ฐานบินเชียงใหม่

ฐานบินเชียงใหม่ (อังกฤษ: Chiang Mai Air Force Base) เป็นฐานบินปฏิบัติการหน้าและที่ตั้งทางทหารของ กองทัพอากาศไทย ตั้งอยู่ที่ตำบลสุเทพ อำเภอเมืองเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่ ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2464

ฐานบินเชียงใหม่
ส่วนหนึ่งของกองทัพอากาศไทย
เชียงใหม่
ฐานบินเชียงใหม่มองจากดอยสุเทพ
วี-22 ออสเปรย์ของนาวิกโยธินสหรัฐที่ฐานบินเชียงใหม่ ระหว่างการฝึกคอบร้าโกลด์ 2013
พิกัด	18°46′17″N 98°57′46″E / 18.77133°N 98.96283°E / 18.77133; 98.96283 (ฐานบินเชียงใหม่)
ประเภท	ฐานทัพอากาศ
ข้อมูล
ผู้ดำเนินการ	กองทัพอากาศไทย
ควบคุมโดย	กองบินน้อยผสมที่ 90 (พ.ศ. 2485–2488) ฝูงบินผสมที่ 221 (พ.ศ. 2507–2512) ฐานบินเชียงใหม่ (พ.ศ. 2512–2519) ฝูงบิน 41 กองบิน 4 (พ.ศ. 2519–2520) (พ.ศ. 2520–ปัจจุบัน)
สภาพ	ปฏิบัติการ
เว็บไซต์	wing41.rtaf.mi.th
ประวัติศาสตร์
สร้าง	พ.ศ. 2464; 103 ปีที่แล้ว (2464)
ข้อมูลสถานี
กองทหารรักษาการณ์
ข้อมูลลานบิน
ข้อมูลระบุ	IATA: CNX, : VTCC
ความสูง	1,036 ฟุต (316 เมตร) เหนือระดับ น้ำทะเล
ทางวิ่ง ทิศทาง ความยาวและพื้นผิว 18/36 3,400 เมตร (11,155 ฟุต) คอนกรีตและแอสฟอลต์คอนกรีต

ประวัติ

ฐานบินเชียงใหม่ เดิมชื่อว่า สนามบินสุเทพ ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2464 ซึ่งเป็นปีเดียวกันกับการก่อสร้างทางรถไฟสร้างมาถึงจังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นรัชสมัยของ เจ้าแก้วนวรัฐ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 9 ซึ่งก่อตั้งขึ้นตามดำริของ นายพลโท หม่อมเจ้าบวรเดช ดำรงตำแหน่งอุปราชมณฑลพายับในเวลานั้น และเลือกพื้นที่บริเวณเชิงดอยสุเทพซึ่งขณะนั้นมีสภาพเป็นป่าไผ่ จนการก่อสร้างเสร็จสิ้นจึงส่งมอบให้กระทรวงกลาโหมเป็นผู้ดูแล รวมถึงได้รวบรวมเงินทุนจากเจ้าผู้ครองนคร เจ้านายทางฝ่ายเหนือ ข้าราชการ พ่อค้า และราษฎร์เพื่อซื้ออากาศยานให้กับกองทัพไว้ใช้งานในราชการโดยสามารถซื้อเครื่องบินแบบเบร์เกต 14 ขนาด 2 ที่นั่ง ปีกสองชั้นซึ่งออกแบบมาสำหรับการทิ้งระเบิด และถูกดัดแปลงเป็นเครื่องบินโดยสารในเวลาต่อมา ชื่อว่า จังหวัดเชียงใหม่ 1

สนามบินสุเทพเปิดใช้งานอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2466 โดยใช้เครื่องบินจังหวัดเชียงใหม่ 1 บินมาแตะพื้นรันเวย์เป็นปฐมฤกษ์ ซึ่งทางจังหวัดได้จัดให้มีการเฉลิมฉลองสนามบินใหม่เป็นระยะเวลา 4 วัน 4 คืนติดต่อกัน ระหว่างวันที่ 16-19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2466 และสามารถรวบรวมเงินจากการจัดงานดังกล่าวจนสามารถซื้อเครื่องบินได้อีกลำ ชื่อว่า จังหวัดเชียงใหม่ 2

