คณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดอง

คณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดอง (อังกฤษ: truth and reconciliation commission) หรือ คณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริง (อังกฤษ: truth commission) เป็นคณะกรรมการซึ่งรัฐที่ตั้งตัวหลังจาก สงครามกลางเมือง หรือระบอบเผด็จการ มักตั้งขึ้นให้มีหน้าที่ค้นหาและเปิดเผยการกระทำมิชอบของรัฐบาลในอดีต รวมตลอดถึงของเอกชนด้วยสุดแล้วแต่พฤติการณ์ ด้วยหมายจะให้คลี่คลายความขัดแย้งที่สั่งสมมาแต่อดีตนั้น คณะกรรมการทำนองนี้มีชื่อแตกต่างกันไป ที่ประธานาธิบดีเนลสัน แมนเดลา กับอัครมุขนายก ตั้งขึ้นหลังจากกระแสถือผิวนั้นมีชื่อและนับถือกันเป็นที่สุดว่าเป็นแม่แบบแห่งคณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริง

แผนที่โลกบ่งบอกการตั้งคณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดอง จัดแสดงอยู่ ณ กรุงซันเตียโก ประเทศชิลี

บทบาทและอำนาจหน้าที่คณะกรรมการเหล่านั้นย่อมต่างกันไปขึ้นอยู่กับอาณัติที่ได้รับ ซึ่งโดยมากแล้วเป็นอาณัติแผ่นดินให้นำตัวผู้ละเมิดสิทธิมนุษยชนในอดีตมาเข้าสู่กระบวนการยุติธรรม คณะกรรมการอาจจัดทำรายงานรัฐบาลระบุข้อพิสูจน์หักล้างที่กระทำขึ้นใน ตลอดจนข้อพิสูจน์ความผิดอาญาอย่างอื่นและ แต่บางทีก็เป็นที่วิพากษ์วิจารณ์กันว่า ยินยอมให้ผู้กระทำความผิดลอยนวล ซ้ำยังสร้างความคุ้มกันให้แก่บรรดาผู้ใช้สิทธิมนุษยชนไปในทางมิชอบ เช่น ในกรณีประเทศอาร์เจนตินาหลังปี 2526 และประเทศชิลีหลังปี 2533 ที่ปล่อยผู้ใช้สิทธิมนุษยชนไปในทางมิชอบไปเสียเพราะคณะกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริงถูกเหล่าผู้มีอำนาจในฝ่ายทหารขู่ว่าจะยึดอำนาจเพื่อต่อต้านประชาธิปไตย ทั้งนี้ เพราะเหล่าทหารที่ยึดอำนาจมักคืนการปกครองให้แก่รัฐบาลพลเรือนโดยแลกกับความคุ้มกันมิให้ต้องถูกลงโทษจากการกระทำทั้งปวงในอดีต มีตัวอย่างในกฎหมาย "ตัดตอน" (Full Stop) ของประเทศอาร์เจนตินาที่ห้ามดำเนินคดีแก่เจ้าพนักงานใน อันเป็นความคุ้มกันที่รัฐบาลพลเรือนจัดใส่พานให้ไว้ตามกฎหมาย

ในสังคมที่มีการถ่ายโอนอำนาจ ประเด็นซึ่งยากจะแก้ไขประการหนึ่งในเรื่องบทบาทของคณะกรรมการนั้นอยู่ที่ความสัมพันธ์ระหว่างคณะกรรมการกับการดำเนินคดีอาญา

รายชื่อคณะกรรมการ

เกาหลีใต้

• ตั้งขึ้นเมื่อปี 2548 ให้สืบสวนข้อเท็จจริงในช่วงที่ญี่ปุ่นปกครองเกาหลีใต้

แคนาดา

• (Indian Residential Schools Truth and Reconciliation Commission) ตั้งขึ้นเมื่อปี 2554 ให้สืบสวนการใช้สิทธิมนุษยชนไปในทางมิชอบซึ่งเกิดขึ้นใน

ชิลี

• (National Truth and Reconciliation Commission) ตั้งขึ้นเมื่อปี 2534 ให้สืบสวนการตายและการสาบสูญของบุคคลอันเนื่องมาจากเหตุผลทางการเมืองโดยเฉพาะ ซึ่งเกิดขึ้นในระหว่างการปกครองของ (Augusto Pinochet)
• (National Commission on Political Imprisonment and Torture) ตั้งขึ้นเมื่อปี 2543 ให้สืบสวนกรณีเดียวกันนั้น

ศรีลังกา

• (Lessons Learnt and Reconciliation Commission) ประธานาธิบดี ตั้งขึ้นเมื่อเดือนพฤษภาคม 2553 ให้สืบสวนข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสงครามกลางเมืองซึ่งเกิดขึ้นเป็นเวลายี่สิบหกปีต่อเนื่องกันมาตั้งแต่ปี 2526

สหรัฐอเมริกา

• (Greensboro Truth and Reconciliation Commission) หรือ จีทีอาร์ซี (GTRC) ตั้งขึ้นเมื่อปี 2548 ให้สืบสวนในปลายปี 2522

อาร์เจนตินา

• (National Commission on the Disappearance of Persons) ตั้งขึ้นปี 2526 ให้สืบสวนข้อเท็จจริงเกี่ยวกับการละเมิดสิทธิมนุษยชนในคราว (Dirty War)

ดูเพิ่ม

• (Vergangenheitsbewältigung), นโยบายของประเทศเยอรมนีซึ่งเทียบเคียงได้กับการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดอง
• ความยุติธรรมในระยะเปลี่ยนผ่าน (transitional justice)

อ้างอิง

1. See "Ten Principles for Reconciling Truth Commissions and Criminal Prosecutions", in The Legal Regime of the ICC (Brill) (2009) 1075-1108.
2. . 14 June 2012. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-04-02. สืบค้นเมื่อ 2012-06-14.
3. . The Sunday Leader. 18 December 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-06-02. สืบค้นเมื่อ 29 December 2011.