การแปรสัณฐานแผ่นธรณีภาค (อังกฤษ: plate tectonics; มาจากภาษากรีก: τέκτων, "tektōn" แปลว่า "ผู้สร้าง") เป็นทฤษฎีเชิงธรณีวิทยาที่ถูกพัฒนาขึ้นเพื่ออธิบายถึงหลักฐานจากการสังเกตการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกขนาดใหญ่ โดยทฤษฎีนี้ได้พัฒนาต่อยอดจากทฤษฎีการเลื่อนไหลของทวีปเดิมที่ถูกเสนอขึ้นมาระหว่าง พ.ศ. 2443-2493 ทฤษฎีธรณีแปรสัณฐานนี้ได้รับการยอมรับเป็นที่แพร่หลายหลังจากการเสนอแนวคิดที่เกี่ยวกับการกระจายของพื้นทะเลในคริสต์ทศวรรษที่ 1960 (ช่วงต้น พ.ศ. 2500)
โครงสร้างส่วนนอกของโลกนั้นแบ่งตามคุณสมบัติของชั้นหินต่อคลื่นไหวสะเทือนได้สองชั้น ชั้นที่อยู่นอกสุดคือชั้นธรณีภาค อันประกอบด้วยเปลือกโลกและเนื้อโลก ชั้นบนซึ่งมีอุณหภูมิต่ำและแข็งเกร็ง ชั้นล่างลงไปคือชั้นฐานธรณีภาค (asthenosphere) ซึ่งมีสถานะเป็นของแข็งแต่มีความยืดหยุ่นค่อนข้างต่ำและขาดความแข็งแรง อีกทั้งยังสามารถเคลื่อนที่ได้คล้ายของเหลวเมื่อพิจารณาในช่วงระยะเวลาเชิงธรณีวิทยา ชั้นแมนเทิลที่อยู่ลึกลงไปภายใต้ชั้นดินอ่อนนั้นจะมีความแข็งมากขึ้นอีกครั้ง กระนั้นความแข็งดังกล่าวไม่ได้มาจากการเย็นลงของอุณหภูมิ แต่เนื่องมาจากความดันที่มีอยู่สูง
ธรณีภาคแบ่งเป็นแผ่นเปลือกโลกหลายแผ่นประกอบกัน ในกรณีของโลกสามารถแบ่งเป็นแผ่นขนาดใหญ่ได้เจ็ดแผ่น และแผ่นขนาดเล็กอีกจำนวนมาก แผ่นเปลือกโลกเหล่านี้เคลื่อนที่สัมพันธ์กับแผ่นเปลือกโลกอื่นๆ ขอบของเปลือกโลกสามารถแบ่งได้เป็นสามประเภทตามลักษณะการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกสัมพัทธ์ของแผ่นเปลือกโลกสองแผ่นนั้น คือ ขอบเปลือกโลกที่มีการชนกันหรือบรรจบกัน, ขอบเปลือกโลกที่มีการแยกตัวออกจากกันหรือกระจายจากกัน และขอบเขตที่มีการแปลงสภาพ ปรากฏการณ์ทางธรณีวิทยาต่างๆ ได้แก่แผ่นดินไหว, ภูเขาไฟปะทุ, การก่อตัวของภูเขา และการเกิดขึ้นของร่องลึกก้นสมุทรนั้นจะเกิดขึ้นพร้อมกับการเปลี่ยนแปลงของขอบเขตแผ่นดิน การเคลื่อนตัวด้านข้างของแผ่นดินนั้นมีอัตราเร็วอยู่ระหว่าง 0.66 ถึง 8.50 เซนติเมตรต่อปี
แผ่นเปลือกโลกขนาดใหญ่
แผ่นเปลือกโลกที่มีขนาดใหญ่ได้แก่
- แผ่นแอฟริกา: ครอบคลุมทวีปแอฟริกา เป็นเปลือกโลกภาคพื้นทวีป
- แผ่นแอนตาร์กติก: ครอบคลุมทวีปแอนตาร์กติกา เป็นเปลือกโลกภาคพื้นทวีป
- : ครอบคลุมออสเตรเลีย (เคยเชื่อมกับเมื่อประมาณ 50-55 ล้านปีก่อน) เป็นเปลือกโลกภาคพื้นทวีป
- แผ่นยูเรเชีย: ครอบคลุมทวีปเอเชียและยุโรป เป็นเปลือกโลกภาคพื้นทวีป
- แผ่นอเมริกาเหนือ: ครอบคลุมทวีปอเมริกาเหนือและทางตะวันออกเฉียงเหนือของไซบีเรีย เป็นเปลือกโลกภาคพื้นทวีป
