จึงเชียง กรุงศรีอยุธยา อาณาจักรอยุธยา
เสียชีวิต	ไม่ปรากฏ
สัญชาติ	ไทยเชื้อสายจีน
อาชีพ	ท่านผู้หญิงพิษณุโลก (พ.ศ. 2275 - 7 เมษายน พ.ศ. 2310)
มีชื่อเสียงจาก	สตรีผู้มีบทบาทในการต่อต้านกบฏเจ้าฟ้าจีด
คู่สมรส	เจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง)
บุตร	ไม่ปรากฏ
บิดามารดา	พระยาราชสุภาวดี (โกวผก)

ประวัติ

ในพงศาวดารไทย กล่าวว่า ท่านผู้หญิงเชียง เป็นภรรยาของเจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) ไม่ปรากฎนามมารดา มีนิวาสสถานเดิมในกำแพงเมืองกรุงศรีอยุธยาที่บริเวณบ้านประตูจีนตั้งแต่รัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ เป็นสตรีเชื้อสายจีนบุตรีของพระยาราชสุภาวดี (โกวผก) รั้งตำแหน่งสมุหนายก ชาวจีนสกุลเฉิน (แซ่ตัน หรือแซ่ตั้ง) ย่านบ้านประตูจีน เชื้อสาย สมุหนายก ซึ่งอาจถึงแก่อสัญกรรมในระหว่างการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สอง และเป็นเครือญาติกับกรมพระเทพามาตย์ (นกเอี้ยง) พระราชชนนีของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี

ท่านผู้หญิงเชียงมีญาติพี่น้องร่วมสายเลือด 4 คน ดังนี้

• เจ้าขรัวเงิน
• เจ้าขรัวบุญหลาน เจ้าเมืองจันทบุรี สมัยกรุงธนบุรี
• พระยารามณรงค์ (ขุนรามหมื่นซ่อง)
• เจ้าพระยาสุรบดินทร์สุรินทร์ฦๅไชย (บุญมี)

บรรดาศักดิ์

• คุณหญิงเชียง
• ท่านผู้หญิงเชียง มีบรรดาศักดิ์เป็น ท่านผู้หญิงพิษณุโลก ถือศักดินา 5,000 (กึ่งหนึ่งของเจ้าเมืองพิษณุโลก) ตั้งแต่รัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ
• พระมเหสี สถาปนาขึ้นเป็นเจ้าโดยเจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) หลังจากตั้งชุมนุมเจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง)

การต่อต้านการยึดเมืองพิษณุโลกของเจ้าฟ้าจีด

ขณะที่เจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) กำลังติดศึกรบกับพม่าที่เมืองสุโขทัยอยู่นั้น ที่เมืองพระพิษณุโลกเหลือเพียงขุนนางเพียงบางส่วน กรมขุนสุรินทรสงคราม (เจ้าฟ้าจีด) เสด็จลี้ภัยจากกรุงศรีอยุธยามายังเมืองพิษณุโลกแล้วขึ้นนั่งเมืองเป็นเจ้าเมืองเสียเอง

ท่านผู้หญิงเชียงจึงแอบหนีลงเรือล่องขึ้นไปเมืองสุโขทัยเพื่อบอกความแก่เจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) เป็นเหตุให้ต้องเลิกทัพกลางคัน ทำให้ทัพพม่าถือโอกาสเคลื่อนทัพล่วงเลยไปยังกรุงศรีอยุธยา พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา กล่าวว่า

ขณะนั้นจึงเชียงภรรยาเจ้าพระยาพิษณุโลก หนีลงเรือน้อยกับพรรคพวกบ่าวไพร่ขึ้นไป ณ เมืองสุโขทัย แจ้งความแก่เจ้าพระยาพิษณุโลกๆ ก็โกรธ จึงเลิกทัพลงมาชุมพลอยู่ ณ หลังเมืองพิจิตร แล้วยกขึ้นไปตั้งค่าย ณ ท้ายเมืองพิษณุโลก ได้รบกับพวกเจ้าฟ้าจีดหลายเพลา เจ้าฟ้าจีดจึงแตกหนีออกจากเมือง

