จอก

จอก (อังกฤษ: Water Lettuce; ชื่อวิทยาศาสตร์: Pistia) เป็นสกุลพืชน้ำในวงศ์ของวงศ์บอน ถือเป็นพิชสกุลเดียวในเผ่า Pistieae

จอก
สถานะการอนุรักษ์
ความเสี่ยงต่ำ  (IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอต
อาณาจักร:	พืช
เคลด:	พืชมีท่อลำเลียง
เคลด:	พืชดอก
เคลด:	พืชใบเลี้ยงเดี่ยว
อันดับ:	อันดับขาเขียด
วงศ์:	วงศ์บอน
วงศ์ย่อย:
เผ่า:	Pistieae L.
สกุล:	จอก L.
สปีชีส์:	Pistia stratiotes
ชื่อทวินาม
Pistia stratiotes L.
ขอบเขตของสกุลจอก
ชื่อพ้อง
Kodda-Pail Adans. Zala Lour. Apiospermum Klotzsch Limnonesis Klotzsch Zala asiatica Lour. Pistia spathulata Michx. Pistia crispata Blume Pistia leprieuri Blume Pistia linguiformis Blume Pistia minor Blume Pistia occidentalis Blume Pistia aegyptiaca Schleid. Pistia commutata Schleid. Pistia obcordata Schleid. Pistia horkeliana Miq. Pistia africana C.Presl Pistia amazonica C.Presl Pistia weigeltiana C.Presl Pistia turpinii K.Koch Apiospermum obcordatum (Schleid.) Klotzsch Limnonesis commutata (Schleid.) Klotzsch Limnonesis friedrichsthaliana Klotzsch Pistia aethiopica Fenzl ex Klotzsch Pistia brasiliensis Klotzsch Pistia cumingii Klotzsch Pistia gardneri Klotzsch Pistia natalensis Klotzsch Pistia schleideniana Klotzsch Pistia texensis Klotzsch

ชื่อท้องถิ่น

จอก มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า ผักกอก (เชียงใหม่), กากอก (ภาคเหนือ), ไต่ผู้เฟี้ย (จีน-แต้จิ๋ว), ต้าฝูผิง (จีนกลาง), จอกใหญ่ เป็นต้น

ลักษณะ

เป็นวัชพืชน้ำขนาดเล็ก อยู่กันเป็นกลุ่มลอยอยู่บนผิวน้ำ ลำต้นทอดขนานไปกับผิวน้ำและมีลักษณะอวบ มีรากฝอยแตกเป็นกระจุกจำนวนมากอยู่ใต้น้ำ เกิดต้นใหม่จากโคนต้นและบนไหล เป็นพืชที่ชอบแสงแดดจัด ชอบน้ำจืด สามารถพบได้ทั่วไปในบริเวณที่มีน้ำ ใบเป็นใบเดี่ยวสีเขียวเรียงซ้อนกันเป็นชั้นๆ มีรูปร่างไม่แน่นอน ส่วนมากเป็นรูปสามเหลี่ยม ปลายใบมนหยักเป็นคลื่น มีขนปกคลุมแผ่นใบทั้งสองด้าน ฐานใบจะอ่อนนุ่มคล้ายฟองน้ำ ดอกจอกเป็นดอกช่อมีขนาดเล็กๆ ออกดอกตามซอกใบ ก้านช่อดอกสั้น และมีแผ่นสีเขียวอ่อนขาวห่อหุ้มดอกไว้ ด้านนอกมีขนละเอียดปกคลุม เป็นดอกที่มีทั้งดอกเพศผู้และดอกเพศเมียในช่อเดียวกันแต่แยกกันอยู่ ซึ่งดอกเพศผู้จะอยู่ข้างบนส่วนดอกเพศเมียจะอยู่ข้างล่าง ไม่มีกลีบดอกและกลีบเลี้ยง ฐานดอกเพศผู้มีรยางค์เป็นแผ่นสีเขียวเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วย ส่วนดอกเพศเมียมีรยางค์แผ่นสีเขียวติดอยู่ที่เหนือรังไข่ ผลมีลักษณะเป็นแผ่นบางๆ มีกาบสีเขียวอ่อนติดอยู่ เมล็ดมีรูปร่างยาวเรียวมีสีน้ำตาล ขยายพันธุ์ด้วยไหลหรือแตกต้นอ่อนตามใบ