- แผ่นอเมริกาใต้: ครอบคลุมทวีปอเมริกาใต้ เป็นเปลือกโลกภาคพื้นทวีป
- แผ่นแปซิฟิก: ครอบคลุมมหาสมุทรแปซิฟิก เปลือกโลกภาคพื้นสมุทร
นอกจากนี้ยังมีแผ่นเปลือกโลกที่มีขนาดเล็กกว่า ได้แก่ , แผ่นอาระเบีย, , , , , และ
การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกนั้นมีสาเหตุมาจากการรวมตัวและแตกออกของทวีปเมื่อผ่านช่วงเวลาหนึ่ง ๆ รวมถึงการรวมตัวของมหาทวีปในบางครั้ง ซึ่งได้รวมทุกทวีปเข้าด้วยกัน มหาทวีป (Rodinia) นั้นคาดว่าก่อตัวขึ้นเมื่อหนึ่งพันล้านปีที่ผ่านมา และได้ครอบคลุมผืนดินส่วนใหญ่บนโลก จากนั้นจึงเกิดการแตกตัวไปเป็นแปดทวีปเมื่อ 600 ล้านปีที่แล้ว ทวีปทั้งแปดนี้ต่อมาเข้ามาร่วมตัวกันเป็นมหาทวีปอีกครั้ง โดยมีชื่อว่าแพนเจีย (Pangaea) และในที่สุด แพนเจียก็แตกออกไปเป็นทวีปลอเรเชีย (Laurasia) ซึ่งกลายมาเป็นทวีปอเมริกาเหนือและยูเรเชีย และทวีปกอนด์วานา (Gondwana) ซึ่งกลายมาเป็นทวีปอื่น ๆ นอกเหนือจากที่ได้กล่าวข้างต้น ดังที่เห็นกันอยู่ทุกวันนี้
การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก
การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก (plate motion) คือลักษณะการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก 2 แผ่นที่อยู่ติดกัน สามารถจำแนกได้ออกเป็น 3 รูปแบบ ตามลักษณะการเคลื่อนที่สัมพัทธ์กันระหว่างแผ่นเปลือกโลกทั้งสอง ได้ดังต่อไปนี้
- การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกแบบเคลื่อนผ่านกัน
- การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกแบบเคลื่อนแยกจากกัน
- การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกแบบชนเข้าหากัน
อ้างอิง
- McKnight Tom (2004). Geographica: The complete illustrated Atlas of the world. New York: Barnes and Noble Books. ISBN .
- Oreskes, Naomi (ed) (2003). Plate Tectonics: An Insider's History of the Modern Theory of the Earth. Westview. ISBN .
{{}}
:|author=
มีชื่อเรียกทั่วไป ((help)) - Mantle Convection in the Earth and Planets. Cambridge: Cambridge University Press. 2001. ISBN .
{{}}
: ไม่รู้จักพารามิเตอร์|unused_data=
ถูกละเว้น ((help)) - Stanley Steven M (1999). Earth System History. W.H. Freeman. pp. 211–228. ISBN .
- Tanimoto Toshiro, Lay Thorne (2000). "Mantle dynamics and ". Proceedings of the National Academy of Science. 97: 12409. doi:10.1073/pnas.210382197. PMID 11035784.
- Thompson Graham R, Turk Jonathan (1991). Modern Physical Geology. Saunders College Publishing. ISBN .
