ตุ๊กตาเสียกบาล

ตุ๊กตาเสียกบาล [เสียกะบาน] คือตุ๊กตาที่ใส่กระบะกาบกล้วยพร้อมทั้งเครื่องเซ่นผีแล้วนำไปวางไว้ที่ทางสามแพร่งหรือลอยนํ้า เป็นคติความเชื่อเกี่ยวกับวิถีชีวิตชาวบ้านที่เก่าแก่ที่สุดที่พบตั้งแต่สมัยสุโขทัย

ตุ๊กตาเสียกบาล

ลักษณะของตุ๊กตาเป็นตุ๊กตาดินเผาและดินเผาเคลือบสมัยสุโขทัย เป็นผู้หญิง มือถือของใช้ อุ้มเด็ก ฯลฯ โดยจะปั้นตุ๊กตาเมื่อเวลามีคนเจ็บป่วยในบ้าน เช่น ปั้นเป็นตัวแทนของคนป่วย แล้วจะหักคอตุ๊กตาหรือต่อยหัวออก เพื่อลวงผีว่า คนเจ็บผู้นั้นตายไปแล้ว จะได้ไม่มาเอาชีวิตของคนป่วย

ตุ๊กตาเสียกบาลพบในแหล่งโบราณคดีของอาณาจักรสุโขทัย เช่น แหล่งโบราณคดีวัดชมชื่น แหล่งโบราณคดีเมืองฝาง เมืองโบราณคดีนครไทย ชุมชนโบราณบ้านวัง ทองและชุมชนโบราณบ้านวัดตามยม

ปัจจุบันยังมีการทำพิธีเสียกบาลกันในหลายพื้นที่ของไทย เช่นที่จังหวัดกำแพงเพชร ในงานทำบุญกลางบ้านของชาวกำแพงเพชร ซึ่งจัดขึ้นในเทศกาลสงกรานต์ มีการทำพิธีเสียกบาลหรือการสะเดาะเคราะห์ โดยชาวบ้านจะเอากาบกล้วยมาทำเป็นบัตรพลี ใส่ข้าวพล่า ปลายำ หมากพลู และปั้นรูปคนรูปสัตว์ใส่ลงไปด้วย เพื่อเป็นการลอยเคราะห์ปล่อยโรค หรือที่อำเภอบ้านแพรก จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จะมีทำในช่วงข้างแรม 7 ค่ำ และแรม 14 ค่ำ ตรงกับวันโกน ในช่วงเดือน 4–5 จะประกอบพิธีตอนช่วงเย็นจนกระทั่งพระอาทิตย์ตกดิน

อ้างอิง

1. "ตุ๊กตา "เสียกบาล" หรือ "เสียกระบาน" แบบไหนที่ใช้เซ่นผี". ศิลปวัฒนธรรม.
2. "ตุ๊กตาตามความเชื่อพื้นบ้าน". สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ.
3. วิราวรรณ สมพงษ์เจริญ. "คติความเชื่อของคนไทยสมัยสุโขทัย พ.ศ. 1726 - พ.ศ. 2006" (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 105.
4. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-11-18. สืบค้นเมื่อ 2023-04-03.