ต่อมาในปี พ.ศ. 2485 ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง กองทัพอากาศได้ใช้สนามบินเชียงใหม่ในการวางกำลังและจัดตั้งกองบินน้อยผสมที่ 90 สำหรับเป็นฐานบินในการปฏิบัติการทางอากาศและสนับสนุนการรบภาคพื้นดินของกองทัพพายับ โดยนำกำลังมาประจำการเมื่อวันที่ 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2485 โดยใช้อากาศยานจากฝูงบินขับไล่ที่ 22 (จากฐานบินโคราช) คือเครื่องบินฮ๊อร์ค 2 (เครื่องบินขับไล่แบบที่ 8) จำนวน 9 ลำ ฝูงบินขับไล่ที่ 42 (จากสนามบินเนินพลอยแหวน จังหวัดจันทบุรี) คือเครื่องบินคอร์แซร์ (เครื่องบินโจมตีแบบที่ 1) จำนวน 10 ลำ รวมถึงเครื่องบินแฟรไซล์ด 24 เจ (เครื่องบินสื่อสารแบบที่ 1) ซึ่งเพื่อป้องกันการยิงฝ่ายเดียวกัน ทำให้อากาศยานของกองทัพอากาศไทยได้ใช้สัญลักษณ์ธงช้างแทนธงชาติไทยแบบวงกลมที่ใต้ปีกและตัวเครื่อง นอกจากนี้กองทัพบกญี่ปุ่นได้นำเครื่องบินแบบฮายาบูซาจำนวน 2 กองบิน กองบินละ 3 ฝูงบิน ฝูงบินละ 25 ลำ พร้อมกับเครื่องบินขนาดหนักอีก 1 กองบิน รวม 27 ลำมาปฏิบัติการในพื้นที่เชียงใหม่ เชียงราย ลำปาง จึงทำให้ต้องสร้างสนามบินเพิ่มขึ้นในส่วนภูมิภาค เช่น ตำบลบ้านกลาง จังหวัดลำพูน บ้านสันข้าวแคบ อำเภอสันตำแพง และในจังหวัดเชียงราย ลำปาง แพร่

วันที่ 6 มีนาคม พ.ศ. 2485 เวลาประมาณ 15.00 น. เครื่องบินรบฝ่ายสัมพันธมิตรแบบมัสแตง พี-51 จากฝูงบิน กองบินเสือสหรัฐจากฐานทัพเมืองคุณหมิง จำนวน 7 ลำ ได้ทิ้งระเบิดบริเวณสนามบินเชียงใหม่ และเกิดการโจมตีบริเวณสนามบินอีกไม่ต่ำกว่า 10 ครั้งหลังจากนั้น

ในช่วงสงครามเย็น กองทัพอากาศได้ส่งเครื่องบินโจมตีแบบที่ 8 (เอที 6 จี) จากฝูงบินพิเศษที่ 2 กองบินน้อยที่ 1 ดอนเมือง จำนวน 4-6 ลำ มาปฏิบัติการชายแดนยังสนามบินเชียงใหม่ ผลัดละ 2-6 เดือน ซึ่งเป็นช่วงเดียวกันกับการปรับปรุงเส้นทางวิ่งสนามบินเป็นทางวิ่งขนาดความยาว 1,100 เมตร (3,609 ฟุต) กว้าง 32 เมตร (105 ฟุต) ผิวหินลาดยาง มีหอบังคับการบินและฝ่ายดับเพลิง และส่งเครื่องบินขับไล่แบบที่ 15 (แบร์แคท) จากฝูงบินขับไล่ที่ 12 กองบินน้อยที่ 1 ดอนเมือง มาหมุนเวียนราว 4-6 ลำ