- Turcotte DL, Schubert G (2002). : Second Edition. New York: John Wiley & Sons. ISBN .
- Winchester, Simon (2003). Krakatoa: The Day the World Exploded: , . HarperCollins. ISBN .
- Atkinson L, Sancetta C (1993). "Hail and farewell". Oceanography. 6 (34).
- Lyman J, Fleming RH (1940). "Composition of Seawater". J Mar Res. 3: 134–146.
- Sverdrup HU, Johnson MW, Fleming RH (1942). The Oceans: Their physics, chemistry and general biology. Englewood Cliffs: Prentice-Hall. p. 1087.
{{}}
: CS1 maint: multiple names: authors list () - Vine FJ, Matthews DH (1963). "Magnetic anomalies over oceanic ridges". Nature. 199: 947–949. doi:10.1038/199947a0.
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
karaeprsnthanaephnthrniphakh xngkvs plate tectonics macakphasakrik tektwn tektōn aeplwa phusrang epnthvsdiechingthrniwithyathithukphthnakhunephuxxthibaythunghlkthancakkarsngektkarekhluxntwkhxngaephnepluxkolkkhnadihy odythvsdiniidphthnatxyxdcakthvsdikareluxnihlkhxngthwipedimthithukesnxkhunmarahwang ph s 2443 2493 thvsdithrniaeprsnthanniidrbkaryxmrbepnthiaephrhlayhlngcakkaresnxaenwkhidthiekiywkbkarkracaykhxngphunthaelinkhristthswrrsthi 1960 chwngtn ph s 2500 aephnthiaesdngaephnepluxkolkaephnepluxkolk okhrngsrangswnnxkkhxngolknnaebngtamkhunsmbtikhxngchnhintxkhlunihwsaethuxnidsxngchn chnthixyunxksudkhuxchnthrniphakh xnprakxbdwyepluxkolkaelaenuxolk chnbnsungmixunhphumitaaelaaekhngekrng chnlanglngipkhuxchnthanthrniphakh asthenosphere sungmisthanaepnkhxngaekhngaetmikhwamyudhyunkhxnkhangtaaelakhadkhwamaekhngaerng xikthngyngsamarthekhluxnthiidkhlaykhxngehlwemuxphicarnainchwngrayaewlaechingthrniwithya chnaemnethilthixyuluklngipphayitchndinxxnnncamikhwamaekhngmakkhunxikkhrng krannkhwamaekhngdngklawimidmacakkareynlngkhxngxunhphumi aetenuxngmacakkhwamdnthimixyusung thrniphakhaebngepnaephnepluxkolkhlayaephnprakxbkn inkrnikhxngolksamarthaebngepnaephnkhnadihyidecdaephn aelaaephnkhnadelkxikcanwnmak aephnepluxkolkehlaniekhluxnthismphnthkbaephnepluxkolkxun khxbkhxngepluxkolksamarthaebngidepnsampraephthtamlksnakarekhluxnthikhxngaephnepluxkolksmphththkhxngaephnepluxkolksxngaephnnn khux khxbepluxkolkthimikarchnknhruxbrrcbkn khxbepluxkolkthimikaraeyktwxxkcakknhruxkracaycakkn aelakhxbekhtthimikaraeplngsphaph praktkarnthangthrniwithyatang idaekaephndinihw phuekhaifpathu karkxtwkhxngphuekha aelakarekidkhunkhxngrxnglukknsmuthrnncaekidkhunphrxmkbkarepliynaeplngkhxngkhxbekhtaephndin karekhluxntwdankhangkhxngaephndinnnmixtraerwxyurahwang 0 66 thung 8 50 esntiemtrtxpiaephnepluxkolkkhnadihyaephnepluxkolkthimikhnadihyidaek aephnaexfrika khrxbkhlumthwipaexfrika epnepluxkolkphakhphunthwip aephnaexntarktik khrxbkhlumthwipaexntarktika epnepluxkolkphakhphunthwip khrxbkhlumxxsetreliy ekhyechuxmkbemuxpraman 50 55 lanpikxn epnepluxkolkphakhphunthwip aephnyuerechiy khrxbkhlumthwipexechiyaelayuorp epnepluxkolkphakhphunthwip aephnxemrikaehnux khrxbkhlumthwipxemrikaehnuxaelathangtawnxxkechiyngehnuxkhxngisbieriy