ถ้ำ

ถ้ำ คือโพรงที่ลึกเข้าไปในภูเขา หรือเป็นช่องที่เป็นโพรงลึกเข้าไปในพื้นดินหรือภูเขา มีขนาดใหญ่พอที่มนุษย์สามารถเข้าไปได้ เกิดขึ้นตามธรรมชาติ โดยทั่วไปถ้ำเกิดในหินปูนที่มีน้ำใต้ดินไหลผ่านกัดเซาะ ซึ่งมักพบตามภูเขาหินปูนหรือ ภูเขาชายฝั่งทะเล นอกจากนี้ยังมีถ้ำที่ใช้เป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์ในยุคสังคมบุพกาล

ถ้ำ Lechuguilla นิวเม็กซิโก สหรัฐอเมริกา

ถ้ำ

 มนุษย์เริ่มอาศัยอยู่ในถ้ำตั้งแต่ยุคหินเก่า เพื่อให้เป็นที่หลบภัยธรรมชาติ และภัยจากสัตว์ร้าย ปัจจุบันก็ยังพบว่ามีชาวจีนภาคเหนือหลายร้อยคนอาศัยอยู่ในบ้านถ้ำบน 

ประเภทของถ้ำ

แบ่งตามลักษณะและทิศทาง

• ถ้ำแนวนอน ทอดตัวยาวลึก
• ถ้ำชั้น ภายในแบ่งเป็นหลายๆ ชั้น
• ถ้ำแนวตั้ง ทอดตัวแนวตั้งลึกลงไปในดิน
• ถ้ำแนวลาด ทอดตัวลาดเท ไม่ขนานหรือตั้งฉากกับระดับพื้น ^[]

แบ่งตามโครงสร้าง

• เกิดจากการกัดเซาะของน้ำใต้ดินและน้ำฝนจนทำให้เกิดเป็นโพรงถ้ำ
• เป็นถ้ำในแถบขั้วโลก ส่วนใหญ่เกิดจากการละลายในธารน้ำแข็ง สามารถเกิดได้ในเขตหุบเขาที่อุณหภูมิต่ำตลอดปีด้วยเช่นกัน
• หรือ เกิดจากกระบวนการกัดเซาะพื้นหินจนเกิดเป็นโพรงถ้ำมักเจอตามแนวชายฝั่งตามรอยแตกของชั้นหินและรอยเลื่อน
• เกิดขึ้นจากการปะทุของภูเขาไฟและการเย็นตัวของลาวาขณะไหลทะลักออกมาจากภูเขาไฟ

แบ่งตามระบบ

• ถ้ำเป็น คือ ถ้ำที่ยังคงมีน้ำไหลภายในถ้ำ มีการเจริญเติบโตของหินงอกหินย้อย
• ถ้ำตาย คือ ถ้ำที่ไม่มีน้ำไหลผ่านภายในถ้ำ ไม่มีการเจริญเติบโตของหินงอกหินย้อย

สิ่งที่น่าสนใจในถ้ำ

หินงอก

ตะกอนหินปูนที่จัดตัวเป็นแท่งสูงจากพื้นถ้ำขึ้นไปหาเพดานถ้ำ เกิดจากหยดน้ำที่ไหลออกจากหินย้อยเมื่อหล่นถึงพื้นถ้ำจะเกิดการสูญเสียคาร์บอนไดออกไซด์ ทำให้สารประกอบคาร์บอเนตเกิดการสะสมตัวและค่อยๆ สูงขึ้นจากพื้นถ้ำ

ตะกอนหินปูนที่จับตัวเป็นแท่งหรือแผ่นย้อยลงมาจากเพดานถ้ำ เกิดจากน้ำใต้ดินที่มีหินปูนละลายอยู่หยดลงมาจากรอยแตกบนเพดานถ้ำ และเมื่อน้ำสูญเสียก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ออกไปก็จะทำให้เกิดสารประกอบคาร์บอเนตเริ่มสะสมตัวทีละน้อย และพอกยาวลงมาจากเพดานเรื่อยๆ โดยปกติมักมีลักษณะเป็นหลอดกลวงอยู่ตรงกลาง

ลักษณะของหินที่เป็นแท่งหรือเสายาวจากพื้นถ้ำจรดเพดานถ้ำ เกิดจากหินงอกหินย้อยมาบรรจบกัน

สารหินปูนที่จัดตัวเป็นหลอดหรือท่อย้อยลงมาจากเพดานถ้ำ สารประกอบคาร์บอเนตที่เกิดจะมีการเรียงตัวของผลึกในแนวยาวและย้อยลงมาทำให้มีความยาวเพิ่มขึ้น ทำให้ดูคล้ายหลอดกลวงที่มีน้ำหยดออกมา

ตะกอนที่เกิดจากน้ำที่มีสารประกอบคาร์บอเนตไหลเป็นแผ่นบางๆ บนพื้นผิวของพื้นถ้ำ ซึ่งมักจะประกอบไปด้วยหินทราเวอร์ทีน ซึ่งเป็นอีกรูปหนึ่งของสารประกอบคาร์บอเนต