ในช่วงสงครามเวียดนาม พ.ศ. 2500 รัฐบาลสหรัฐได้ให้ความช่วยเหลือด้านงบประมาณมายังกองทัพอากาศไทยในการปรับปรุงฐานบิน 4 แห่ง ที่อุดรธานี อุบลราชธานี โคราช และเชียงใหม่ ให้สามารถรองรรับเครื่องบินที่มีขนาดใหญ่ได้มากขึ้น และรองรับเครื่องบินได้มากขึ้น โดยมีการปรับปรุงพื้นผิวทั้งทางวิ่งและลานจอดให้เป็นคอนกรีตเสริมเหล็ก ความยาว 2,130 เมตร (6,988 ฟุต) กว้าง 32 เมตร (105 ฟุต) สำรองหัวท้ายทางวิ่งเป็นดินบดอัดอีกข้างละ 160 เมตร (525 ฟุต) รวมถึงก่อสร้างอาคารสนามบินเป็นอาคาร 2 ชั้น พร้อมกับหอบังคับการบินด้านบน ซึ่งใช้เวลาในการปรับปรุง 3 ปี และกลับมาเปิดอย่างเป็นทางการอีกครั้งในวันนที่ 11 มีนาคม พ.ศ. 2503 โดยรัฐบาลไทยได้รับมอบสนามบินเชียงใหม่จากรัฐบาลสหรัฐ และกองทัพอากาศไทยได้ใช้ฐานบินเป็นที่ประจำการเครื่องบินขับไล่ไอพ่นที่ทันสมัยที่สุดในเวลานั้น คือเครื่องบินขับไล่แบบที่ 17 เอฟ-86 เอฟ จากฝูงบินขับไล่ที่ 12 และ 13 กองบินน้อยที่ 1 ดอนเมือง ผลัดกันส่งเครื่องบินมาวางกำลัง รวมถึงกองทัพอากาศสหราชอาณาจักรซึ่งเป็นพันธมิตรในองค์การสนธิสัญญาป้องกันภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (ซีโต) ส่งเครื่องบินแบบ ฮันเตอร์ และเครื่องบินขับไล่แบบอื่น ๆ มาประจำการ

กองทัพอากาศได้จัดตั้ง ฝูงบินผสมที่ 221 ขึ้นเมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2507 เพื่อตอบสนองต่อภัยคอมมิวนิสต์ โดยประจำการที่สนามบินเชียงใหม่ โดยจัดเครื่องบินโจมตีแบบ 13 จำนวน 7 เครื่อง จากฝูงบินที่ 22 กองบิน 2 ลพบุรี โดยมีนาวาอากาศโท ชาญ ทองดี เป็นผู้บังคับฝูงบิน

ในวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2512 กองทัพอากาศได้ยกฐานะฝูงบินผสมที่ 221 ขึ้นเป็นฐานบินเชียงใหม่ โดยมี นาวาอากาศตรี อาคม อรรถเวทวรวุฒิ เป็นผู้บังคับฐานบินเชียงใหม่คนแรก อยู่ภายใต้การบัญชาการของกองบิน 2 โดยมีการส่งเครื่องบินโจมตีแบบที่ 5 โอวี-10 บรองโก มาประจำการที่ฐานบินพิษณุโลกและฐานบินเชียงใหม่

ฐานบินเชียงใหม่โอนไปขึ้นกับกองบิน 4 ตาคลีและเปลี่ยนชื่อหน่วยเป็นฝูงบิน 41 กองบิน 4 เมื่อวันที่ 1 มิถุนายน พ.ศ. 2519 และยกฐานะฝูงบิน 41 ขึ้นเป็นกองบิน 41 เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2520

ในปี พ.ศ. 2525 ได้มีการเวนคืนที่ดินทางตอนใต้ของฐานบินเพิ่มเติมเพื่อขยายทางวิ่งและเพิ่มลานจอดอากาศยาน และมีมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 7 สิงหาคม พ.ศ. 2527 ให้แยกสนามบินเชียงใหม่ออกจากความดูแลของกรมการบินพาณิชย์ตั้งแต่วันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2531 โดยแบ่งการดูแลออกเป็น 2 ส่วนคือ กองบิน 41 รับผิดชอบทางด้านการทหารของฐานบินเชียงใหม่ และการท่าอากาศยานเป็นผู้รับผิดชอบด้านพลเรือนในการบินพาณิชย์

บทบาทและปฏิบัติการ

กองทัพอากาศไทย

ฐานบินเชียงใหม่ เป็นฐานบินหลักสำหรับกองบิน 41 กองทัพอากาศไทยในการปฏิบัติงานในภาคเหนือรวมถึงเป็นฐานบินปฏิบัติการหน้า ซึ่งไม่มีเครื่องบินขับไล่ประจำการอยู่ถาวร แต่สามารถเคลื่อนย้ายมาวางกกำลังได้โดยมีอุปกรณ์อำนวยความสะดวกได้อย่างครบครัน ซึ่งฐานบินเชียงใหม่ประกอบไปด้วยเครื่องบินโจมตีเบา 1 ฝูงบิน คือ

• ฝูงบิน 411 เป็นฝูงบินประจำการเครื่องบินโจมตีเบาแบบ
• กองพันทหารอากาศโยธิน กองบิน 41 เป็นกำลังกองรักษาการณ์ฐานบินเชียงใหม่หลักในการป้องกันฐานบิน

