Mustelidae

Mustelidae ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: –ปัจจุบัน PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N ข้อผิดพลาดนิพจน์: มีตัวดำเนินการ < ซึ่งไม่ควรมี ข้อผิดพลาดนิพจน์: มีตัวดำเนินการ < ซึ่งไม่ควรมี
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Mammalia
อันดับ:	Carnivora
อันดับย่อย:
วงศ์ใหญ่:
วงศ์:	Mustelidae , 1817
วงศ์ย่อย
Lutrinae Melinae Mellivorinae Mustelinae
ชื่อพ้อง
Mustilidae

วงศ์เพียงพอน หรือ วงศ์วีเซล (อังกฤษ: weasel family, mustelid) เป็นวงศ์ของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ในอันดับสัตว์กินเนื้อวงศ์หนึ่ง ใช้ชื่อวงศ์ว่า Mustelidae (มาจากภาษาละตินคำว่า Mustela หมายถึง "เพียงพอน")

ลักษณะโดยรวมของสัตว์ในวงศ์นี้ คือ มีหัวกลม ใบหูสั้นกลม ขาสั้นเตี้ย ลำตัวเพรียวยาว หางยาว มีขนที่อ่อนนุ่มและหนาทั้งตัวและหาง อุ้งเล็บตีนแหลมคม ในปากมีฟันที่แหลมคม มีฟันตัดเหมาะสมสำหรับการกินเนื้อ ซึ่งสามารถเขียนเป็นสูตรได้ว่า ${\displaystyle {\tfrac {3.1.3.1}{3.1.3.2}}}$ ส่วนใหญ่เป็นสัตว์ที่หากินในเวลากลางคืน เป็นสัตว์ที่คล่องแคล่วว่องไว ปราดเปรียว และกินอาหารได้หลากหลายไม่เลือกทั้งพืชและสัตว์ หลายชนิด โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เพียงพอน จะล่ากระต่ายกินเป็นอาหาร ทั้งที่เป็นสัตว์ที่มีขนาดใหญ่กว่า โดยทำการล่าเป็นฝูงและมุดเข้าไปลากดึงเอาถึงในโพรงจากลำตัวที่เพรียวยาว

ลักษณะเด่นคือประการ คือ ส่วนมากยกเว้นนากทะเล จะมีต่อมกลิ่นใกล้กับรูทวาร ซึ่งผลิตสารเคมีที่เป็นของเหลวเหมือนน้ำมันสีเหลือง มีกลิ่นฉุนสำหรับใช้ประกาศอาณาเขตและใช้เป็นการประกาศทางเพศ และเมื่อแล้ว ไข่ที่ได้รับการปฏิสนธิจะยังไม่ฝังตัวเข้ากับผนังมดลูก แต่จะลอยอยู่อย่างนั้น ซึ่งอาจกินเวลานับ 10 เดือน จะฝังตัวเฉพาะเมื่อถึงฤดูกาลที่อาหารอุดมสมบูรณ์เท่านั้น ก่อนที่จะพัฒนาต่อมาเป็นตัวอ่อนและพัฒนาต่อมาจนกระทั่งคลอดออกมาในฤดูที่อาหารอุดมสมบูรณ์ อุณหภูมิอากาศพอเหมาะแก่ลูกอ่อนที่เกิดขึ้นมา ซึ่งตัวแม่จะออกลูกและเลี้ยงดูลูกไว้ในโพรงดินหรือโพรงไม้ ลูกอ่อนจะยังไม่ลืมตา และมีขนบาง ๆ ปกคลุมตัวเท่านั้น จนกระทั่งอายุได้ราว 2-3 เดือน จึงจะเริ่มหย่านม และออกมาใช้ชีวิตเองตามลำพังเมื่ออายุได้ราว 1 ปี

พบกระจายพันธุ์ไปในหลายพื้นที่รอบโลก ทั้งในป่าทึบ, ที่ราบสูง, พื้นที่ชุ่มน้ำ, ชายฝั่งทะเล ตลอดจนชุมชนเมืองของมนุษย์ จนกระทั่งหลายชนิดเป็นสัตว์รังควานสร้างความเสียหายให้แก่มนุษย์