epnepluxkolkphakhphunthwip aephnxemrikait khrxbkhlumthwipxemrikait epnepluxkolkphakhphunthwip aephnaepsifik khrxbkhlummhasmuthraepsifik epluxkolkphakhphunsmuthr nxkcakniyngmiaephnepluxkolkthimikhnadelkkwa idaek aephnxaraebiy aela karekhluxnthikhxngaephnepluxkolknnmisaehtumacakkarrwmtwaelaaetkxxkkhxngthwipemuxphanchwngewlahnung rwmthungkarrwmtwkhxngmhathwipinbangkhrng sungidrwmthukthwipekhadwykn mhathwip Rodinia nnkhadwakxtwkhunemuxhnungphnlanpithiphanma aelaidkhrxbkhlumphundinswnihybnolk caknncungekidkaraetktwipepnaepdthwipemux 600 lanpithiaelw thwipthngaepdnitxmaekhamarwmtwknepnmhathwipxikkhrng odymichuxwaaephneciy Pangaea aelainthisud aephneciykaetkxxkipepnthwiplxerechiy Laurasia sungklaymaepnthwipxemrikaehnuxaelayuerechiy aelathwipkxndwana Gondwana sungklaymaepnthwipxun nxkehnuxcakthiidklawkhangtn dngthiehnknxyuthukwnnikarekhluxnthikhxngaephnepluxkolkkarekhluxnthikhxngaephnepluxkolk karekhluxnthikhxngaephnepluxkolk plate motion khuxlksnakarekhluxnthikhxngaephnepluxkolk 2 aephnthixyutidkn samarthcaaenkidxxkepn 3 rupaebb tamlksnakarekhluxnthismphththknrahwangaephnepluxkolkthngsxng iddngtxipni karekhluxnthikhxngaephnepluxkolkaebbekhluxnphankn karekhluxnthikhxngaephnepluxkolkaebbekhluxnaeykcakkn karekhluxnthikhxngaephnepluxkolkaebbchnekhahaknxangxingMcKnight Tom 2004 Geographica The complete illustrated Atlas of the world New York Barnes and Noble Books ISBN 076075974X Oreskes Naomi ed 2003 Plate Tectonics An Insider s History of the Modern Theory of the Earth Westview ISBN 0813341329 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite book title aemaebb Cite book cite book a author michuxeriykthwip help Mantle Convection in the Earth and Planets Cambridge Cambridge University Press 2001 ISBN 052135367X a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite book title aemaebb Cite book cite book a imruckpharamietxr unused data thuklaewn help Stanley Steven M 1999 Earth System History W H Freeman pp 211 228 ISBN 0716728826 Tanimoto Toshiro Lay Thorne 2000 Mantle dynamics and Proceedings of the National Academy of Science 97 12409 doi 10 1073 pnas 210382197 PMID 11035784 Thompson Graham R Turk Jonathan 1991 Modern Physical Geology Saunders College Publishing ISBN 0030253985 Turcotte DL Schubert G 2002 Second Edition New York John Wiley amp Sons ISBN 0521666244 Winchester Simon 2003 Krakatoa The Day the World Exploded HarperCollins ISBN 0066212855 Atkinson L Sancetta C 1993 Hail and farewell Oceanography 6 34 Lyman J Fleming RH 1940 Composition of Seawater J Mar Res 3 134 146 Sverdrup HU Johnson MW Fleming RH 1942 The Oceans Their physics chemistry and general biology Englewood Cliffs Prentice Hall p 1087 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite book title aemaebb Cite book cite book a CS1 maint multiple names authors list lingk Vine FJ Matthews DH 1963 Magnetic anomalies over oceanic ridges Nature 199 947 949 doi 10 1038 199947a0