เกิดจากน้ำที่มีสารคาร์บอเนตสูงที่ไหลตามผนังที่เอียงซึ่งเกิดจากแรงตึงผิวของน้ำ เมื่อน้ำเกิดสูญเสียก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จึงทำให้เกิดการตกตะกอนของสารประกอบคาร์บอเนต มีลักษณะเป็นแผ่นบางๆ ย้อยลงมาจากผนังถ้ำดูคล้ายม่าน บางแห่งจะมีสีน้ำตาลแดงสลับกับสีขาวหรือเหลืองอ่อนมีชื่อเรียกเฉพาะว่า ม่านเบคอน

เกิดขึ้นจากการสะสมแคลไซต์หรืออาราโกไนต์ขนาดเล็กที่เกิดจากการตกตะกอนที่มีศูนย์กลางรอบนิวเคลียส สัมผัสกับน้ำที่ไหลจะทำให้พื้นผิวของไข่มุกถ้ำเงาวาว มีสารประกอบด้วยแคลไซต์เป็นหลัก มีลักษณะเป็นทรงกลมเป็นไข่มุกขนาดเล็ก มักพบในถ้ำหินปูน หากสัมผัสกับอากาศ อาจทำให้เสื่อมสภาพและดูหยาบได้

สัตว์ในถ้ำ

สัตว์ในถ้ำแบ่งออกเป็น 3 ชนิด ได้แก่

1. จะอาศัยอยู่ในถ้ำตั้งแต่เกิดจนตาย ไม่สามารถดำรงชีวิตนอกถ้ำได้ มักอยู่ในส่วนลึกของถ้ำ หาอาหารในถ้ำ เช่น จิ้งโกร่ง
2. ดำรงชีวิตอยู่ได้ทั้งในถ้ำ และภายนอก เช่น แมงมุม
3. ปกติใช้ชีวิตอยู่นอกถ้ำ แต่มักมีพฤติกรรมเข้าๆ ออกๆ จากถ้ำบ่อยๆ เช่น ค้างคาว หมี

• แมงมุม
• ค้างคาวดูดเลือด
• หมี

การเตรียมตัวสำรวจถ้ำ

อุปกรณ์

เข็มทิศ

กล้องถ่ายรูป

• เครื่องแต่งกาย
  • ไฟฉายติดศีรษะ
  • ชุดสำรวดถ้ำไม่มีกระเป๋า
  • สนับศอก
  • สนับเข่า
  • รองเท้าปีนเขา

• อุปกรณ์พื้นฐาน
  • กระเป๋าเป้
  • ผ้าห่มแบบพกพา
  • ไฟฉาย
  • แผนที่ถ้ำ
  • กล้องถ่ายรูป
  • เข็มทิศ
  • ถ่านสำรอง
  • รยามฉุกเฉิน

• อุปกรณ์มืออาชีพ
  • ยาง
  • เรือยางพับเก็บได้
  • ชือก

สิ่งสำคัญ

1. เราจะไม่กลัว ถ้าศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับถ้ำ
2. ไม่ควรสำรวจถ้ำคนเดียว ควรไปเป็นหมู่คณะ และมีผู้เชี่ยวชาญนำสำรวจ
3. ก่อนสำรวจ ควรแจ้งสถานีตำรวจ และศูนย์ท่องเที่ยวในบริเวณนั้น
4. การสำรวจถ้ำเสี่ยงต่อการหลงทาง จึงห้ามเดินพลัดหลงคนเดียว
5. ถ้าจะปีนหน้าผา หรือเก็บรังนก ควรฝึกการปีนบันไดเชือกให้แม่นยำก่อน
6. เตรียมอุปกรณ์ข้างต้นให้พร้อมก่อนเดินทาง
7. ระมัดระวังตัว

กฎและข้อห้าม

• ห้ามนำหินงอกหินย้อยออกจากถ้ำ
• ห้ามขีดเขียนผนังถ้ำ
• ห้ามทิ้งขยะในถ้ำ และแหล่งน้ำในถ้ำ ไม่ว่าตรงไหนก็ตามในถ้ำ
• ห้ามสัมผัสหินงอก หินย้อย

อ้างอิง

1. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-03-03. สืบค้นเมื่อ 2009-06-01.
2. พจนานุกรมศัพท์ธรณีวิทยาฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2544
3. "Sea/Littoral Caves - Caves and Karst (U.S. National Park Service)". www.nps.gov (ภาษาอังกฤษ).
4. "Cave Types - National Cave and Karst Research Institute" (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). 2021-02-02.
5. "active cave – Termframe" (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน).
6. "สำรวจความเชื่อเรื่อง 'ถ้ำ' ของคนไทย พื้นที่ของความตาย และการถือกำเนิด". THE STANDARD. 2018-06-28.
7. "dry cave, dead cave – Termframe" (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน).
8. Gillieson, David (1996-11-17). Caves: Processes, Development and Management (PDF) (ภาษาอังกฤษ) (1 ed.). Wiley. p. 304. doi:10.1002/9781444313680.gloss. ISBN .
9. "cave pearls, cave pearl, pisolite, pisolith – Termframe" (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน).
10. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-03-06. สืบค้นเมื่อ 2012-08-14.

• วิทยาศาสตร์ฉลาดรู้ เรื่อง สำรวจถ้ำ

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ ถ้ำ

• Australian Speleological Federation (ASF), AU (อังกฤษ)
• British Caving Association (BCA), UK (อังกฤษ)