การจำแนก

แบ่งออกได้เป็น 57 ชนิด ใน 22 สกุล

การล่ากระต่ายของสโทธ หรือเออร์มิน

• วงศ์ย่อย Lutrinae (นาก)
  • สกุล Aonyx
    • , A. capensis
    • นากเล็กเล็บสั้น, A. cinerea
  • สกุล Enhydra
    • นากทะเล, E. lutris
  • สกุล Lontra
    • , L. canadensis
    • , L. provocax
    • , L. longicaudis
    • , L. felina
  • สกุล Lutra
    • นากยุโรป, L. lutra
    • นากจมูกขน, L. sumatrana
  • สกุล
    • , H. maculicollis
  • สกุล
    • นากใหญ่ขนเรียบ, L. perspicillata
  • สกุล Pteronura
    • นากยักษ์, P. brasiliensis
• วงศ์ย่อย Mustelinae (แบดเจอร์)
  • สกุล Arctonyx
    • หมูหริ่ง, A. collaris
  • สกุล
    • , E. barbara
  • สกุล
    • , G. vittata
    • , G. cuja
  • สกุล Gulo
    • วูล์ฟเวอรีน, G. gulo
  • สกุล
    • , I. striatus
    • , I. libycus
  • สกุล
    • , L. patagonicus
  • สกุล Martes (มาร์เทิน, หมาไม้)
    • , M. americana
    • หมาไม้, M. flavigula
    • บีชมาร์เทิน, M. foina
    • , M. gwatkinsii
    • หมาไม้ต้นสน, M. martes
    • , M. melampus
    • ฟิชเชอร์, M. pennanti
    • เซเบิล, M. zibellina
  • สกุล
    • , M. anakuma
    • , M. leucurus
    • แบดเจอร์ยุโรป, M. meles
  • สกุล Mellivora
    • ฮันนี่แบดเจอร์, M. capensis
  • สกุล Melogale (หมาหริ่ง)
    • , M. everetti
    • หมาหริ่งจีน, M. moschata
    • , M. orientalis
    • หมาหริ่งพม่า, M. personata
  • สกุล Mustela (วีเซล, เพียงพอน)
    • , M. africana
    • , M. altaica
    • เออร์มิน, M. erminea
    • , M. eversmannii
    • เพียงพอนโคลัมเบีย, M. felipei
    • , M. frenata
    • , M. itatsi
    • , M. kathiah
    • , M. lutreola
    • , M. lutreolina
    • , M. nigripes
    • เพียงพอนสีน้ำตาล, M. nivalis
    • , M. nudipes
    • , M. putorius
      • เฟอเรท, M. p. furo
    • เพียงพอนไซบีเรีย, M. sibirica
    • เพียงพอนเส้นหลังขาว, M. strigidorsa
    • , M. subpalmata
  • สกุล
    • , N. vison
    • , N. macrodon († สูญพันธุ์ไปในศตวรรษที่ 19)
  • สกุล
    • , P. albinucha
  • สกุล
    • , T. taxus
  • สกุล
    • , V. peregusna

สำหรับในประเทศไทยพบทั้งหมด 10 ชนิด คือ นากเล็กเล็บสั้น, นากยุโรป, นากจมูกขน, นากใหญ่ขนเรียบ, หมูหริ่ง, หมาไม้, หมาหริ่งพม่า, เพียงพอนเหลือง, เพียงพอนไซบีเรีย และเพียงพอนเส้นหลังขาว ซึ่งเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองทั้งหมด

สูญพันธุ์

มีหลายสกุลที่สูญพันธุ์ไปแล้วตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์

ความผูกพันกับมนุษย์

รูปวาด "" (Lady with an ermine) (จริง ๆ แล้วคือ เฟอเรท)

สัตว์ในวงศ์เพียงพอนมีความผูกพันกับมนุษย์อย่างมาก ตั้งแต่อดีตด้วยการไล่ล่าเอาหนังและขนมาทำเป็น เช่น มิงค์, นาก, เพียงพอน, เออร์มิน หรือหมาไม้ แต่ด้วยความที่เป็นสัตว์ที่มีขนาดเล็ก ดังนั้นการทำเสื้อขนสัตว์หนึ่งตัว ต้องใช้จำนวนมิงค์หรือนากถึง 40 ตัว จนกระทั่งในปี ค.ศ. 1975 กองทุนสัตว์ป่าโลก (WWF) ได้เรียกร้องให้รัฐบาลประเทศต่าง ๆ ยกเลิกการค้าหนังนาก ซึ่งก็ได้รับความร่วมมือเป็นอย่างดี ทำให้นากได้รับความคุ้มครอง แต่กระนั้นในบางพื้นที่ก็ยังคงมีการลักลอบกันอยู่จนถึงปัจจุบัน

ในบางจำพวกอย่าง หมาไม้ หรือเพียงพอน เป็นสัตว์รังควานในพื้นที่ยุโรปและอเมริกาเหนือ ที่สร้างความเสียหายให้แก่เครื่องเรือนและเครื่องยนต์ของรถในบ้านเรือน ด้วยการที่เป็นสัตว์ที่ปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมที่มนุษย์อาศัยอยู่ได้เป็นอย่างดี แต่จากการที่เป็นสัตว์กินเนื้อ และชอบล่าสัตว์เล็ก ๆ เช่น หนู หรือกระต่าย ทำให้มีการใช้เฟอเรทสำหรับล่าหนูที่สร้างความเสียหายแก่พื้นที่ทางการเกษตรในบางพื้นที่ เช่น สหรัฐอเมริกา สำหรับในประเทศไทย ของเหลวคล้ายน้ำมันกลิ่นฉุนจากต่อมใกล้ทวารของหมูหริ่ง หรือ หมาหริ่งใช้ทำยาในการแพทย์แผนไทยได้ด้วย

