Osteochilus

ปลาสร้อยนกเขาน้ำจืด
ส่วนใบหน้าและริมฝีปากที่เด่นของปลาสร้อยนกเขา (O. vittatus)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Actinopterygii
อันดับ:	Cypriniformes
วงศ์:	Cyprinidae
วงศ์ย่อย:	Labeoninae
เผ่า:	Labeonini
สกุล:	Osteochilus , 1868
ชนิด
35 ชนิด

ปลาสร้อยนกเขาน้ำจืด หรือ ปลาสร้อยนกเขา เป็นสกุลของปลาน้ำจืดสกุลหนึ่ง ในวงศ์ปลาตะเพียน (Cyprinidae) โดยใช้ชื่อสกุลว่า Osteochilus (/อ็อสแตโอคิลุส/)

ลักษณะ

ปลาในสกุลนี้มีลักษณะเด่นคือ ลักษณะปากที่ริมฝีปากบนและล่างหยักเป็นชายครุย ริมฝีปากล่างแผ่กว้างติดต่อกับคาง ส่วนหน้าขากรรไกรล่างเป็นแผ่นกระดูกมีขอบเป็นสัน ครีบหลังมีก้านครีบเดี่ยวที่ขอบเรียบไม่เป็นหนามแข็ง มีก้านครีบแขนง 10-18 ก้าน ในบางชนิดมีหนวด 2 คู่ เป็นที่ริมฝีปากบน 1 คู่ และริมฝีปากล่าง 1 คู่ ในชนิดที่มีหนวดคู่เดียวจะอยู่เฉพาะที่มุมปาก ในหลายชนิดมีรูเล็ก ๆ บนปลายจะงอยปาก มีขนาดตั้งแต่ 20-40 เซนติเมตร เป็นปลาที่อาศัยอยู่รวมเป็นฝูงใหญ่ พบได้ทั่วไปในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จนถึงจีนตอนล่าง ถือเป็นปลาที่หาได้ง่าย และมีความสำคัญทางเศรษฐกิจ

ชนิด

ปัจจุบันพบแล้ว 35 ชนิด โดยมีชนิดที่พบได้บ่อยและมีความสำคัญ เช่น ปลาสร้อยนกเขา (O. hasseltii), ปลาพรมหัวเหม็น (O. melanopleurus), ปลาร่องไม้ตับ (O. microcephalus) เป็นต้น

การจำแนก

• Popta, 1904
• Kottelat, 2008
• (Bleeker, 1857)
• Chevey, 1934
• Karnasuta, 1993
• Osteochilus enneaporus (Bleeker, 1852) — ปลาหน้าหมอง
• Kottelat & Tan, 2009
• Fowler, 1905
• Karnasuta, 1993
• Weber & de Beaufort, 1916
• Hadiaty & Siebert, 1998
• (Bleeker, 1857)
• (Bleeker, 1857)
• Popta, 1904
• Tan & Kottelat, 2009
• Ahl, 1922
• Fowler, 1935
• (Pethiyagoda & Kottelat, 1994)
• Osteochilus melanopleurus (Bleeker, 1852) — ปลาพรม, ปลาพรมหัวเหม็น, ปลาพรหมหัวเหม็น
• Osteochilus microcephalus (Valenciennes, 1842) — ปลาร่องไม้ตับ, ปลาข้างลาย
• (Day, 1869)
• Kottelat, 1995
• Kottelat, 1982
• Popta, 1904
• Nichols & Pope, 1927
• Karnasuta, 1993
• Fowler, 1939
• (Bleeker, 1851)
• Hadiaty & Siebert, 1998
• Hora & Mukerji, 1934
• (Bleeker, 1851)
• Kottelat, 1998
• Popta, 1904
• Osteochilus vittatus (Valenciennes, 1842) — ปลาสร้อยนกเขาน้ำจืด
• Osteochilus waandersii (Bleeker, 1852) — ปลาร่องไม้ตับวานเดิร์ส

ในประเทศไทย

ในประเทศไทย อาจเรียกปลาบางชนิดในสกุลนี้ว่า "ปลาซ่า" เนื่องมาจากพฤติกรรมที่รวมตัวกันเป็นฝูง เมื่อตกใจจะกระโดดขึ้นเหนือน้ำพร้อม ๆ กันจนเกิดเสียงดังซ่า โดยชื่อปลาซ่ายังหมายรวมถึงปลาในวงศ์ปลาตะเพียนอื่น ๆ ที่มีลักษณะใกล้เคียงกันอีกด้วย เช่น ปลาในสกุลปลาสร้อยลูกนุ่น (Labiobarbus) เป็นต้น

อ้างอิง

1. จาก FishBase (อังกฤษ)
2. หน้า 122, สาระน่ารู้ปลาน้ำจืดไทย เล่ม ๑ โดย สมโภชน์ อัคคะทวีวัฒน์ (พ.ศ. 2547)

แหล่งข้อมูลอื่น

ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับ Osteochilus ที่วิกิสปีชีส์