กองอำนวยการเสริมสร้างสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้

ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (อังกฤษ: Southern Border Provinces Administration Centre) หรือเรียกโดยย่อว่า ศอ.บต. (อังกฤษ: SBPAC) เป็นองค์กรพิเศษที่รัฐบาล พล.อ.เปรม ติณสูลานนท์ ก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2524 ต่อมาได้รับการยกฐานะเป็นนิติบุคคล อยู่ในบังคับบัญชาของนายกรัฐมนตรี ตามพระราชบัญญัติการบริหารราชการจังหวัดชายแดนภาคใต้ พ.ศ. 2553

ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้

ภาพรวมหน่วยงาน
ก่อตั้ง	20 มกราคม พ.ศ. 2524; 43 ปีก่อน (2524-01-20)
เขตอำนาจ	เขตอำนาจครอบคลุมจังหวัดนราธิวาส จังหวัดปัตตานี และจังหวัดยะลา
สำนักงานใหญ่	60 ถนนสุขยางค์ ตำบลสะเตง อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา
งบประมาณต่อปี	3,225.2677 ล้านบาท (พ.ศ. 2559)
ฝ่ายบริหารหน่วยงาน	พันตำรวจโท วรรณพงษ์ คชรักษ์, เลขาธิการ ชนธัญ แสงพุ่ม, รองเลขาธิการ นันทพงศ์ สุวรรณรัตน์, รองเลขาธิการ ปิยะศิริ วัฒนวรางกูร, รองเลขาธิการ
ต้นสังกัดหน่วยงาน	นายกรัฐมนตรี
เว็บไซต์	Sbpac.go.th

ประวัติ

ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ ก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2524 เพื่อแก้ปัญหาความขัดแย้งในจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยรัฐบาลในสมัยนั้นวิเคราะห์ว่า ในการแก้ปัญหาภัยคุกคามจะใช้การปราบปรามอย่างเดียวไม่ได้ แต่ต้องใช้การพัฒนานำการปราบปราม และมีนโยบายการแก้ปัญหา เป็น 2 ด้านคือ การพัฒนา และ การปราบปราม โดยตั้ง ศอ.บต. ขึ้นอยู่กับรองปลัดกระทรวงมหาดไทย ดูแลเรื่องการพัฒนา และตั้ง พตท.43 หรือกองบัญชาการผสมพลเรือน ตำรวจ ทหารที่ 43 ขึ้นอยู่กับแม่ทัพภาคที่ 4 ดูแลเรื่องการปราบปราม

ในปี พ.ศ. 2539 นายบรรหาร ศิลปอาชา นายกรัฐมนตรี ได้แต่งตั้งคณะกรรมการอำนวยการแก้ไขปัญหาความมั่นคงจังหวัดชายแดนภาคใต้ซึ่งมีรองนายกรัฐมนตรีเป็นประธานเป็นองค์กรในระดับนโยบาย โดย ศอ.บต. อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของปลัดกระทรวงมหาดไทย และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย รับผิดชอบงานภารกิจงานด้านฝ่ายพลเรือนและตำรวจ

การยุบ ศอ.บต.

ต่อมาเมื่อวันที่ 30 เมษายน พ.ศ. 2545 รัฐบาล พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร ได้ปรับยุทธศาสตร์ในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยมีคำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรีที่ 123/2545 ยุบ ศอ.บต. คณะกรรมการอำนวยการแก้ไขปัญหาความมั่นคงจังหวัดชายแดนภาคใต้ สำนักงานคณะกรรมการอำนวยการแก้ไขปัญหาความมั่นคงจังหวัดชายแดนภาคใต้ และ พตท.43 ตามคำเสนอแนะของพล.ต.อ.สันต์ ศรุตานนท์ ผู้บัญชาการตำรวจแห่งชาติ เมื่อวันที่ 30 มีนาคม พ.ศ. 2545 และให้โอนอำนาจของคณะกรรมการการอำนวยการแก้ไขปัญหาความมั่นคงจังหวัดชายแดนภาคใต้ ไปเป็นของสภาความมั่นคงแห่งชาติ อำนาจของ ศอ.บต. เป็นของกระทรวงมหาดไทย และอำนาจของ พตท.43 เป็นของกองทัพภาคที่ 4 / กอ.รมน.ภาค 4

การจัดตั้งหน่วยงานใหม่

ในปี พ.ศ. 2547 ได้มีคำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรี ที่ 69/2547 ลงวันที่ 24 มีนาคม พ.ศ. 2547 ลงนามโดยพลเอกชวลิต ยงใจยุทธ รองนายกรัฐมนตรี ผู้ปฏิบัติราชการแทนนายกรัฐมนตรีให้กองอำนวยการรักษาความมั่นคงภายใน จัดตั้งกองอำนวยการรักษาความมั่นคงภายใน ส่วนหน้าใช้ชื่อว่า “กองอำนวยการเสริมสร้างสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้” (กอ.สสส.จชต.) เป็นศูนย์ควบคุมและแกนหลักในการประสาน การปฏิบัติงานในจังหวัดชายแดนภาคใต้ และต่อมาได้มีคำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรี ที่ 200/2548 ลงวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2548 จัดตั้งคณะกรรมการนโยบายเสริมสร้างสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้ (กสชต.) ขึ้นตรงต่อนายกรัฐมนตรี