และส่วนสนับสนุนอื่น ๆ ได้แก่ สำนักงานผู้บังคับบัญชา, กองบังคับการ, แผนกการเงิน, แผนกสนับสนุนการบิน, กองเทคนิค, โรงพยาบาลกองบิน, แผนกช่างโยธา, แผนกขนส่ง, แผนกพลาธิการ, แผนกสวัสดิการ, กองร้อยทหารสารวัตร และฝูงบิน 416 (เชียงราย)

หน่วยปฏิบัติการฝนหลวงจังหวัดเชียงใหม่

ศูนย์ปฏิบัติการฝนหลวงภาคเหนือตอนบน กรมฝนหลวงและการบินเกษตร ได้ใช้ฐานบินเชียงใหม่ในการปฏิบัติการฝนหลวงในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม่ สูงสุดจำนวน 8 ลำ หมุนเวียนกันมาประจำการ เช่น คาซา ซี.212 อวิโอคาร์

หน่วยในฐานบิน

หน่วยบินที่วางกำลังในฐานบินเชียงใหม่ ที่วางกำลังอยู่ในปัจจุบัน ประกอบไปด้วย

กองทัพอากาศ

กองบิน 41

• ฝูงบิน 411 –

ส่วนสนับสนุนการปฏิบัติการบินควบคุมไฟป่ากองทัพอากาศ (ส่วนหน้า)

ชุดปฏิบัติการบินควบคุมไฟป่ากองทัพอากาศ (ส่วนหน้า) ประกอบไปด้วย

• กองบิน 2 (ลพบุรี)
  • ฝูงบิน 203
    • หน่วยบิน 2033 –
• กองบิน 4 (ตาคลี)
  • ฝูงบิน 402
    • หน่วยบิน 4021 –
• กองบิน 23 (อุดรธานี)
  • ฝูงบิน 231
    • หน่วยบิน 2311 – (ดาโซ/ดอร์เนียร์แอลฟาเจ็ต)

• เครื่องบินบีที-67 หน่วยบิน 4611 ระหว่างการจัดแสดงเนื่องในวันเด็กแห่งชาติที่ฐานบินเชียงใหม่

  กองบิน 46 (พิษณุโลก)
  • ฝูงบิน 461
    • หน่วยบิน 4611 –

ฐานปฏิบัติการฝนหลวง กองบิน 41

• หน่วยบินปฏิบัติภารกิจฝนหลวงกองทัพอากาศ

กรมฝนหลวงและการบินเกษตร

ศูนย์ปฏิบัติการฝนหลวงภาคเหนือตอนบน

• หน่วยปฏิบัติการฝนหลวงจังหวัดเชียงใหม่ – คาซา ซี.212 อวิโอคาร์

สิ่งอำนวยความสะดวก

ฐานบินเชียงใหม่ประกอบด้วยพื้นที่ 2 ส่วนด้วยกันคือ พื้นที่ฐานบินของกองทัพอากาศ และพื้นที่พลเรือนของท่าอากาศยานนานาชาติเชียงใหม่ การท่าอากาศยาน

ลานบิน

ฐานบินเชียงใหม่ประกอบไปด้วยทางวิ่งความยาว 3,400 เมตร (11,155 ฟุต) ความกว้าง 45 เมตร (148 ฟุต) อยู่เหนือจากระดับน้ำทะเล 1,036 ฟุต (316 เมตร) ทิศทางรันเวย์คือ 18/36 หรือ 180° และ 360° พื้นผิวคอนกรีตและแอสฟอลต์คอนกรีต

โรงพยาบาลกองบิน 41

โรงพยาบาลกองบิน 41 เป็นโรงพยาบาลในกองบิน 41 อยู่ภายใต้สังกัดกรมแพทย์ทหารอากาศ กระทรวงกลาโหม ประกอบด้วยเตียงผู้ป่วยขนาด 30 เตียง สำหรับตรวจรักษาข้าราชการทหาร ลูกจ้าง พนักงาน ครอบครัว และประชาชนบริเวณกองบิน และดำเนินการด้านเวชศาสตร์ป้องกันและเวชศาสตร์การบิน

ชมรมอนุรักษ์และพัฒนาอากาศยานไทย กองบิน 41

ชมรมอนุรักษ์และพัฒนาอากาศยานไทย กองบิน 41 ตั้งขึ้นโดย นาวาอากาศเอก วีระยุทธ ดิษยะศริน เพื่อเก็บรักษาอากาศยานแบบต่าง ๆ ของกองทัพอากาศไทยที่ปลดประจำการแล้ว

