การสร้างเรื่องจากความจำเสื่อม

ในจิตวิทยาหรือจิตเวชศาสตร์ การสร้างเรื่องจากความจำเสื่อม หรือ การกุเหตุความจำเสื่อม (อังกฤษ: confabulation มากจากคำในภาษาละตินที่แปลว่า "การเล่าเรื่อง") เป็นความปั่นป่วนของความจำที่ปรากฏโดยคำพูดหรือการกระทำที่ไม่ตรงกับประวัติ ภูมิหลัง หรือสถานการณ์ในปัจจุบัน โดยที่ไม่ได้มีเจตนาที่จะหลอกลวง การกุเหตุความจำเสื่อมต่างจากการโกหกเพราะไม่มีเจตนาที่จะหลอกลวง และบุคคลนั้นไม่รู้ว่า ข้อมูลของตนนั้นไม่ตรงกับความจริง แม้ว่า บุคคลนั้นอาจจะแสดงเนื้อความที่ปรากฏอย่างโต้ง ๆ ว่าไม่จริง แต่ว่า เรื่องที่กุขึ้นบางครั้งอาจจะเชื่อมโยงกัน สอดคล้องกัน และไม่มีอะไรแปลก บุคคลที่กุความขึ้นอาจจะมีความจำที่ไม่ถูกต้อง "เริ่มตั้งแต่เป็นความเพี้ยนไปเพียงเล็กน้อย จนถึงเป็นเรื่องกุที่แปลกประหลาด" และมักจะมั่นใจถึงความจำของตน แม้ว่าจะมีหลักฐานที่ขัดแยังกัน เหตุที่ปรากฏของการกุโดยมากมาจากความเสียหายในสมองหรือภาวะสมองเสื่อม เช่นที่เกิดจากโรคพิษสุรา (alcoholism) จากหลอดเลือดโป่งพอง หรือจากโรคอัลไซเมอร์

รูปแบบ

การกุเหตุความจำเสื่อมโดยทั่วไปมีสองแบบคือ แบบเกิดขึ้นเอง (spontaneous) หรือแบบมีการชักนำ (provoked)

การกุเหตุความจำเสื่อมแบบเกิดขึ้นเอง (อังกฤษ: spontaneous confabulation) หรือ การกุเหตุความจำเสื่อมปฐมภูมิ (อังกฤษ: primary confabulation) ไม่ได้เกิดขึ้นตอบสนองต่อสิ่งกระตุ้น และปรากฏเหมือนกับไม่ได้อยู่ใต้อำนาจจิตใจ การกุแบบเกิดขึ้นเองค่อนข้างจะมีน้อย และอาจเป็นผลจากการทำงานร่วมกันของพยาธิในสมองกลีบหน้าและภาวะเสียความจำแบบ dissociative และเกิดขึ้นบ่อยในคนไข้ภาวะสมองเสื่อม

ส่วน การกุเหตุความจำเสื่อมแบบมีการชักนำ (อังกฤษ: provoked confabulation) หรือ การกุเหตุความจำเสื่อมแบบชั่วขณะ (อังกฤษ: momentary confabulation) หรือ การกุเหตุความจำเสื่อมทุติยภูมิ (อังกฤษ: secondary confabulation) เป็นเรื่องสามัญสำหรับคนไข้มีความจำเสื่อม และเกิดขึ้นบ่อย ๆ ทั้งในภาวะเสียความจำและทั้งในภาวะสมองเสื่อม การกุแบบมีการชักนำจะปรากฏชัดเจนด้วยการทดสอบความจำ

การจำแนกการกุเหตุความจำเสื่อมอีกอย่างหนึ่งก็คือแยกเป็นทางวจีกรรม (verbal) และทางกายกรรม (behavioral) การกุทางวจีกรรมเป็นการกล่าวคำโดยใช้ความจำที่ผิดพลาด และเกิดขึ้นบ่อยกว่า ในขณะที่การกุทางกายกรรมเกิดขึ้นเมื่อบุคคลนั้นกระทำการโดยใช้ความจำที่ผิดพลาดนั้น

ลักษณะ

ความจำที่นำไปสู่การกุมักจะอยู่ในส่วนของระบบความจำเกี่ยวกับอัตชีวประวัติ (autobiographical memory) ซึ่งชี้ให้เห็นถึงกระบวนการที่ซับซ้อนและละเอียดอ่อนที่สามารถเกิดความผิดพลาดขึ้นในช่วงเข้ารหัส (encoding) ช่วงบันทึก (storage) และช่วงระลึกถึง (recall) ความจำอย่างใดอย่างหนึ่ง ช่วงใดช่วงหนึ่งก็ได้ การกุเหตุความจำเสื่อมแบบนี้พบได้บ่อยในคนไข้ที่มี Korsakoff's syndrome