ประโยชน์

• 1.ใบมีรสขม เผ็ด และฝาดเล็กน้อย ใช้เป็นยาเย็น ออกฤทธิ์ต่อปอดและกระเพาะปัสสาวะ ใช้เป็นยาฟอกเลือดให้เย็นได้ ช่วยขับความชื้นในร่างกาย ขับพิษไข้ ขับเหงื่อ ใช้เป็นยาขับลม รักษาโรคโกโนเรีย (โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ หรือโรคหนองในแท้) แก้โรคผิวหนัง แก้ผดผื่นคัน ฝีหนองภายนอก แก้อาการบอบช้ำ
• 2.ช่วยขับเสมหะ ช่วยแก้หืด ช่วยแก้อาการบิด
• 3.รากมีสรรพคุณใช้เป็นยาระบาย เป็นยาขับปัสสาวะ ใช้ ปัสสาวะไม่คล่อง ด้วยการใช้ใบแห้งประมาณ 15-20 กรัม นำมาต้มกับน้ำกินเป็นยา (ใบ) บ้างระบุว่ารากก็มีสรรพคุณเป็นยาขับปัสสาวะ (ราก)
• 4.นำมาใช้เป็นอาหารเพื่อรับประทานในยามขาดแคลน ต้นอ่อนใช้เป็นอาหารสำหรับเลี้ยงสัตว์ ปุ๋ยหมัก

ข้อควรระวัง

ต้นจอกเป็นพรรณไม้ที่รากสามารถดูดสารที่มีพิษได้ดี หากต้นมีรสขมไม่ควรนำมารับประทานเป็นอันขาด

การรุกราน

จอกเป็นพืชรุกรานชนิดหนึ่งที่ปิดทางไหลของน้ำ รวมทั้งทำให้การตกปลา การว่ายน้ำ และการเดินเรือลำบาก เพราะมันขึ้นอย่างหนาแน่นกั้นระหว่างน้ำและอากาศทำให้ออกซิเจนในน้ำลดลงส่งผลต่อสัตว์น้ำอยู่อาศัยไม่ได้ อีกทั้งยังบังแสงแดดที่จะตกกระทบกับพืชใต้น้ำเพื่อสังเคราะห์แสง และทำลายพืชท้องถิ่น

อ้างอิง

วิกิสปีชีส์มีข้อมูลภาษาอังกฤษเกี่ยวกับ Pistia stratiotes

1. "Pistia stratiotes". (GRIN). (ARS), United States Department of Agriculture (USDA). สืบค้นเมื่อ 2011-09-30.
2. . Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2006-02-23. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-09-15. สืบค้นเมื่อ 2011-09-30.
3. "World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew". wcsp.science.kew.org.
4. Buzgo, Matyas (1994). "Inflorescence development of Pistia stratiotes (Araceae)". Botanische Jahrbücher für Systematik, Pflanzengeschichte und Pflanzengeographie. 115 (1): 557. doi:10.1186/1999-3110-55-30. PMC 5432749. PMID 28510972.
5. "จอก สรรพคุณและประโยชน์ของต้นจอก 20 ข้อ !". สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
6. "จอก !". สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
7. "จอก !". สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

แหล่งข้อมูลอื่น

• วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Pistia stratiotes
• Pistia stratiotes information 2011-04-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน from the Hawaiian Ecosystems at Risk project (HEAR) 2021-02-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Species Profile- Water Lettuce (Pistia stratiotes), National Invasive Species Information Center, . Lists general information and resources for Water Lettuce.