การกำหนดเพศ Sex determination system เป นระบบกำหนดเพศของส งม ช ว ตทางพ นธ กรรม พบในส งม ช ว ตช นส ง โดยเฉพาะในอาณาจ กรส

การกำหนดเพศ (Sex determination system)เป็นระบบกำหนดเพศของสิ่งมีชีวิตทางพันธุกรรม พบในสิ่งมีชีวิตชั้นสูง โดยเฉพาะในอาณาจักรสัตว์ สิ่งมีชีวิตนั้นจะมีการแบ่งแยกเพศอย่างชัดเจน เป็นเพศผู้กับเพศเมียหรือเพศชายกับเพศหญิง การกำหนดเพศของสิ่งมีชีวิตขึ้นกับลักษณะทางพันธุกรรม ซึ่งการกำหนดเพศในสิ่งมีชีวิตต่างๆนั้น มีหลายแบบ ดังนี้

กำหนดเพศโดยโครโมโซมเพศ สิ่งมีชีวิตนั้นๆ จะมีโครโมโซมที่ควบคุมลักษณะของเพศโดยเฉพาะ เกิดขึ้นได้ 3 แบบ คือ
- แบบ XO พบในแมลงบางชนิด เพศผู้มีโครโมโซม X เพียงอันเดียว เพศเมียมีโครโมโซม X 2 อัน
- แบบ XY พบในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมโดยทั่วไปและแมลง เช่น ตัวเมียมีโครโมโซมเป็น XX ตัวผู้มีโครโมโซมเป็น XY
- แบบ ZW พบในผีเสื้อ นก ตัวไหม และปลา ตัวเมียมีโครโมโซมเป็น ZW ตัวผู้มีโครโมโซมเป็น ZZ
การกำหนดเพศด้วยจำนวนโครโมโซม ในผึ้ง มด ต่อ การกำหนดเพศจะกำหนดด้วยจำนวนโครโมโซม กล่าวคือตัวผู้เกิดจากไข่ที่ไม่ได้รับการผสม มีโครโมโซมชุดเดียว (haploid) ส่วนตัวเมียเกิดจากไข่ที่ได้รับการผสม มีโครโมโซมสองชุด (diploid) แต่โอกาสการเกิดลูกเพศใด ไม่เป็นไปตามกฎของโอกาส เพราะผึ้งนางพญา สามารถเก็บสเปิร์มหลังการผสมพันธุ์ไว้ และเลือกปล่อยมาผสมกับไข่ได้
การกำหนดโดยยีน ในตัวต่อ นอกจากจะกำหนดเพศด้วยจำนวนโครโมโซมแล้ว ยังกำหนดเพศด้วยยีนอีกด้วย โดยยีนที่กำหนดเพศมี 1 คู่ มี 9 อัลลีล ถ้ายีนนั้นเป็นโฮโมไซกัส เช่น XaXa, XbXb จะเป็นตัวผู้ ถ้าเป็นเฮเทอโรไซกัสเช่น XaXb, XaXc จะเป็นตัวเมีย

อ้างอิง

Majerus, M. E. N. Sex wars: genes, bacteria, and biased sex ratios. Princeton University Press. p. 250. ISBN . สืบค้นเมื่อ November 4, 2011. {{}}: |ref=harv ไม่ถูกต้อง ((help))