ที่นิวซีแลนด์ ซึ่งเป็นดินแดนห่างไกลจากแผ่นดินใหญ่ เป็นที่ ๆ มีสิ่งมีชีวิตถิ่นเดียวอยู่อย่างหลากหลาย โดยที่ไม่มีสัตว์ผู้ล่าอยู่เลย แต่ทว่าเมื่อชาวตะวันตกเข้าไปบุกเบิก เออร์มิน หรือสโทธก็ได้ติดเข้าไปด้วย และกลายมาเป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานการขยายพันธุ์ของนกที่บินไม่ได้หลายชนิดที่นั่น เช่น นกกีวี ทำให้อยู่ในสภาวะใกล้สูญพันธุ์ในปัจจุบัน

ที่เวียดนามมีการให้เพียงพอนกินเมล็ดกาแฟ แล้วให้เอนไซม์ในกระบวนการย่อยของเพียงพอนถ่ายมูลออกมา เพื่อเก็บขายในราคาที่สูงมาก เรียกว่า "กาแฟขี้เพียงพอน" เช่นเดียวกับกาแฟขี้ชะมด ที่ได้จากอีเห็น

อีกทั้งยังมีการนำมาเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยง โดยการศึกษาทางดีเอ็นเอพบว่ามีการเลี้ยงเฟอเรทเป็นสัตว์เลี้ยงของมนุษย์มานานกว่า 2,500 ปีมาแล้ว และมีเฟอเรทปรากฏในหน้าประวัติศาสตร์โลกมาตั้งแต่อดีต เช่น เป็นสัตว์เลี้ยงของสมเด็จพระราชินีนาถอลิซาเบธที่ 1 แห่งอังกฤษ และปรากฏในภาพวาดของลีโอนาร์โด ดา วินชี ที่ชื่อ "" (Lady with an Ermine) เป็นต้น

See also

อ้างอิง

1. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ Paterson2020
2. Heptner, V. G.; Sludskii, A. A. (2002). Mammals of the Soviet Union. Vol. II, part 1b, Carnivores (Mustelidae). Washington, D.C.: Smithsonian Institution Libraries and National Science Foundation. .
3. จาก itis.gov
4. สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ในประเทศไทยและภูมิภาคอินโดจีน หน้า 64 โดย กองทุนสัตว์ป่าโลก สำนักงานประเทศไทย (กรุงเทพมหานคร, 2543)
5. Kenyon, Karl W. (1969). The Sea Otter in the Eastern Pacific Ocean. Washington, D.C.: U.S. Bureau of Sport Fisheries and Wildlife.
6. เพียงพอน โดย จารุจินต์ นภีตะภัฏ^[]
7. King, Carolyn (1984). Macdonald, D.. ed. The Encyclopedia of Mammals. New York: Facts on File. pp. 108–109. .
8. หน้า 158-183, สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในประเทศไทยและภูมิภาคอินโดจีน (กรุงเทพมหานคร, 2543) โดย กองทุนสัตว์ป่าโลก
9. บัญชีรายชื่อสัตว์ป่าคุ้มครอง 2546
10. นาก หน้า 114-118, "สัตว์สวยป่างาม" (ชมรมนิเวศวิทยา มหาวิทยาลัยมหิดล, สิงหาคม 2518)
11. Heptner, V. G.; Sludskii, A. A. (2002). Mammals of the Soviet Union. Vol. II, part 1b, Carnivores (Mustelidae and Procyonidae). Washington, D.C. : Smithsonian Institution Libraries and National Science Foundation.
12. ตัวสโทท์
13. คู่มือสัตว์รบกวน
14. Lachat, N. 1991. Stone martens and cars: a beginning war? 2012-03-16 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน Small Carnivore Conservation 5: 4-6
15. หมูหริ่ง จากพจนานุกรมฉบับ อ.เปลื้อง ณ นคร จากสนุกดอตคอม
16. New Zealand ดินแดนแห่งนก, "Mutant Planet", ทางแอนิมอลแพลนเน็ต. สารคดีทางทรูวิชั่นส์: เสาร์ที่ 22 ธันวาคม 2555
17. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-05-05. สืบค้นเมื่อ 2013-01-11.
18. Pets 101 : Pet Guide, สารคดีทางอนิมอลพลาเน็ต ทางทรูวิชั่นส์: พฤหัสบดีที่ 3 มกราคม 2556

แหล่งข้อมูลอื่น

ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับ Mustelidae ที่วิกิสปีชีส์

• วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ วงศ์เพียงพอน