สนามฝึกซ้อมกอล์ฟพิมานทิพย์

สนามฝึกซ้อมกอล์ฟพิมานทิพย์ ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2536 เพื่อใช้ในการฝึกซ้อมกอล์ฟขนาด 9 หลุมพร้อมกันกับอาคารสโมสรสำหรับข้าราชการและประชาชนที่สนใจและต้องการฝึกการเล่นกอล์ฟ

ดูเพิ่ม

• ท่าอากาศยานเชียงใหม่

อ้างอิง

1. รายชื่อสนามบินในประเทศไทย (โค้ด)
2. "ประกาศกองทัพอากาศ เรื่อง กำหนดชื่อเรียกฐานที่ตั้งหน่วยบินต่าง ๆ". เอกสารประกอบการบรรยาย วิชา แบบธรรมเนียมทหาร พ.ศ. 2567 (PDF). กรมสารวรรณทหารอากาศ. 2567. p. 329.
3. "Thailand Launches International Orders For AT-6 | Aviation Week Network". aviationweek.com.
4. "Royal Thai Air Force | ยุทโธปกรณ์ในกองทัพอากาศไทย". thaiarmedforce. 2019-05-02.
5. "สนามบินเชียงใหม่ เมื่อพ.ศ. 2513 - ภาพล้านนาในอดีต | ศูนย์สนเทศภาคเหนือ สำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเชียงใหม่". lannainfo.library.cmu.ac.th.{{}}: CS1 maint: url-status ()
6. "ประวัติความเป็นมากองบิน ๔๑". wing41.rtaf.mi.th.
7. "NBT CONNEXT". thainews.prd.go.thnull (ภาษาอังกฤษ).
8. ประวัติหน่วยทหาร (ส่วนราชการในกองทัพอากาศ) (PDF). กองประวัติศาสตร์และพิพิธภัณฑ์ทหาร กองบัญชาการสถาบันวิชาการป้องกันประเทศ.
9. "รมช.เกษตรฯ ลุยเชียงใหม่ ขึ้นบินตรวจปฏิบัติการทำฝนหลวงแก้ปัญหาฝุ่น PM2.5 มั่นใจสงกรานต์นี้ปลอดฝุ่น". chiangmai.prd.go.th.{{}}: CS1 maint: url-status ()
10. "ฝนหลวงฯ ตั้ง ๔ หน่วยปฏิบัติการ ช่วยเหลือพื้นที่เกษตรต้องการน้ำและบรรเทาปัญหาหมอกควัน-ลดความรุนแรงของพายุลูกเห็บในพื้นที่ภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ". www.royalrain.go.th.{{}}: CS1 maint: url-status ()
11. Nommaneewong, Muttira (2021-02-03). "กรมฝนหลวงฯ เปิดปฏิบัติการสู้ภัยแล้งปี 64 เร็วขึ้น หลังแนวโน้มรุนแรง : อินโฟเควสท์". สำนักข่าวอินโฟเควสท์ (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน).
12. "'ผบ.ทอ. ตรวจเยี่ยมชุดสนับสนุน ทอ.ดับไฟป่าลด PM2.5 จ.เชียงใหม่". bangkokbiznews. 2024-04-12.
13. หนึ่ง (2024-04-12). "'ผอ.ทอ.' ตรวจเยี่ยมหน่วยบิน สนับสนุนกำลังพล ยุทโธปกรณ์ ลุยดับไฟป่า-ฝุ่นพิษเชียงใหม่".
14. admin (2020-02-14). "กองทัพอากาศทำการฝึกบินค้นหาและช่วยชีวิตในพื้นที่การรบ (Combat SAR)". ข่าวเชียงราย หนังสือพิมพ์เชียงรายนิวส์.
15. "พิธีส่งหน่วยบินปฏิบัติภารกิจฝนหลวงกองทัพอากาศ ประจำปี 2567". welcome-page.rtaf.mi.th.{{}}: CS1 maint: url-status ()
16. "ผบ.ทอ. ส่งหน่วยบิน 7 ลำ ขึ้นปฏิบัติการฝนหลวง เพื่อช่วยเหลือภัยแล้ง". www.thairath.co.th. 2024-03-12.
17. "Aedrome/Heliport VTCC". aip.caat.or.th (ภาษาอังกฤษแบบบริติช). 2020-07-30.
18. "รหัสหน่วยงานบริการสุขภาพ โรงพยาบาลกองบิน 41". hcode.moph.go.th.{{}}: CS1 maint: url-status ()