ในปี พ.ศ. 2549 สืบเนื่องจากสถานการณ์ความไม่สงบในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้เกิดขึ้นและดำเนินการอย่างต่อเนื่องและความรุนแรงของการก่อเหตุในช่วงแรกยังอยู่ในระดับต่ำ แต่สันนิษฐานว่า การปลูกฝังอุดมการณ์การปรับเปลี่ยน และการเตรียมจัดตั้งองค์กรใหม่ น่าจะอยู่ในช่วงแห่งการฝังตัว จนเมื่อวันที่ 4 มกราคม พ.ศ. 2547 ได้เกิดเหตุปล้นกองพันพัฒนาที่ 4 อำเภอเจาะไอร้อง และเกิดเหตุการณ์กรือเซะ เมื่อวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2547 มีผู้เสียชีวิต 108 คน รวมทั้งเหตุการณ์ที่ตากใบ เมื่อวันที่ 25 ตุลาคม พ.ศ. 2547 มีผู้เสียชีวิต 85 คน ในวันที่ 1 พฤศจิกายน พ.ศ. 2549 จึงได้มีคำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรี ที่ 207/2549 ในรัฐบาลของพลเอก สุรยุทธ จุลานนท์ จัดตั้งหน่วยงาน ศอ.บต. ขึ้นอีกครั้ง และได้แต่งตั้งให้นายพระนาย สุวรรณรัฐ ดำรงตำแหน่ง ผอ.ศอ.บต.

เมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2552 คณะรัฐมนตรี มีมติเห็นชอบให้ภาณุ อุทัยรัตน์ ผู้ว่าราชการจังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นรองปลัดกระทรวงมหาดไทย และผู้อำนวยการศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ผอ.ศอ.บต.)

ในปี พ.ศ. 2553 ได้มีพระราชบัญญัติการบริหารราชการจังหวัดชายแดนภาคใต้ พ.ศ. 2553 กำหนดให้มีคณะกรรมการยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ (กพต.) โดยมีนายกรัฐมนตรีเป็นประธาน และมีหน่วยงานสำนักงานคือ ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.) เป็นนิติบุคคล ไม่ขึ้นต่อสำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวง ทบวง กรม อยู่ในบังคับบัญชาของนายกรัฐมนตรี

ต่อมาวันที่ 10 สิงหาคม พ.ศ. 2557 มีการประชุม คณะกรรมการที่ปรึกษาการบริหารและการพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ตามคำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติที่ 14/2559 เรื่อง คณะกรรมการที่ปรึกษาการบริหารและการพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยมีพลเอก เป็นประธานกรรมการ นายบัญญัติ จันทน์เสนะ เป็นรองประธานกรรมการ พลโท เป็นรองประธานกรรมการ นาย เป็นกรรมการและเลขานุการ นาย เป็นผู้ช่วยเลขานุการ

วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2559 นาย ดำรงตำแหน่งเป็นผู้อำนวยการศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ รวมทั้งเป็นกรรมการและเลชานุการในคณะกรรมการที่ปรึกษาการบริหารและการพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ตามคำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติที่ 14/2559 นับเป็นผอ.ศอ.บต.คนแรกที่เป็นกรรมการและเลขานุการในคณะกรรมการที่เกี่ยวข้องกับการแก้ไขปัญหาความไม่สงบในชายแดนภาคใต้ของประเทศไทย

รายนามผู้บริหาร ศอ.บต.

รายนามผู้อำนวยการ ศอ.บต.
ลำดับ	นาม	วาระการดำรงตำแหน่ง
1	เจริญจิตต์ ณ สงขลา	พ.ศ. 2524 - พ.ศ. 2525
2	อนันต์ อนันตกูล	พ.ศ. 2525 - พ.ศ. 2528
3		พ.ศ. 2528 - พ.ศ. 2532
4		พ.ศ. 2532 - พ.ศ. 2534
5		พ.ศ. 2534 - พ.ศ. 2536
6		พ.ศ. 2536 - พ.ศ. 2540
7		1 ต.ค. 2540 - 28 ธ.ค. 2540
8	พลากร สุวรรณรัฐ	29 ธ.ค. 2540 - พ.ศ. 2544
9	บัญญัติ จันทน์เสนะ	พ.ศ. 2544 – พ.ศ. 2545
10	พระนาย สุวรรณรัฐ	1 พ.ย. 2549 – 5 พ.ย. 2552
11	ภาณุ อุทัยรัตน์	6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2552 – 29 ธันวาคม พ.ศ. 2553
รายนามเลขาธิการ ศอ.บต.
ลำดับ	นาม	วาระการดำรงตำแหน่ง
11	ภาณุ อุทัยรัตน์	พ.ศ. 2554 – 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2554 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2557 – 27 มิถุนายน พ.ศ. 2557 (รักษาการ) 27 มิถุนายน พ.ศ. 2557 – 30 กันยายน พ.ศ. 2559
12	พันตำรวจเอก ทวี สอดส่อง	4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2554 – 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2557
13		1 ตุลาคม พ.ศ. 2559 – 30 กันยายน พ.ศ. 2561
14	พลเรือตรี สมเกียรติ ผลประยูร	9 เมษายน พ.ศ. 2562 – 30 กันยายน พ.ศ. 2566
15	พันตำรวจโท วรรณพงษ์ คชรักษ์	1 ตุลาคม พ.ศ. 2566 - ปัจจุบัน