วัฒนธรรมร่วมสมัย

• กรุงแตก นวนิยายอิงประวัติศาสตร์ ประพันธ์โดย หลวงวิจิตรวาทการ (วิจิตร วิจิตรวาทการ) กล่าวถึง ท่านผู้หญิงเชียง ภริยาของเจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) กับคุณหญิงนิ่มนวล ภริยาของหลวงจบไกรแดน กับเหตุการณ์ต่อต้านการเข้ายึดเมืองพระพิษณุโลกของเจ้าฟ้าจีด และบทสนทนาระหว่างท่านผู้หญิงเชียงกับหลวงโกษา (ยัง) เรื่องการเชิดชูเจ้าฟ้าจีดขึ้นเป็นเจ้าเมือง

ดูเพิ่ม

• เจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง โรจนกุล)

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. ณัฐวุฒิ สุทธิสงคราม. สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีมหาราช. กรุงเทพฯ : รวมข่าว, 2528. 448 หน้า. หน้า 34.
2. ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จฯ กรมพระยา. พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา. (พิมพ์ครั้งที่ 6). พระนคร : กรมศิลปากร, 2511. 884 หน้า. หน้า 588.
3. เสนีย์อนุชิต ถาวรเศรษฐ. เครือข่ายพระเจ้าตากสินฯ จากสายราชสกุล สมุหนายกบ้านประตูจีน. สืบค้นเมื่อ 20 มกราคม 2566.
4. มหานุภาพ, พระยา., นายสวน มหาดเล็ก, รวมศักดิ์ ไชยโกมินทร์ และนิธิ เอียวศรีวงศ์. ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๕. โคลงยอพระเกียรติพระเจ้ากรุงธนบุรี. นิราศพระยามหานุภาพไปเมืองจีน. กรุงเทพฯ : ชัยวิโรจน์การพิมพ์, 2535. 189 หน้า. หน้า 111.
5. เสนาภูเบศร (ใส สโรบล), พระยา. บทละคอนเรื่องเทพวิไลย. พิมพ์ในงานปลงศพสนองคุณ เหม สโรบล มารดา วันที่ ๒๑ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๗๔. พระนคร : โสภณพิรรฒธฯากร, 2474. หน้า 5.
6. งานสารสนเทศ สำนักงานเกษตรจังหวัดจันทบุรี. เล่าเรื่องเมืองจันทบูรณ์ 2022-12-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. สืบค้นเมื่อ 20 มกราคม 2566.
7. หลวงเมือง. (2551, 6 เมษายน). "สายโลหิต (จบ)", ศิลปวัฒนธรรม, 29(4-6): 96.
8. ประยูร พิศนาคะ. สมเด็จพระเจ้าเอกทัศ. กรุงเทพฯ : สำนักหอสมุดกลาง 09, 2515. 472 หน้า. หน้า 167.
9. เฉลิม พงศ์อาจารย์. พื้นฐานอารยธรรมไทย. พิษณุโลก : โครงการตำรา มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ 2529. 317 หน้า. หน้า 164
10. พิทยา ว่องกุล. วิเคราะห์ประวัติศาสตร์สยามใหม่. กรุงเทพฯ : สถาบันวิถีทรรศน์ , 2550. 264 หน้า. หน้า 157.
11. ประยุทธ สิทธิพันธ์. ต้นตระกูลขุนนางไทย. กรุงเทพฯ : คลังวิทยา, 2505. 544 หน้า. หน้า 127.
12. ‎ฉัตรสุมาลย์ (วรมัย) กบิลสิงห์. เกร็ดประวัติพระเจ้าตากสินมหาราช. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ : สองเรา, 2536. 221 หน้า. หน้า 28.
13. วิบูล วิจิตรวาทการ. เรื่องสนุกในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี. กรุงเทพฯ : หมึกจีน, 2540. 248 หน้า. หน้า 95.
14. ดำรงราชานุภาพ สมเด็จฯ กรมพระยา. "เจ้าฟ้าจีดชิงเอาเมืองพิษณุโลก", พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา เล่ม ๒ ตอน ๑. พระนคร : อักษรนิติ, 2495. 499 หน้า. หน้า 421.
15. วิจิตรวาทการ, พลตรี หลวง. กรุงแตก. เสริมวิทย์บรรณาคาร, 2514. 240 หน้า. หน้า 117-124.