อาการที่เป็นลักษณะเฉพาะ

การกุเหตุความจำเสื่อมมีลักษณะเฉพาะหลายอย่าง

1. ทั่วไปมักเกิดทางคำพูด แต่เกิดขึ้นได้ด้วยทางการทำท่าทางที่แสดงความหมาย หรือทางการกระทำ
2. สิ่งที่กุอาจจะเป็นข้อมูลที่เกี่ยวกับอัตชีวประวัติและเกี่ยวกับข้อมูลที่ไม่เกี่ยวกับตนอื่น ๆ เช่นประวัติศาสตร์ นิทาน และที่เกี่ยวกับ semantic memory แบบอื่น ๆ
3. เรื่องที่พูดถึงอาจจะแปลกประหลาดหรือคล้องจองกัน
4. ประเด็นและรายละเอียดของเรื่องที่พูดอาจจะไม่เป็นความจริง
5. เรื่องที่พูด มาจากความจำของคนไข้เกี่ยวกับประสบการณ์ที่เกิดขึ้นจริง ๆ รวมทั้งความคิดในอดีตและในปัจจุบัน
6. คนไข้ไม่มีความสำนึกถึงความผิดปกติหรือความไม่สมควรของเรื่องที่พูด และไม่มีความสนใจหรือความวิตกกังวลถ้าบอกความผิดพลาดนั้นต่อคนไข้
7. คนไข้ไม่มีจุดประสงค์ที่ซ่อนเร้นอะไร ๆ ในการเล่าเรื่องนั้น
8. บุคลิกของคนไข้อาจจะมีอิทธิพลต่อความพร้อมที่จะกุเรื่อง

ดูเพิ่ม

• ภาวะเสียสำนึกความพิการ

เชิงอรรถและอ้างอิง

1. "ศัพท์บัญญัติ ๔๐ สาขาวิชา สำนักงานราชบัณฑิตยสภา".{{}}: CS1 maint: url-status ()
2. "ศัพท์บัญญัติอังกฤษ-ไทย, ไทย-อังกฤษ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (คอมพิวเตอร์) รุ่น ๑.๑"
3. Merriam-Webster Collegiate Dictionary, 11th Edition
4. Fotopoulou, A., Conway, M. A., & Solms, M. (2007) . "Confabulation: Motivated reality monitoring". Neuropsychologia, 45 (10), 2180-2190.
5. Moscovitch M. 1995. "Confabulation". In (Eds. Schacter D.L., Coyle J.T., Fischbach G.D., Mesulum M.M. & Sullivan L.G.), Memory Distortion (pp. 226–251) . Cambridge, MA: Harvard University Press.
6. "สำเนาที่เก็บถาวร". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-01-03. สืบค้นเมื่อ 2014-02-20.
7. Nalbantian, edited by Suzanne (2010). The memory process : neuroscientific and humanistic perspectives. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN . {{}}: |first= มีชื่อเรียกทั่วไป ((help)); ไม่รู้จักพารามิเตอร์ |coauthors= ถูกละเว้น แนะนำ (|author=) ((help))
8. ICD-10 F10.2 ความผิดปกติทางจิตและพฤติกรรมที่เกิดจากการเสพสุรา (แบบติด)
9. Metcalf, Kasey (1 February 2007). "Models of confabulation: A critical review and a new framework". Cognitive Neuropsychology. 24 (1): 23–47. doi:10.1080/02643290600694901. {{}}: ไม่รู้จักพารามิเตอร์ |coauthors= ถูกละเว้น แนะนำ (|author=) ((help))
10. Gilboa, A. (13 April 2006). "Mechanisms of spontaneous confabulations: a strategic retrieval account". Brain. 129 (6): 1399–1414. doi:10.1093/brain/awl093.
11. dissociative amnesia หรือ organic amnesia เป็นภาวะเสียความจำที่เกิดจากสภาวะทางจิต ไม่ใช่เกิดจากความเสียหายโดยตรงต่อสมองที่เกิดจากความบาดเจ็บที่ศีรษะ จากการบาดเจ็บที่กาย หรือจากโรค
12. Kopelman, M.D. Two types of confabulation. J Neurol Neurosurg Psychiatry 1987a; 50: 1482–7.
13. ICD-10 F10.6 กลุ่มอาการหลงลืมซึ่งเป็นความผิดปกติทางจิตและพฤติกรรมที่เกิดจากการเสพสุรา
14. D. Kopelman, Michael. "The Korsakoff Syndrome: Clinical Aspects, Psychology and Treatment". oxford journals. 44 (2): 148–154. doi:10.1093/alcalc/agn118. PMID 19151162. สืบค้นเมื่อ 5 March 2012. {{}}: ไม่รู้จักพารามิเตอร์ |coauthors= ถูกละเว้น แนะนำ (|author=) ((help))

แหล่งข้อมูลอื่น

• (2005), Brain Fiction: Self-deception and the riddle of confabulation, Cambridge, Massachusetts: MIT Press, ISBN , สืบค้นเมื่อ 21 March 2012

• (1985), The Man Who Mistook His Wife for a Hat (PDF), New York: Perennial Library, ISBN , คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-10-01, สืบค้นเมื่อ 21 March 2012