บทบาทหน้าที่

ศอ.บต.ก่อตั้งขึ้นตามคำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรี ที่ 8/2524 ลงวันที่ 20 มกราคม พ.ศ. 2524 ต่อมาได้มีคำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรี ที่ 56/2539 ลงวันที่ 23 เมษายน พ.ศ. 2539 กำหนดบทบาทให้ ศอ.บต. ทำหน้าที่คล้ายกับเป็นรัฐบาลส่วนหน้า มาตั้งหน่วยอำนวยการอยู่ในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยจำลองหน่วยงานอำนวยการด้านแผนงาน แผนเงิน และแผนคน ของรัฐบาลกลางมาอยู่ด้วยกัน สามารถสรุปภารกิจของ ศอ.บต. ได้ 3 ประการ คือ

1. ระดมส่วนราชการและหน่วยงาน รัฐวิสาหกิจมาดำเนินการพัฒนา และแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้ ให้สนองตอบนโยบายความมั่นคงแห่งชาติเกี่ยวกับจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยอาศัยระบบการประสานแผนเป็นเครื่องมือหลัก เพื่อแปรนโยบายสู่การปฏิบัติ รวมทั้งใช้ระบบการประสานงาน รวมทั้งดำเนินมาตรการ ต่าง ๆ เป็นเครื่องมือกำกับการดำเนินงานให้เป็นไปตามนโยบาย ฯ
2. ให้ความสำคัญกับข้าราชการและบุคลากรของรัฐ ซึ่งเป็นกลไกของรัฐในการดำเนินนโยบาย ศอ.บต. มีหน้าที่สรรหาข้าราชการที่ดีมาปฏิบัติงาน การพัฒนาข้าราชการให้มีความรู้ความเข้าใจ ในวิถีชีวิตของประชาชนและวิธีปฏิบัติงานที่เหมาะสม รวมทั้ง โยกย้ายข้าราชการที่ไม่ดีออกจากพื้นที่ ขณะเดียวกัน ข้าราชการที่ดีก็มีระบบบำเหน็จความชอบ เป็นขวัญกำลังใจ
3. ดำเนินภารกิจอื่นที่ได้รับมอบหมายจากคณะรัฐมนตรี นายกรัฐมนตรี โดยเฉพาะงานที่เกี่ยวกับสังคมจิตวิทยา

การดำเนินงานของ ศอ.บต. อาศัยหลักการการมีส่วนร่วมจากทุกฝ่าย ในการแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้ จึงแต่งตั้งผู้นำท้องถิ่น ผู้นำศาสนา นักวิชาการ ผู้ทรงคุณวุฒิ และข้าราชการที่มีประสบการณ์เป็น คณะกรรมการที่ปรึกษา ศอ.บต. 2 คณะ และคณะกรรมการช่วยเหลือการดำเนินงานอีก 1 คณะ คือ

• คณะกรรมการที่ปรึกษา ศอ.บต. ด้านการเมืองและการปกครอง
• คณะกรรมการที่ปรึกษา ศอ.บต. ด้านเศรษฐกิจและสังคม

อ้างอิง

1. มาตรา 2 แห่ง พระราชบัญญัติการบริหารราชการจังหวัดชายแดนภาคใต้ พ.ศ. 2553
2. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2559 เล่ม 132 ตอนที่ 91ก วันที่ 25 กันยายน 2558
3. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งข้าราชการพลเรือนสามัญ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 140 ตอน 274 ง หน้า 8 วันที่ 2 พฤศจิกายน 2566
4. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งข้าราชการพลเรือนสามัญ
5. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งข้าราชการพลเรือนสามัญ
6. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-08-21. สืบค้นเมื่อ 2016-10-06.
7. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-06-05. สืบค้นเมื่อ 2015-04-21.
8. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งข้าราชการพลเรือนสามัญ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 140 ตอน 274 ง หน้า 8 วันที่ 2 พฤศจิกายน 2566

• ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ - บทบาทและภารกิจ, โครงสร้างการบริหาร 2007-01-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• การปรับโครงสร้างการบริหาร ศอ.บต. และ พตท.43 2006-06-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน สรุปข่าวประจำสัปดาห์ 1-7 เมษายน 2545 สำนักข่าวไทย
• รายงานพิเศษ :”สันติสุขชุมชน” อาวุธดับข่าวลือ
• “ภาคประชาชน” สิ่งที่หายไปจากรายงานกอส. 2007-09-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน ศูนย์ข่าวอิศรา
• บทสัมภาษณ์ โสภณ สุภาพงษ์ นิตยสาร a day ฉบับที่ 64 เดือนธันวาคม 2547 2006-08-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน